Στο πλαίσιο των εργασιών της 2ης ημέρας του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου TMM_CH (Transdisciplinary Multispectral Modelling and Cooperation for the Preservation of Cultural Heritage), οι συμμετέχοντες επιστήμονες και εκπρόσωποι φορέων από όλο τον κόσμο προκύπτει ότι εξετάζουν την αναγκαιότητα για ένα νέο στρατηγικό σχέδιο και ενός νέου οράματος για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, που ενσωματώνει τη διεπιστημονικότητα, τις διεθνείς συνεργασίες και τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών, υπό το πρίσμα των εξελίξεων στη Τεχνητή Νοημοσύνη. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην πρόταση για τη δημιουργία μιας «Διακήρυξης της Αθήνας», η οποία προτείνει τη σύνδεση της πολιτιστικής κληρονομιάς με τις πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, μέσα από χρήση σύγχρονων ψηφιακών εργαλείων.
Το 4ο Διεθνές Συνέδριο TMM_CH (Transdisciplinary Multispectral Modelling and Cooperation for the Preservation of Cultural Heritage), που ξεκίνησε τη Δευτέρα, συνεχίζεται με σημαντικές ομιλίες και παρουσιάσεις υψηλού επιπέδου που εμβαθύνουν στη θεματική της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και των σύγχρονων προκλήσεων που αντιμετωπίζει, μέσα από τη ψηφιοποίηση και υπό το πρίσμα της κλιματικής κρίσης. Το συνέδριο, που πραγματοποιείται από τις 7 έως τις 9 Απριλίου στο Ίδρυμα Ευγενίδου, διοργανώνεται από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ανάπτυξης και του Υπουργείου Εξωτερικών. Στο συνέδριο προεδρεύει και συντονίζει η Ομότιμη Καθηγήτρια Αντωνία Μοροπούλου από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο – Επικεφαλής της Διεπιστημονικής Ομάδας και Επικεφαλής Επιστημονική Υπεύθυνη της αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου, Αντιπρόεδρος Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος και μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ακόμη, από τις εργασίες της 2ης ημέρας διαφαίνεται η ανάγκη η πολιτιστική παράδοση να αποτελέσει βασικό στοιχείο μιας κοινωνικής και πολιτικής συμμαχίας για την ανάδειξη των ιστορικών πόλεων και κέντρων πόλεων, ώστε να βρεθούν στο επίκεντρο των σύγχρονων εξελίξεων και πολιτικών, ενώ παράλληλα αναδείχθηκε ο ρόλος του Νέου Ευρωπαϊκού Bauhaus στην αντιμετώπιση σύγχρονων προκλήσεων σχεδιασμού και εφαρμογής πολιτικών, προσδιορίζοντας νέες λύσεις που συνδυάζουν την αισθητική και τη βιωσιμότητα.
Πολιτιστική Παράδοση και ΑΙ (πάνελ 7)
Με ένα κρίσιμο, επίκαιρο και σύγχρονο θέμα με τίτλο: “Η πολιτιστική παράδοση στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης” άνοιξε η αυλαία της δεύτερης μέρας στο 4ο Διεθνές Συνέδριο MM-CH (Transdisciplinary Multispectral Modelling and Cooperation for the Preservation of Cultural Heritage) για την Αντιμετώπιση Παγκόσμιων Προκλήσεων που διοργανώνει το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ανάπτυξης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών.
“Τεχνολογία vs Ψυχή” ήταν το θέμα της περιεκτικής παρουσίασης του κ. Μενύχτας Ανδρέας, εκλεγμένος Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς – Dr Research Engineer, BioAssist S.A, Chief Technology Office – PA Research Program RESPECT κάνοντας λόγο για την ανάγκη μίας ανθρωποκεντρικής προσέγγισης στον χώρο της ΑΙ.
Στις προκλήσεις για την καλύτερη αποτύπωση των πολιτιστικών αγαθών μέσα από το πρόγραμμα “Το Εύλογον” και αφορούν κυρίως στις μη ψηφιακές πληροφορίες, που είναι αναγκαίο να αποτυπωθούν για την ολοκληρωμένη παρουσίαση των έργων προστασίας και αποκατάστασης, αναφέρθηκε ο κ. Λαμπρόπουλος Κυριάκος, Επίκουρος Καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Σχολή Χημικών Μηχανικών- Program The Evlogon – PA Research Program RESPECT.
