Νεο οδικό χάρτη για ειρήνευση στην ουκρανία παρουσίασαν οι ΗΠΑ σε διπλωματική συνάντηση υψηλού επιπέδου στο Παρίσι, συνοδεύοντας όμως το σχέδο μόνο με… μαστίγιο, δηλαδή την απειλή Ρούμπιο – Τραμπ για αποχώρηση των ΗΠΑ από τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, υπονοώντας και την εγκατάληψη της στήριξης της Ουκρανίας.
Μια νέα διπλωματική πρωτοβουλία για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία βρίσκεται σε εξέλιξη, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να παρουσιάζουν σε Ευρωπαίους συμμάχους ένα πλαίσιο ειρήνης που αποτυπώνει τη ρεαλιστική –και εν πολλοίς φιλορωσική– οριοθέτηση των νέων γεωπολιτικών ισορροπιών. Το σχέδιο αποσκοπεί στην κατάπαυση του πυρός και στην σταδιακή άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ενώ προβλέπει πάγωμα της σύγκρουσης επί των υφιστάμενων γραμμών αντιπαράθεσης και ουσιαστική εγκατάλειψη της προοπτικής ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.
Αμερικανική διπλωματική αποστολή παρουσίασε το προκαταρκτικό πλαίσιο για κατάπαυση του πυρός και αποκλιμάκωση στην Ουκρανία, το οποίο περιλαμβάνει παγίωση των σημερινών γραμμών αντιπαράθεσης, προσφορά χαλάρωσης των κυρώσεων προς τη Ρωσία, και απόσυρση της ουκρανικής προοπτικής ένταξης στο ΝΑΤΟ. Η πρόταση παρουσιάστηκε στη διάρκεια πολυμερούς συνάντησης στο Παρίσι στις 17 Απριλίου, παρουσία του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, του Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο, του Αμερικανού απεσταλμένου Στιβ Γουίτκοφ, καθώς και συμβούλων εθνικής ασφάλειας από τη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ουκρανία.
Το εγχείρημα κινείται από την ανάγκη για άμεση λήξη των εχθροπραξιών ή επαναπροσδιορισμό προτεραιοτήτων, όπως υποδηλώνουν οι δηλώσεις του Προέδρου Τραμπ και του ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο και ακολουθεί την προαναγγελία, από τον Ντόναλντ Τραμπ, υπογραφής συμφωνίας για τα ορυκτά της Ουκρανίας την προσεχή Πέμπτη.
Για τον Τραμπ η επίτευξη μιας κατ αρχήν συμφωνίας στην Ουκρανία και η υπογραφή του deal για τα ορυκτά αποτελού μείζονες πρωτοβουλίες που στόχο έχουν να επιβεβαιώσουν το status του στο εσωτερικό και να παρέχουν την απαιτούμενη ασφάλεια εφοδιασμού στις ΗΠΑ για να επιβιώσουν από μια ενδεχόμενη σκλήρυνση της σύγκρουσης με την Κίνα. Στο ίδιο πλαίσιοπεριλαμβάνεται και η επιμονή τους για άρση των κυρώσεων στη Ρωσία.
Μαστίγιο χωρίς καρότο
Με μία σειρά από προειδοποιήσεις υψηλής έντασης, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και ο Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο κατέστησαν σαφές ότι η Ουάσινγκτον δεν θα συνεχίσει επ’ αόριστον την προσπάθεια διαμεσολάβησης για την επίτευξη κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία. Το μήνυμα είναι διττό: είτε επιτυγχάνεται συμφωνία στις επόμενες ημέρες, είτε οι ΗΠΑ θα αποσυρθούν για να επικεντρωθούν σε «άλλες προτεραιότητες».
