Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου στις 21 Απριλίου 2025 θέτει το Βατικανό στο επίκεντρο μιας διαδικασίας ιστορικής σημασίας, καθώς θα κριθεί η διατήρηση ή όχι της κατεύθυνσης, ενώ παραδοσιακά τόσο κατά τις διεργασίες όσο και μετά την εκλογή εκδηλώνονται εσωτερικές εντάσεις, οι οποίες συχνά έχουν και έντονο πολιτικό, κοινωνικό και γεωπολιτικό αποτύπωμα.
Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, με πάνω από 1,3 δισ. πιστούς παγκοσμίως, καλείται να εκλέξει τον διάδοχο ενός Ποντίφικα που αναμόρφωσε το θεσμικό προφίλ της Αγίας Έδρας, τόλμησε άνοιγμα προς κοινωνικά και θεολογικά όρια, και προσδιόρισε το Βατικανό ως γεωπολιτικό δρώντα.
Η παρακαταθήκη του Φραγκίσκου περιλαμβάνει τη στροφή της Καθολικής Εκκλησίας προς τον Παγκόσμιο Νότο, την έναρξη διαλόγου με τις περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες και τη θεσμική ανανέωση του Curia. Κομβικό στοιχείο υπήρξε η ενίσχυση της συνοδικότητας και η προσέγγιση με την Ορθόδοξη Εκκλησία, κυρίως μέσω της σχέσης του με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και την κοινή στάση για την κλιματική κρίση και τη μεταναστευτική πολιτική.
Η εκλογή του διαδόχου του, σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον έντονων πολώσεων και αυξημένης πολιτικής εργαλειοποίησης της θρησκείας, δεν είναι απλώς μια εκκλησιαστική υπόθεση. Είναι μια διαδικασία με βαθιές συνέπειες για την παγκόσμια ισορροπία soft power, την ενδοευρωπαϊκή συνοχή, τις διαθρησκευτικές σχέσεις και την εσωτερική ενότητα της Εκκλησίας.
Οι διεκδικητές και οι κατευθύνσεις
Σύμφωνα με πληροφορίες από OSINT και διπλωματικές πηγές, η κονκλαβική εκλογή θα λάβει χώρα από 5 έως 15 Μαΐου, με 138 καρδιναλίους εκλέκτορες. Οι επικρατέστερες υποψηφιότητες κατανέμονται σε τρεις ιδεολογικές κατευθύνσεις:
Προοδευτικοί:
-
Ματέο Τζούπι (Ιταλία): Εκπρόσωπος της ιταλικής συνοδικότητας, προωθεί την κοινωνική ενσωμάτωση και τον διάλογο με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες.
-
Ζαν-Πολ Βέσκο (Γαλλία/Αλγερία): Φορέας ισχυρού διαθρησκευτικού μηνύματος, με έμφαση στον μουσουλμανικό κόσμο.
-
Μίκολα Μπιτσόκ (Ουκρανία): Ο νεότερος υποψήφιος, εκφράζει το ανατολικό άνοιγμα και την γεωπολιτική ευαισθησία της Ουκρανίας.
Μετριοπαθείς:
-
Πιέτρο Παρολίν (Ιταλία): Διπλωμάτης, αναγνωρισμένος ως θεσμικός παίκτης, ικανός να εξισορροπήσει μεταρρυθμίσεις και σταθερότητα.
-
Μάριο Γκρεχ (Μάλτα): Γενικός Γραμματέας της Συνόδου των Επισκόπων, ευνοεί θεσμική συνέχεια χωρίς αιχμηρές τομές.
Παραδοσιοκράτες:
-
Ρομπέρ Σαρά (Γουινέα): Επιδιώκει δογματική καθαρότητα, στροφή σε ιεραρχική αυστηρότητα και απόσυρση από την προοδευτική κατεύθυνση.
-
Ρέιμοντ Μπερκ (ΗΠΑ): Διχαστική φιγούρα, κρίνεται επικίνδυνος για την εσωτερική συνοχή της Εκκλησίας και την παγκόσμια φήμη της.