Ενώ από την πλευρά της η κα Αναγνωστάκη Λιάνα, Χημικός Μηχανικός, – Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Δημοσίων, Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σχέσεων– Program The Evlogon, επικεντρώθηκε στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές που προβλέπονται όσον αφορά τη χρήση BIM καθώς και τις δυνατότητες που προσφέρει η εν λόγω τεχνολογία για τις κατασκευές αλλά και το μέλλον των χρήσεών της.
Eκ μέρους του κ. Τσονάκα Νικόλαου, , Flir & Faro Brand Manager, JGC GEOINFORMATION SYSTEMS S.A., ο στενός συνεργάτης του κ. Ιωάννης Κάλφας, Geospatial + BCFS Brand Manager, ανέλυσε τη χρήση των Data αλλά και τεχνολογιών επαυξημένης πραγματικότητας για την αποτύπωση των έργων.
Ο κ. Καρυδάκης Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, αναφέρθηκε στις ψηφιακές εργασίες αλλά και στη χρήση των αντίστοιχων καινοτόμων τεχνολογιών για την ολοκλήρωσή τους όσον αφορά την ψηφιακή ενίσχυση και υποστήριξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Συντονιστής του πάνελ ήταν ο κ. Δουλάμης Αναστάσιος, Καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών – Μηχανικών Γεωπληροφορικής – Υπεύθυνο Τεχνολογίας του δικτύου και προγράμματος «ΕΥΛΟΓΟΝ», και εκπρόσωπου του προγράμματος «RESPECT», ο οποίος παρουσίασε μία ολιστική προσέγγιση για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης και των τεχνολογιών που τίθενται στην υπηρεσία της, αλλά και οι καινοτόμες και δυναμικές εφαρμογές που χρησιμοποιούνται για το πρόγραμμα “Το Εύλογον”.
Η κα Σγουροπούλου Κλειώ, Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Τμήμα Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών – Εσωτερικό μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης, εστίασε στις καινοτομίες που εισάγει η ΑΙ στην πολιτιστική κληρονομιά και επικεντρώθηκε στο project του υπερυπολογιστή “Δαίδαλος”, το οποίο αλλάζει το περιβάλλον της έρευνας και της καινοτομίας, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά. Επιπλέον, αναφέρθηκε στις προκλήσεις της ΑΙ, και των νέων τεχνολογιών αλλά και των ηθικών διλημμάτων.
O καθηγητής Τοκμακίδης Κωνσταντίνος, Καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, στην παρέμβασή του, έκανε μία αναδρομή στη διαχείριση των Data από την αρχή της προηγούμενης δεκαετίας μέχρι σήμερα, σημειώνοντας την τεράστια πρόοδο που έχει σημειωθεί, με αιχμή του δόρατος το project του supercomputer “Δαίδαλος”, επισημαίνοντας, μάλιστα, τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που αυτό θα προσφέρει.
Τέλος, ο καθηγητής Φούντος Ιωάννης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Τμήμα Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής, ανέλυσε την πολυπλοκότητα αλλά και τις προκλήσεις για την εφαρμογή των τεχνολογιών ΑΙ για την διαχείριση και ενίσχυση της πολιτιστικής κληρονομιάς, εστιάζοντας στις διαδραστικές εμπειρίες που μπορούν να προσφέρουν αυτές προς τους πολίτες. Επεσήμανε δε, ηθικές διαστάσεις, που έχουν να κάνουν με τον έλεγχο και την ιδιοκτησία τέτοιου είδους συνεργασιών, δίνοντας και αντίστοιχα παραδείγματα από το έργο της ομάδας του στο πανεπιστήμιο.
Νέο στρατηγικό σχέδιο για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με διεπιστημονικότητα, διεθνείς συνεργασίες και χρήση ψηφιακών τεχνολογιών (πάνελ 8)
Την ανάγκη διαμόρφωσης ενός νέου στρατηγικού σχεδίου και ενός νέου οράματος για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με διεπιστημονικότητα, διεθνείς συνεργασίες αλλά και τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών, τόνισε η καθηγήτρια Μοροπούλου Αντωνία (Τώνια), Ομότιμη Καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου – Επιστημονικά Υπεύθυνη της Βραδιάς του Ερευνητή στο ΕΜΠ. Όπως είπε, καθίσταται απαραίτητο να εξαντληθούν οι δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας για την διεπιστημονική αποτύπωση της γνώσης, προκειμένου να διαμορφώσουμε ένα νέο οικοσύστημα με τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Μάλιστα, πρότεινε τη δημιουργία ενός διεθνούς δικτύου επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων, όπως μηχανικοί, αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, κλπ, έτσι ώστε να διαμορφωθεί μία πολυεπίπεδη ευρωπαϊκή στρατηγική για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στην “νέα εποχή Τραμπ” σε τοπικό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο. Μάλιστα, απηύθυνε πρόσκληση προς τους ακαδημαϊκούς, προκειμένου να συνεργαστούν με όχημα το έργο “Το Εύλογον” προκειμένου να προωθηθεί η ιδέα.