«Δεν θα συνεχίσουμε αυτή την προσπάθεια για εβδομάδες και μήνες. Πρέπει να διαπιστώσουμε άμεσα αν αυτό είναι εφικτό. Αν ναι, είμαστε μέσα. Αν όχι, έχουμε άλλες προτεραιότητες.» – Μάρκο Ρούμπιο
«Είναι δικός του ο πόλεμος. Όταν ξεκινάς πόλεμο, πρέπει να ξέρεις ότι μπορείς να τον κερδίσεις. Δεν πας ενάντια σε κάποιον 20 φορές ισχυρότερο και μετά ζητάς πυραύλους.» – Ντόναλντ Τραμπ (για τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι)
Οι παραπάνω δηλώσεις, σε συνδυασμό με τη δημοσιοποίηση βασικών όρων της πρότασης των ΗΠΑ, αποκαλύπτουν στροφή της Ουάσινγκτον προς επιθετική διαπραγματευτική τακτική, με τον Τραμπ να επιχειρεί επιβολή λύσης με τελεσιγραφικούς όρους και απειλή πολιτικής αποστασιοποίησης, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης Ουκρανίας και Ευρώπης.
Το σχέδιο των ΗΠΑ: Παγίωση της κατάστασης και ανταλλάγματα στη Ρωσία
Σύμφωνα με πηγές που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις στο Παρίσι, το αμερικανικό σχέδιο περιλαμβάνει:
- Πάγωμα της σύγκρουσης: Οι ρωσικές δυνάμεις διατηρούν τον έλεγχο των κατεχόμενων περιοχών, χωρίς άμεση απόσυρση.
- Ακύρωση της προοπτικής ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ: Η Ουάσινγκτον θέτει de facto veto στην ευρωατλαντική ενσωμάτωση της Ουκρανίας.
- Σταδιακή άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένης της αποδέσμευσης δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων.
- Συμφωνία για τα “πέντε κρίσιμα εδάφη”: Κριμαία, Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα εκλαμβάνονται ως διαπραγματευτική βάση παραμονής υπό ρωσικό έλεγχο.
- Σύσταση διεθνούς μηχανισμού επιτήρησης και εγγυήσεων, πιθανόν με συμμετοχή της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου.
- Ειδική συμφωνία για τα ορυκτά: ΗΠΑ και Ουκρανία φέρεται να οριστικοποιούν συμφωνία για αξιοποίηση κοιτασμάτων σπάνιων γαιών, με τα έσοδα να ελέγχονται από αμερικανικό επενδυτικό ταμείο ανασυγκρότησης.
Αντιδράσεις: Σύγκρουση με Κίεβο, επιφυλάξεις από Ευρώπη
Η Ουκρανία έχει αποδεχθεί υπό όρους την κατάπαυση, αλλά απορρίπτει κάθε συζήτηση για εδαφικές παραχωρήσεις πριν τον τερματισμό των επιθέσεων. Ο Βόλοντομιρ Ζελένσκι καταφέρθηκε έντονα κατά Γουίτκοφ:
«Ο Γουίτκοφ δεν έχει καμία εντολή να συζητά ουκρανικά εδάφη – αυτά ανήκουν στον λαό μας. Δεν διαπραγματευόμαστε εδάφη μέχρι να σταματήσουν οι επιθέσεις. Δεν θα δεχθούμε ποτέ ότι τα εδάφη μας είναι ρωσικά.»
Η θέση του Κιέβου είναι απολύτως αρνητική στο βασικό κορμό του σχεδίου, ειδικά στο σκέλος της αναγνώρισης ντε φάκτο κυριαρχίας της Ρωσίας.
Στην Ευρώπη, η στάση είναι περισσότερο επιφυλακτικά θετική. Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο συμμετείχαν ενεργά στις συνομιλίες στο Παρίσι, με τη Γερμανία να διατηρεί μετριοπαθή στάση. Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες αντιμετωπίζουν το σχέδιο ως ευκαιρία για σταθεροποίηση της σύγκρουσης και αποκατάσταση ευρωπαϊκής συμμετοχής, ωστόσο το ζήτημα της άρσης κυρώσεων αποτελεί casus belli εντός Ε.Ε., καθώς απαιτεί ομοφωνία.