Πίνακας αξιολόγησης κινδύνου
| Υποψήφιος | Κατεύθυνση | Κίνδυνος Διάσπασης | Γεωπολιτική Σταθερότητα | Συνέχεια με Φραγκίσκο |
|---|---|---|---|---|
| Ματέο Τζούπι | Προοδευτική | 🟧 Μεσαίος | 🟠 Δυναμική / Ρευστή | ✅ Ναι |
| Πιέτρο Παρολίν | Μετριοπαθής | 🟩 Χαμηλός | 🟢 Υψηλή | ⚖️ Μερική |
| Ρομπέρ Σαρά | Παραδοσιοκρατική | 🟥 Υψηλός | 🔴 Αντιπαραγωγική | ❌ Όχι |
| Ζαν-Πολ Βέσκο | Προοδευτική | 🟧 Μεσαίος | 🟠 Ελπιδοφόρα | ✅ Ναι |
| Μάριο Γκρεχ | Μετριοπαθής | 🟩 Χαμηλός | 🟠 Θεσμική | ✅ Ναι |
| Ρέιμοντ Μπερκ | Παραδοσιοκρατική | 🟥 Υψηλός | 🔴 Κατακερματισμός | ❌ Όχι |
Το διακύβευμα
Η απόφαση του Κονκλαβίου δεν αφορά μόνο την ηγεσία ενός θεσμού. Είναι στρατηγικής σημασίας για τον παγκόσμιο ρόλο του Βατικανού, την ενότητα του Καθολικισμού και το μέλλον του χριστιανισμού στην Ευρώπη και τον αναπτυσσόμενο κόσμο.
Η συνέχιση της παρακαταθήκης Φραγκίσκου αποτελεί σενάριο γεωπολιτικής σταθερότητας και θρησκευτικής προσαρμοστικότητας. Η αποκοπή από αυτή την πορεία θα μπορούσε να προκαλέσει σχίσματα, κρίση αξιοπιστίας και περιθωριοποίηση του Βατικανού από το παγκόσμιο δημοκρατικό αφήγημα.
Αξιολόγηση ρίσκου υποψηφίων
| Υποψήφιος | Πολιτική | Περιοχή | Κίνδυνος | Επίπτωση | Στρατηγική Ανάλυση |
|---|---|---|---|---|---|
| Καθ. Ματέο Τζούπι (Zuppi) | Π | Ιταλία | 🟧 | 🔴 | Εκφραστής της συνέχειας Φραγκίσκου, υποστηρικτής της ενσωμάτωσης ΛΟΑΤΚΙ+, της διαθρησκευτικής προσέγγισης και της συνοδικότητας. Πιθανή ενόχληση από συντηρητικές ομάδες. |
| Καθ. Πιέτρο Παρολίν | Μ | Ιταλία | 🟩 | 🔴 | Έμπειρος διπλωμάτης και γραμματέας του Βατικανού, θεωρείται σταθερή και ενοποιητική επιλογή. Ικανός διαμεσολαβητής σε παγκόσμιο επίπεδο. |
| Καθ. Μάριο Γκρεχ | Μ | Μάλτα | 🟧 | 🟠 | Στενός του Φραγκίσκου, επικεφαλής της Συνόδου των Επισκόπων. Συμβιβαστική φιγούρα με ήπιο ύφος, ανησυχία για έλλειψη επιρροής στο Curia. |
| Καθ. Ζαν-Πολ Βέσκο (Vesco) | Π | Γαλλία/Αλγερία | 🟧 | 🔴 | Συμβολίζει το άνοιγμα προς το Ισλάμ και την Αφρική, προωθεί τη συμφιλίωση σε μετα-αποικιακά συμφραζόμενα. Περιορισμένη βάση ισχύος στο Βατικανό. |
| Καθ. Ρομπέρ Σαρά (Sarah) | Σ | Γουινέα | 🟥 | 🔴 | Κριτικός του Φραγκίσκου και της Β΄ Συνόδου του Βατικανού. Σηματοδοτεί επιστροφή στον παραδοσιακό καθολικισμό. Υποστηρίζεται από Αφρική και συντηρητικούς στις ΗΠΑ. |