Ανοίγοντας και συντονίζοντας τη συζήτηση του όγδοου πάνελ του συνεδρίου, σχετικά με την ψηφιακή μετάβαση στην ΕΕ και τις εφαρμογές της για την ενίσχυση της πολιτιστικής κληρονομιάς, ο κ. Di Giulio Roberto, University of Ferrara, Department of Architecture, Inception spin-off – 4CH, ανέλυσε την αξία των Κέντρων Ικανοτήτων, για τη διατήρηση και τη διάχυση της γνώσης για την καθιέρωση κοινών προτύπων. Αναφέρθηκε στα εργαλεία που χρησιμοποιούνται αλλά και στις συνεργασίες που απαιτούνται για την αξιοποίησή τους.
Ο κ. Fulgencio Sanmartin, Policy Officer of Interactive Technologies, Digital for Culture and Education DG CNECT G2 – Project Officer of the project “3D-4CH_ Online Competence Centre in 3D for Cultural Heritage”, ανέλυσε περαιτέρω τη σημασία και τη λειτουργία των Κέντρων Ικανοτήτων για την διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς επίσης και για τη διεπιστημονικότητα που απαιτείται για την προώθηση των καινοτόμων μεθόδων και εφαρμογών, αφού έχουν εφαρμογές και σε πλήθος άλλων πεδίων.
Απ΄ την πλευρά της η κα Charles Valentine, Europeana Foundation, Data Services Director, ανέλυσε τον τρόπο που γίνεται η μετάβαση από τις πολιτικές στις δράσεις. Η βασικός ρόλος του Data Space είναι ο εκδημοκρατισμός της πρόσβασης σε πληροφορίες στην διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και η παροχή της δυνατότητας να αξιοποιηθούν αυτές οι πληροφορίες από τους πολίτες. Το να δουλέψουμε προκειμένου να διαμορφώσουμε το πλαίσιο εφαρμογής, την αδειοδότηση και άλλες βασικές παραμέτρους είναι πολύ σημαντικό, ανέφερε χαρακτηριστικά, ενώ αναφέρθηκε και στην ανάγκη εκπαίδευσης των πολιτών.
Με τη σειρά του ο κ. Taccetti Francesco, INFN, Project Coordinator of the project 4CH (H2020 programme, project n.101004468) ανέλυσε τους τρόπους με τους οποίους η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να ψηφιοποιηθεί μέσω του Data Space ή του Cloud, εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι η εν λόγω ψηφιοποίηση είναι απόλυτα εφικτή, προσφέροντας παράλληλα σημαντικές δυνατότητας εκπαίδευσης.
Τον στρατηγικό ρόλο του Data Space με στόχο να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ τεχνολογικής καινοτομίας και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ανέλυσε ο κ. Medici Marco, University of Ferrara, Department of Architecture, Inception spin-off – Project Coordinator of the project 3D-4CH (DIGITAL programme, project n.101195149). Όπως τόνισε, ζητούμενο είναι να γίνουν αντιληπτά τα νέα δεδομένα που αφορούν την ΑΙ και της επαυξημένης πραγματικότητας, καθώς και τον ρόλο τους, δίνοντας έμφαση στην ανάγκη για ευελιξία και αποτελεσματικότητα.