-
Η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν δείξει προσεκτική στήριξη στην αμερικανική πρόταση.
-
Η συνάντηση Μακρόν-Γουίτκοφ επικεντρώθηκε στο μεταπολεμικό “σχέδιο καθησυχασμού” για την Ουκρανία.
Impact analysis: Κίνδυνοι και επιπτώσεις για Ουκρανία, Ρωσία, ΗΠΑ και Ευρώπη
| Πλευρά | Κίνδυνοι / Επιπτώσεις |
|---|---|
| Ουκρανία | Εσωτερική πολιτική αποσταθεροποίηση, απώλεια διεθνούς στήριξης αν απορρίψει το σχέδιο, πίεση για συμβιβασμό χωρίς εγγυήσεις |
| Ρωσία | Πιθανό διπλωματικό κέρδος χωρίς παραχωρήσεις, αναβάθμιση της de facto κατοχής, πολιτική αναγνώριση μέσω πάγωσης |
| ΗΠΑ | Ρίσκο απώλειας ηγετικής εικόνας αν αποσυρθούν, πολιτική εργαλειοποίηση του πολέμου για εσωτερική κατανάλωση, αποδόμηση της αξιοπιστίας ως εγγυητή |
| Ευρώπη | Πίεση για ανάληψη κόστους και ρόλων, ρήγματα σε ενιαία στάση για κυρώσεις, πιθανή απομόνωση Γερμανίας και Ανατολικής Ευρώπης |
Auditor’s note: Ο Τραμπ δεν θέλει ειρήνη… θέλει νίκη
Η πίεση Τραμπ και η χρήση σκληρής ρητορικής δεν είναι τυχαία. Η απειλή απόσυρσης λειτουργεί ως εργαλείο επιβολής των όρων του, σε μια διαδικασία χωρίς αμοιβαία βάση διαπραγμάτευσης. Ο πρώην πρόεδρος φαίνεται να επενδύει σε μια “εύκολη νίκη” που θα του επιτρέψει να παρουσιάσει εικόνα ικανής ηγεσίας, ακόμη κι αν η λύση είναι προσωρινή ή μερική.Ταυτόχρονα, η απειλή αποχώρησης αποτελεί και πιθανή “στρατηγική διαφυγής”: εάν το σχέδιο ναυαγήσει, ο Τραμπ μπορεί να αποσύρει τις ΗΠΑ δηλώνοντας πως «οι άλλοι δεν ήθελαν ειρήνη», ρίχνοντας την ευθύνη στο Κίεβο ή στις Βρυξέλλες.
Το αμερικανικό σχέδιο για την Ουκρανία δεν αποτελεί πρόταση ειρήνευσης αλλά πολιτικό τελεσίγραφο. Επιδιώκει να παγώσει τη σύγκρουση χωρίς να αντιμετωπίσει τις βασικές αιτίες της, παραχωρώντας στρατηγικά πλεονεκτήματα στη Ρωσία και επιβάλλοντας συμβιβασμό σε Ουκρανία και Ε.Ε. υπό απειλή αμερικανικής απόσυρσης.
Η επιτυχία ή αποτυχία της πρωτοβουλίας θα κριθεί στις επόμενες ημέρες, στη συνάντηση του Λονδίνου, αλλά και στο εάν η Ουάσινγκτον εννοεί την απειλή ή απλώς διαμορφώνει ένα αφηγηματικό πλαίσιο για μελλοντική αποχώρηση χωρίς πολιτικό κόστος.
Με δεδομένο ότι στόχος του Τραμπ είναι να επιβεβαιώσει την ικανότητά του να επιτυγχάνει συμφωνίες και να ενισχύσει τη θέση των ΗΠΑ, εδραιώνοντας νέες αλυσίδες εφοδιασμού, πριν κλιμακώσει περαιτέρω με την Κίνα, είναι προφανές ότι το σκηνικό είναι αρκετά πιο σύνθετο απ ότι φαίνεται εκ πρώτης όψεως.