| Καθ. Ρέιμοντ Μπερκ (Burke) | Σ | ΗΠΑ | 🟥 | 🔴 | Ακραίος παραδοσιοκράτης, έχει συνδεθεί με θεωρίες συνωμοσίας. Η εκλογή του θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις σε φιλελεύθερες επισκοπές της Δύσης. |
| Καθ. Κρίστοφ Σένμπορν | Μ | Αυστρία | 🟩 | 🟢 | Σεβάσμιος θεολόγος με αναγνώριση και από τα δύο στρατόπεδα. Λόγω ηλικίας (80), θεωρείται μεταβατική λύση συναίνεσης. |
| Καθ. Μίκολα Μπιτσόκ (Bychok) | Π | Ουκρανία | 🟧 | 🟠 | Μόλις 45 ετών. Συμβολίζει στροφή προς την Ανατολική Καθολική Εκκλησία και τους διωκόμενους χριστιανούς. Περισσότερο πιθανή προώθηση σε υψηλή θέση στο Curia. |
Υπόμνημα
- Πολιτική Τοποθέτηση: Π = Προοδευτικός, Μ = Μετριοπαθής, Σ = Συντηρητικός
- Επίπεδο Κινδύνου (R): 🟥 Υψηλό – Κίνδυνος εσωτερικής διάσπασης ή δημόσιας αντίδρασης, 🟧 Μεσαίο – Περίοδος μετάβασης, διαχειρίσιμη αστάθεια, 🟩 Χαμηλό – Συνέχεια ή ευρεία συναίνεση
- Επίπεδο Επίπτωσης (I):🔴 Παγκόσμιο – Δογματικές, γεωπολιτικές ή διαθρησκευτικές συνέπειες, 🟠 Περιφερειακό – Επιδράσεις σε Ευρώπη, Λατινική Αμερική, Αφρική, 🟢 Θεσμικό – Εσωτερική διοίκηση Εκκλησίας
Πιθανά σενάρια
Σενάριο A: Προοδευτική Συνέχεια
Εκλογή Zuppi ή Vesco. Ενίσχυση της πορείας Φραγκίσκου, προώθηση συμπερίληψης και περιβαλλοντικής ηθικής.
Επιπτώσεις: Εσωτερικές τριβές με τους παραδοσιοκράτες, θετική διεθνής απήχηση, ιδιαίτερα σε Λατινική Αμερική και ΕΕ.
Σενάριο B: Μετριοπαθής Μετάβαση
Εκλογή Parolin ή Grech. Ενότητα, διπλωματία, εσωτερική εξισορρόπηση.
Επιπτώσεις: Χαμηλό ρίσκο, σταθερότητα στη Ρώμη, συνέχιση των μεταρρυθμίσεων με φειδώ.
Σενάριο Γ: Παραδοσιοκρατική Αναδίπλωση
Εκλογή Sarah ή Burke. Επιστροφή σε δόγματα και αυστηρή εκκλησιαστική γραμμή.
Επιπτώσεις: Κίνδυνος διχασμού σε Ευρώπη και ΗΠΑ, ενίσχυση παλαιοκαθολικών και ευαγγελικών ανταγωνιστών, ακραία πόλωση στα ΜΜΕ.
Auditor’s note: Προοδευτικός σημαίνει… σταθερότητα
Από την πλευρά διαχείρισης κινδύνου και γεωπολιτικής σταθερότητας, η εκλογή μετριοπαθούς ή προοδευτικού (Parolin, Zuppi, ή Grech) διασφαλίζει στρατηγική ανθεκτικότητα με θεσμική συνέχεια και διεθνή αξιοπιστία. Οι παραδοσιοκρατικοί υποψήφιοι ενέχουν υψηλό ρίσκο διάσπασης, υπονόμευση της καθολικής ενότητας και επιδείνωση των σχέσεων με φιλελεύθερα κράτη και κοινωνίες.