Απ΄ την πλευρά του ο κ. Rendina Marco, European Fashion Heritage Association, Managing Director αναφέρθηκε στον στρατηγικό ρόλο που επιτελούν τα Κέντρα Δεξιοτήτων στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της ψηφιακής μετάβασης και της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι συνεργασίες μπορούν να διαμορφώσουν μία αίσθηση κοινότητας ανταλλαγής γνώσεων και τεχνολογικών εφαρμογών τόνισε ο ομιλητής , ενώ αναφέρθηκε επίσης στις χρηματοδοτήσεις,
Ο κ. Münster Sander, Friedrich Schiller Universität Jena, Time Machine Organisation, σε βιντεοσκοπημένο μήνυμα που απέστειλε, ανέλυσε τις δράσεις του οργανισμού, καθώς και τη συνεισφορά του σε διάφορα πεδία, μεταξύ των οποίων και στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, με τη χρήση 3D τεχνολογιών, αλλά και την αύξηση της ευαισθητοποίησης στην κοινωνία των πολιτών σε διεθνές, αλλά και σε τοπικό επίπεδο.
Η κα Σιούντρη Κωνσταντίνα, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Αττικής, Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και Κυκλάδων,
, εκπροσωπώντας και την Δρ. Ανδρουλιδάκη Μαρία –γενική Διευθύντρια Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, , αναφέρθηκε στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής αλλά και των κοινωνικών κρίσεων, οι οποίες επιβαρύνουν την πολιτιστική κληρονομιά, η διατήρηση της οποίας καθίσταται αναγκαιότητα, όπως είπε,. Ανέφερε τις δυσκολίες και τις προκλήσεις σε αυτή τη διαδικασία, ενώ επεσήμανε τις δυνατότητες που προσφέρουν τα Κέντρα Ικανοτήτων ως καταλύτες τεχνολογικής και πολιτιστικής εξέλιξης.
Αναγκαία η διεπιστημονική συνεργασία σε καθημερινή βάση (Πάνελ 9)
H «Διατήρηση της συμβατότητας, της υλικότητας και της ακεραιότητας των κατασκευών και της αρχιτεκτονικής αυθεντικότητας» βρέθηκε στο επίκεντρο της συζήτησης στο πάνελ 9, του 4ου Διεθνούς Συνεδρίου TMM-CH.
Η Ανδρονίκη Μιλτιάδου-Φεζάνς, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αρχιτεκτονική Σχολή, μετέφερε την παρουσίαση της καθηγήτριας Παγώνας-Νόνη Μαραβελάκη, από το Πολυτεχνείο Κρήτης και τη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών και το Εργαστήριο Υλικών Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Σύγχρονης Δόμησης. Εστιάζοντας στην επίδραση της κλιματικής αλλαγής στα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς υπογράμμισε τη σημασία των δεδομένων καθώς η αντιμετώπιση είναι διαφορετική ανά περιοχή. Ταυτόχρονα, αναφέρθηκε στον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης στον τομέα της συντήρησης, σημειώνοντας ότι παίζει καθοριστικό ρόλο στον εντοπισμό των ζημιών και στη διαμόρφωση στοχευμένων σχεδίων αποκατάστασης. Η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης, σύμφωνα με την τοποθέτηση, θα πρέπει να γίνεται με τρόπο που λαμβάνει υπόψη τις ηθικές, νομικές και κοινωνικές πτυχές.
Συνοψίζοντας τα όσα διατυπώθηκαν κατά τη διάρκεια της συζήτησης, η Ανδρονίκη Μιλτιάδου-Φεζάνς υπογράμμισε τη μεγάλη σημασία της διεπιστημονικής συνεργασίας σε καθημερινή βάση, όχι μόνο στις έρευνες και στις δημοσιεύσεις καθώς και την ανάγκη δυνατότητας μετακίνησης μνημείων.
Η Ιωάννα Παπαγιάννη, Ομότιμη Καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και τη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Προστασία, Συντήρηση και Αποκατάσταση Μνημείων Πολιτισμού», έκανε γνωστό ότι περίπου το 35% της κατασκευαστικής αγοράς στην Ευρώπη είναι οι ανακαινίσεις και αποκαταστάσεις παλιών κτιρίων σε αστικές περιοχές, δείχνοντας τη μεγάλη συμβολή στην οικονομία. Όπως παρατήρησε, τα τελευταία 30 με 40 χρόνια φαίνεται ότι η συμβατότητα λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στον σχεδιασμό νέων υλικών αποκατάστασης. Ωστόσο, στο ζήτημα της αποκατάστασης ιστορικών κτιρίων η υλικότητα δεν τηρείται πάντα καθώς Ιδιοκτήτες ιστορικών κτιρίων επιμένουν στη χρήση τσιμέντου. «Υλικά με μεγάλη διάρκεια είναι σημαντικά σήμερα υπό το βάρος της κλιματικής αλλαγής αλλά και υπό την οπτική της βιωσιμότητας» τόνισε και πρόσθεσε ότι η χρήση ασβέστη σε λύσεις επισκευής δεν είναι μόνο συμβατή αλλά και βιώσιμη». Έδωσε βάρος στη σημασία παρασκευής ασβέστη με βιώσιμο τρόπο, ενώ χαρακτήρισε σημαντική πρόκληση τη χρήση ΑΙ στον σχεδιασμό κονιαμάτων με βάση την τεχνητή νοημοσύνη. Υπογράμμισε, επίσης τη σημασία της γνώσης από τη λήψη μίας λάθος απόφασης καθώς η ΑΙ δεν αντικαθιστά την κριτική μας ικανότητα.
