Γραμμικές λύσεις για τη χαλιναγώγηση, εξισορρόπηση και αντιμετώπιση της Τουρκίας αναζητά η ΕΕ, μεταξύ άλλων στη σημερινή Σύνοδο Κορυφής, καθώς το προσφυγικό επανέρχεται στο επίκεντρο και το NATO επιβάλλει στην ατζέντα ενέργειες που οδηγούν σε νέες συγκρούσεις με τη Ρωσία, ενισχύοντας όμως το ρόλο της Άγκυρας ως μακρύ χέρι της Μόσχας σε αυτό το ιδιότυπο γεωπολιτικό σκάκι. Ωστόσο, με τα χέρια της Μέρκελ δεμένα, τις πιέσεις από τα δεξιά να εντείνονται και τις διαθέσιμες λύσεις να μην ανταποκρίνονται, η Σύνοδος είναι καταδικασμένη να αποτύχει, αναγκάζοντας το διευθυντήριο και την Κομισιόν να αναζητήσουν τρόπους για να σωθούν τα προσχήματα, να αποφευχθεί μια νέα Μπρατισλάβα και να μη γίνουν αισθητοί οι τριγμοί και η απουσία ηγεμονικής δύναμης.
Η κατάσταση όμως στο ευρωπαϊκό διευθυντήριο είναι συγκεχυμένη καθώς η Γερμανία δεν έχει ακόμη σχηματίσει κυβέρνηση και οι Φιλελεύθεροι του FDP επιχείρησαν να απονομιμοποιήσουν την παρούσα κυβέρνηση ως προ το χειρισμό μείζονος σημασίας ευρωπαϊκών θεμάτων. Αντιστοίχως η Ευρώπη καλείται να διαμορφώσει στάση απέναντι στην Αυστρία, όπου οι συζητήσεις για σχηματισμό κυβέρνησης τώρα ξεκινούν και όλα δείχνουν πως θα συγκυβερνήσεις Δεξιά και Ακροδεξιά, ενισχύοντας το Group Vizegrad και ενδυναμώνοντας τις φυγόκεντρες τάσεις στην ΕΕ.
Με το Brexit κολλημένο, το προσφυγικό να ανακτά δυναμική, την πολιτική προσέγγισης Γαλλίας, Γερμανίας και Ουγγαρία με τη Ρωσία να αμφισβητείται και να επιχειρείται να ανατραπεί από τις ΗΠΑ, τον ευρωστρατό να προωθείται στην κεντρική σκηνή, τη διεύρυνση προς τα Βαλκάνια να προκαλεί αναταράξεις και τις σχέσεις με την Τουρκία αποτελούν πηγή προβλημάτων οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν το πιάτο τους γεμάτο. Αν σε αυτό προστεθεί η διαδικασία επαναπροσδιορισμού των σχέσεων με τις ΗΠΑ, όπως φαίνεται τόσο από την αντιμετώπιση των κρίσεων της Ρωσίας, του Ιράν, του Κατάρ και της Βορείου Κορέας, τότε το μενού της Συνόδου Κορυφής γίνεται αρκετά “πικάντικο”.
Καταδικασμένη να βρεθεί στο επίκεντρο είναι όμως και η Ελλάδα, καθώς εμπλέκεται σημαντικά σε μια σειρά από καυτά ανοιχτά ζητήματα, για τα οποία από τη μια προωθούνται ειλημμένες αποφάσεις, από την άλλη όμως απαιτείται συναίνεση στην εφαρμογή των πολιτικών αυτών. Συνεπώς, ανεξάρτητα από τη ρητορική των αποφάσεων που θα ληφθούν η Ελλάδα θα κληθεί να “βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά” στο προσφυγικό, τα Βαλκάνια και το NATO και να παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του νέου πλαισίου σχέσεων με την Τουρκία.