Ο προεδρεύων του πάνελ Νικόλαος Πατσαβός, Αναπληρωτής Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, περιέγραψε στην τοποθέτησή του ότι η σύγχρονη αρχιτεκτονική, παρά την ιστορική της σημασία, αντιμετωπίζει μοναδικές προκλήσεις για τη διατήρησή της και έννοιες όπως η συμβατότητα, η υλικότητα και η ακεραιότητα γίνονται πολύπλοκες όταν πρόκειται για σύγχρονα υλικά και μεθόδους κατασκευής. Στη συνέχεια παρουσίασε σειρά σχετικών παραδειγμάτων και ανέφερε την πρόταση δημιουργίας «ξενοδοχείων πολιτιστικής κληρονομιάς». Κλείνοντας, σημείωσε ότι η σύγχρονη αρχιτεκτονική κληρονομιά είναι εύθραυστη αλλά ζωτικής σημασίας, όπως κρίσιμη είναι και η εξισορρόπηση της αυθεντικότητας, της λειτουργικότητας και της βιωσιμότητας. «Η σύγχρονη κληρονομιά βρίσκεται ακόμη σε μεταβατικό στάδιο. Οι αποφάσεις που λαμβάνουμε σήμερα θα διαμορφώσουν το κατά πόσον αυτά τα κτίρια θα επιβιώσουν ως μαρτυρία των ιδανικών του μοντερνισμού ή θα σβήσουν στην αφάνεια» κατέληξε.
Ο Παναγιώτης Σπαθής, Καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Φυσικοχημικές διαγνωστικές μέθοδοι για υλικά Πολιτιστικής Κληρονομιάς», σημείωσε ότι η διατήρηση της συμβατότητας, της ακεραιότητας των υλικών και της αυθεντικότητας αφορά την εξισορρόπηση του παλιού και του νέου, το σεβασμό της ιστορίας, ενώ παράλληλα επιτρέπει στις δομές να εξελίσσονται. Η επιτυχής διατήρηση προστατεύει την πολιτιστική ταυτότητα, ενώ διασφαλίζει ότι τα κτίρια παραμένουν λειτουργικά για τις μελλοντικές γενιές, όπως είπε. Στη συνέχεια ανέλυσε τις επιλογές σε ό,τι αφορά τις προστατευτικές επιστρώσεις για τη διατήρηση της ακεραιότητας των υλικών και της βιωσιμότητας, ενώ για τα υλικά και τις τεχνικές που έχουν αναπτυχθεί σημείωσε ότι «η επιστήμη των υλικών, η επιστήμη των κολλοειδών, η νανοεπιστήμη διαδραματίζουν θεμελιώδη ρόλο για την ανάπτυξη νέων συμβατών με την τέχνη υλικών». Σύμφωνα με τον καθηγητή, οι επιθυμητές ιδιότητες των προστατευτικών επικαλύψεων θα πρέπει να είναι η υδροφοβικότητα, η «αναπνοή» του υποστρώματος, η αντοχή σε περιβαλλοντικούς παράγοντες με διατήρηση των προστατευτικών ιδιοτήτων, να μην υπάρχει αλλοίωση και η εφαρμογή της επίστρωσης να είναι μία αναστρέψιμη διαδικασία και να εξασφαλίζεται η συμβατότητα.