Προσφυγικό: Ελλάδα, Ιταλία… ακροδεξιά και Group Vizegrad
Το προσφυγικό επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο μέσω Τουρκίας που έχει χαλαρώσει τους ελέγχους ενισχύοντας τη ροή προς την Ελλάδα, ο νέος συμβιβασμός της Μέρκελ με το CSU για την τροποποίηση του σχετικού νόμου αποτελεί σαφή ένδειξη της προσπάθειας επαναχάραξης της πολιτικής σε κεντρικό επίπεδο. Μπαράζ δημοσιευμάτων από γερμανικά media που στοχοποιούσαν Ελλάδα και πΓΔΜ για προσπάθεια απόκρυψης του πραγματικού μεγέθους και επαναλειτουργία του βαλκανικού διαδρόμου, έδωσαν το στίγμα του εύρους της προσπάθειας που καταβάλει το Βερολίνο, στέλνοντας μηνύματα στις πολιτικές ηγεσίες και διαμορφώνοντας το έδαφος για συζήτηση.
Το θέμα ανεβάζει και ο εντολοδόχος πρωθυπουργός της Αυστρίας, Σεμπάστιαν Κουρτς, ο οποίος έχει υιοθετήσει στάση που προσεγγίζει το Group Vizegrad, κατά χωρών του οποίου έχει ήδη κινηθεί νομικά η Κομισιόν για την άρνηση εφαρμογής τις οδηγίας των ποσοστώσεων στην κατανομή μεταναστών. Η προοπτική συγκυβέρνησης στην Αυστρία του Συντηρητικού Κόμματος με το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας, εγκυμονεί ακόμα περισσότερα προβλήματα.
Το ισχύον αλλά μη εφαρμοζόμενο σύστημα της ποσόστωσης για την εγκατάσταση προσφύγων στις ευρωπαϊκές χώρες θα δώσει την θέση του σε μία συμφωνία με δύο σκέλη: ένα σύστημα παροχής ασύλου ενιαίο μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης και την ενεργοποίηση της συστηματικής “επαναπροώθησης” των προσφύγων στις χώρες προέλευσης όταν δεν θα τους παρέχεται άσυλο.
Η αλλαγή αυτή έχει ήδη δρομολογήσει με την σειρά της διαδικασίες που κινούνται σε θέματα ενίσχυσης της “άμυνας” καθώς στις προθέσεις της Ε.Ε είναι η ανάθεση της φύλαξης και της επαναπροώθησης σε “σώματα” της Ε.Ε.
Βέβαια η αλλαγή αυτή στην “γραμμή” της Ε.Ε αφήνει δύο τουλάχιστον χώρες την Ιταλία και την Ελλάδα με μεγάλο αριθμό προσφύγων εγκλωβισμένους είτε στα περιβόητα Hotspots, είτε σε άλλες δομές χωρίς πλέον την δυνατότητα μετακίνηςής τους στις χώρες αρχικού προωρισμού…
Για τα θέμα άμυνας ιδιαίτερη προσοχή φαίνεται να δίδεται πλέον σε ζητήματα που αφορούν στην δημιουργία εξοπλιστικών προγραμμάτων που θα χρηματοδοτούνται από ειδικό ευρωπαϊκό το οποίο ήδη έχει ιδρυθεί.
Τουρκία, NATO, Βαλκάνια… Ελλάδα
Οι σχέσεις με την Τουρκία βρίσκονται για παρατεταμένο χρονικό διάστημα στο κόκκινο, με εμπλοκές σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, γεγονός που έχει οδηγήσει το Βερολίνο σε μετεγκατάσταση νατοϊκών στρατευμάτων καθώς και να ασκήσει veto στην επικαιροποίηση της συμφωνίας τελωνειακής σύνδεσης. Αντιστοίχως και οι Βρυξέλλες έχουν προβεί σε βήματα στην κατεύθυνση του παγώματος των ενταξιακών διαπραγματεύσεων και αναστολής καταβολής κεφαλαίων. Η Άγκυρα απο την πλευρά της αντιδρά τόσο με την κλιμάκωση των προσφυγικών ροών και τις συλλήψεις πολιτών από τις χώρες που συγκρούεται, όσο και με κινήσεις στη βαλκανική σκακιέρα.