Η Αθηνά – Γεωργία Αλεξοπούλου, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και συγκεκριμένα στο Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης και Εσωτερικό Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου στο Articon Lab, αναφέρθηκε σε πρωτοβουλίες όπως τα ευρωπαϊκά προγράμματα MOXY, GoGreen και GreenArt. Στόχος τους είναι η ανάπτυξη πράσινων και βιώσιμων υλικών για την αποκατάσταση ιστορικών κτιρίων και μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς. Σκοπός είναι η αντικατάσταση παραδοσιακών υλικών στον τομέα της ανακαίνισης, με βιώσιμα υλικά, ενώ όπως σημείωσε, για πρώτη φορά τα υλικά αυτά προσεγγίζονται σε κάθε στάδιο από τη μελέτη στην πράξη. Υπογράμμισε τη σημασία της ολιστικής προσέγγισης, η οποία εξασφαλίζεται και από το έργο GREENART, μέσω του οποίου συναντώνται διαφορετικές επιστήμες, ακαδημαϊκά κέντρα, καινοτόμες εταιρείες, μουσεία και όχι μόνο. Τέλος τόνισε την ανάγκη συμμετοχής της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία συνεργασίας μεταξύ εθνικών και περιφερειακών οργανισμών χρηματοδότησης, κυβερνητικών οργανώσεων, κοινωνικών εταίρων, υπουργείων και οργανισμών για την ενίσχυση των μέσων διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της κλιματικής ουδετερότητας.
Ο Κώστας Καραδήμας, Καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο υπογράμμισε ότι σε πολλές περιπτώσεις το δομικό πλαίσιο ενός κτιρίου είναι το ίδιο το κτίριο και εντόπισε τα ζητήματα που δημιουργούνται, είτε στα διακοσμητικά στοιχεία ή τα λοιπά πρόσθετα. Για τον λόγο αυτό, όπως τόνισε διατηρώντας τα στοιχεία διατηρείς το ίδιο το κτίριο. «Στις περισσότερες περιπτώσεις, ιδιαίτερα παλαιότερα που δεν υπήρχε η ανάγκη πρόσθετων στο πλαίσιο, το κτίριο στεκόταν λόγω του πλαισίου του και η τεκμηρίωση από αυτή την άποψη είναι εύκολη» πρόσθεσε. Έθεσε επίσης το ζήτημα του δομικού πλαισίου σε περιοχές όπου σημειώνονται συχνά σεισμοί, τονίζοντας ότι τα πρόσθετα στοιχεία που έχουν ενταχθεί ή κρυφτεί στο κτίριο είναι πιο σημαντικό να τεκμηριωθούν γιατί αλλιώς ή θα τα χάσουμε ή θα τα κρύψουμε ξανά. Παράλληλα, αναφέρθηκε και στο ζήτημα των συνδέσεων μεταξύ διαφορετικών στοιχείων της κατασκευής, χαρακτηρίζοντας την καταγραφή τους σημαντική καθώς μπορεί να είναι πιο ευπαθείς από τα υλικά.
Ταυτόχρονα όμως, η τεκμηρίωση και η ανακαίνιση, σύμφωνα με τον καθηγητή συμβάλλει στη γνώση. Ο λόγος της τεκμηρίωσης και της ανακαίνισης είναι, όπως είπε και το γεγονός ότι μέσα από αυτόν τον τρόπο μαθαίνουμε πώς εξελίχθηκαν παραδοσιακές τεχνικές μέσα από την αντιμετώπιση προβλημάτων. «Και αυτή η εξέλιξη δεν έχει καταγραφεί οπότε με τον έναν ή άλλο τρόπο χάνεται. Τοπικές διαδικασίες κατασκευής και επισκευής του παρελθόντος έχουν χαθεί στην Ελλάδα, επειδή δεν τεκμηριώθηκαν» πρόσθεσε. Και συνέχισε λέγοντας ότι «δόθηκε μεγάλη σημασία σε αρχαία και βυζαντινά κτίρια αλλά σε νεότερα ή μοντέρνας αρχιτεκτονικής κτίρια δεν έγινε το ίδιο».
Η Ιουλία Βομπίρη, Αρχιτέκτων, Επιστημονική Συνεργάτης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, τόνισε ότι, όταν αντιμετωπίζουμε ένα μνημείο, η λογική διατήρησης της αυθεντικότητάς του είναι αρκετά πολύπλοκη. Διαφορετικοί παράγοντες καθορίζουν τον βαθμό παρέμβασης σε ένα μνημείο. Όπως επισήμανε, οι βέλτιστες πρακτικές για τη διατήρηση της αρχιτεκτονικής αυθεντικότητας περιλαμβάνουν: διεξοδική μελέτη του μνημείου, αναλυτική τεκμηρίωση για να εξασφαλιστεί η ακριβέστερη κατανόηση της αρχικής μορφής και δομής του, αξιολόγηση της θέσης του στη σύγχρονη κοινωνία, σύγχρονα υλικά και τα πιθανά οφέλη τους για την αποκατάσταση και η τήρηση των διεθνών αρχών αποκατάστασης και συντήρησης.
Από την πλευρά του, ο Ιωάννης Ιωάννου, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών και Μηχανικών Περιβάλλοντος έθεσε το ζήτημα του περιβάλλοντος και των εκπομπών. Όσον αφορά τον ασβέστη, ο οποίος χρησιμοποιείται για την παραγωγή κονιαμάτων και σοβάδων από την αρχαιότητα, παρά το γεγονός ότι είναι πιο φιλικός προς το περιβάλλον από το τσιμέντο, η παραγωγή του εξακολουθεί να περιλαμβάνει την καύση ασβεστόλιθων σε κλίβανο και φυσικά τις εκπομπές CO2, τόνισε. Αναφέρθηκε στην ανθρακοποίηση των ορυκτών ως ένα φυσικό τρόπο μετατροπής του CO2 σε ανθρακικά ορυκτά. Στη συνέχεια έθεσε το ερώτημα αν μπορούμε να αναπαραγάγουμε την ανθρακοποίηση των ορυκτών χρησιμοποιώντας πρόσθετα πετρωμάτων σε κονιάματα με βάση τον ασβέστη για να απαντήσει ότι «τα καλά νέα είναι ότι τέτοια πετρώματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ορυκτή ενανθράκωση βρίσκονται σε όλο τον κόσμο».
Ο Άρης Χατζηδάκης, Πρόεδρος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Πολιτικών Μηχανικών (ECCE) και μέλος της Αντιπροσωπείας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος υπογράμμισε την ανάγκη για ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που θα αφορά τις διοικητικές παρεμβάσεις στην αντισεισμική προστασία. «Είμαστε αρκετά ώριμοι για να προχωρήσουμε σε ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που έχει μείνει πίσω αρκετά χρόνια. Οι γνώσεις μας έχουν προχωρήσει αρκετά και είναι ώρα για την σύνθεση των εμπειριών μας» τόνισε. Υπογράμμισε ότι οι αριθμοί «δεν είναι αρκετοί, υπάρχουν περιπτώσεις που πρέπει να πάρεις αποφάσεις που τα δεδομένα δεν προκύπτουν μόνο από τους αριθμούς. Οι αξίες που προκύπτουν επίσης μέσα από τα μνημεία δεν μπορούν να προκύψουν μέσα από τα νούμερα» σημείωσε στην τοποθέτησή του. Χαρακτήρισε το δυσκολότερο σε ένα μνημείο, τον καθορισμό της πίεσης που δέχεται. Σε άλλο σημείο ανέφερε ότι «η ασφάλεια έχει νομικές επιπτώσεις όχι η ασχήμια» και επανέλαβε την ανάγκη να προχωρήσει το προσχέδιο για το ρυθμιστικό πλαίσιο που έχει εκπονηθεί.
Ευρωπαϊκά προγράμματα αιχμής για την προστασία των μνημείων (Πάνελ 10)
Το πρόγραμμα βιοασφάλειας της ΕΕ με τίτλο TRIQUETRA απασχόλησε το μεγαλύτερο μέρος του πάνελ 10 με θέμα: «Ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, φυσικούς κινδύνους και πανδημικούς κινδύνους».
Συντονιστές του πάνελ ήταν η Διευθύνουσα Σύμβουλος & Πρόεδρος, Geosystems Hellas S.A, εκπρόσωπος TRIQUETRA Μπέττυ Χαραλαμποπούλου η οποία τόνισε ότι η κλιματική αλλαγή και πώς επηρεάζει τα μνημεία αποτελεί κρίσιμο ζήτημα για όλους τους Ευρωπαίους.