Ο ρόλος όμως της Τουρκίας προς την ΕΕ δεν είναι μονοσήμαντος αλλά πολυσχιδής, καθώς η Τουρκία βρίσκεται πλέον στον άξονα της Ρωσίας, στον οποίο συμμετέχουν το Ιράν, το Καζακστάν, η Σερβία, η Βενεζουέλα, πολιτικοί παράγοντες από τα Σκόπια και τη Μολδαβία, ενώ προσεγγίζει και η Αλβανία. Η Τουρκία λόγω θέσης, θρησκευτικής εγγύτητας και ήδη διαμορφωμένων δεσμών φαίνεται ότι έχει -άτυπα- αναλάβει να κινητοποιήσει και να αναδείξει τον βαλκανικό βραχίονα αυτού του άξονα.
Ενδεικτική των κινήσεων της Άγκυρας στα Βαλκάνια είναι η διήμερη επίσημη επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν στη Σερβία, όπου υπέγραψε σειρά συμφωνιών, υπό την κάλυψη της Ρωσίας και σε μια περίοδο που το Βελιγράδι έχει καταστήσει σαφή τον Ευρωπαϊκό προσανατολισμό του.
Από ευρωπαϊκής πλευράς προσπάθεια να αναδειχθεί σε πόλο σταθερότητας στην περιοχή καταβάλει η Ελλάδα, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες βαλκανικών συνόδων και διαμόρφωσης κοινού μετώπου για το προσφυγικό και την άντληση κοινοτικών πόρων. Κίνηση, ωστόσο, που απέχει πολύ από την παραγωγή απτών αποτελεσμάτων, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως μοχλός πίεσης προς πολλαπλές κατευθύνσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο υπεισέρχεται και το NATO το οποίο επιχειρεί να χαλιναγωγήσει τις ρωσικές τάσεις διεύρυνσης των σφαιρών επιρροής, με ενεργά σημεία αντιπαράθεσης στην πΓΔΜ, την Τουρκία, την Ανατολική Ευρώπη και τα ενεργειακά.
Ωστόσο το πεδίο δεν είναι καθαρό και οι ισορροπίες αρκετά πολύπλοκες, καθώς στην ενέργεια η ΕΕ έχει στρατηγική προσέγγισης με τη Ρωσία, στην οποία αντιτίθενται και προσπαθούν να ναρκοθετήσουν οι ΗΠΑ. Η αντίθεση ΕΕ-ΗΠΑ καταγράφεται όμως και στο Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, δημιουργώντας περισσότερες διπλωματικές και οικονομικο-πολιτικές συνάφειες με τη Ρωσία.
Brexit: Εντός, εκτός και επί τα αυτά
Το Brexit αν και παραμένει φλέγον, βρίσκεται επίσης σε αδιέξοδο και παρά τις πρωτοβουλίες σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο που ανέλαβε η Τερέζα Μέι, οι διαπραγματεύσεις δεν εξελίσσονται, ενισχύοντας τον κίνδυνο hard brexit, το κόστος και οι συνέπειες του οποίου είναι ακόμη δυσκολότερο να προβλεφθούν και να αντιμετωπιστούν.
Ζωές εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών που ζουν στη Μεγάλη Βρετανία, Βρετανών που ζουν στην ΕΕ θα βρεθούν στον αέρα, ενώ η άμεση, απότομη και άνευ σχεδιασμού επαναφορά τελωνειακών ελέγχων, δασμών και προσφυγή σε τιμωριτικές πολιτικές σκιαγραφούν ένα ιδιαίτερα εύφλεκτο πεδίο.