Δίνοντας το πλαίσιο του προγράμματος που ξεκίνησε το 2023 και θα ολοκληρωθεί σε μία τριετία, ο Χαράλαμπος Ιωαννίδης, Καθηγητής Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Κοσμήτορας στη Σχολή Αγρονόμων Τοπογράφων και Γεωπληροφορίας, συντονιστής του προγράμματος TRIQUETRA, εξήγησε ότι αφορά τη δημιουργία εργαλειοθήκης για την αντιμετώπιση των κινδύνων της κλιματικής αλλαγής που απειλούν τα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς. Όπως επισήμανε, στόχος είναι η ανάπτυξη καινοτόμων μοντέλων και τεχνολογιών, καινοτόμων υλικών, εργαλείων και τρόπων αντιμετώπισης των κινδύνων. Επόμενο βήμα είναι η συλλογή δεδομένων με τη χρήση νέων μεθόδων όπως σόναρ, φωτομετρία, γεωφυσικές μετρήσεις κτλ.
Συνεχίζοντας την παρουσίαση του προγράμματος TRIQUETRA η Αναστασία Αναστασίου, Τοπογράφος Μηχανικός και Project Manager, Geosystems Hellas S.A., περιέγραψε την ανάπτυξη ενός ηλεκτρονικού βιβλιογραφικού αποθετηρίου, εξοπλισμένο με προηγμένες δυνατότητες αναζήτησης βάσει λέξεων-κλειδιών. Συνέχισε παρουσιάζοντας αναλυτικά τη λειτουργία της πλατφόρμας.
Ο Salvatore Martino, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Sapienza και το Τμήμα Επιστήμης της Γης και το Εργαστήριο Μηχανικής Γεωλογίας, εκπρόσωπος επίσης του προγράμματος TRIQUETRA, αναφέρθηκε στην πρόκληση της ποσοτικής ανάλυσης των πολλαπλών κινδύνων που μπορούν να πλήξουν τα αρχαιολογικά σημεία στη λεκάνη της Μεσογείου, συγκεντρώνοντας διαφορετικές δεξιότητες (γεωλογικές, γεωφυσικές, μηχανικές και αρχαιολογικές). Μεταξύ άλλων, τα στοιχεία που προκύπτουν από την ανάλυση των γεωκινδύνων μπορούν να τεθούν για τον καθορισμό αμυντικών στρατηγικών που θα αυξήσουν την ανθεκτικότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς που είναι εκτεθειμένη και οι οποίες θα είναι βιώσιμες όσον αφορά την αρχαιολογική και τουριστική τους χρησιμότητα.
Η Ειρήνη Μαρίνου, Γεωφυσικός και Project Manager, Geosystems Hellas S.A., εκπρόσωπος του προγράμματος RESEARCH που αφορά τη χρήση τεχνικών τηλεπισκόπησης για την αρχαιολογία, σημείωσε ότι το έργο δοκιμάζει νέες μεθοδολογίες εκτίμησης κινδύνου, εξετάζοντας τη διάβρωση του εδάφους, τη μετακίνηση του εδάφους και την αλλαγή της χρήσης γης που απειλούν τους αρχαιολογικούς χώρους. Στο πλαίσιο αυτό, αξιοποιείται ένα ολοκληρωμένο σύστημα τεκμηρίωσης και έρευνας στους τομείς της αρχαιολογίας και των περιβαλλοντικών μελετών, συνδυάζοντας προηγμένες τεχνολογίες τηλεπισκόπησης με εφαρμογές GIS για τη χαρτογράφηση και τη μακροπρόθεσμη παρακολούθηση της αρχαιολογικής κληρονομιάς. Στόχος του προγράμματος είναι, μεταξύ άλλων, η ανάπτυξη ενός εργαλείου web-GIS για την ανάλυση κινδύνου πολιτιστικής κληρονομιάς με την ενσωμάτωση της πρόβλεψης κινδύνου με επίγεια και τηλεπισκοπικά σύνολα δεδομένων, καθώς και η ανάδειξη της σημασίας των νέων τεχνολογιών για την παρακολούθηση και τη διαχείριση των χώρων με ιδιαίτερη έμφαση στη βιωσιμότητα των μελλοντικών εμπορικών υπηρεσιών
Ο Δρ. Δημήτριος Αλεξάκης, Κύριος Ερευνητής, GeoSat ReSeArch Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών (IMS) Ίδρυμα Έρευνας & Τεχνολογίας Ελλάς (ΙΤΕ), αναφέρθηκε στη σημασία του τοπίου (Topio), που αποτελεί και την ονομασία της πλατφόρμας που αναπτύσσεται αυτή τη στιγμή. Σκοπός του «TOPIO – Προς μια δημοκρατική παρατήρηση του τοπίου μέσω της γεωπληροφορικής και της συμμετοχής του κοινού» είναι εφαρμογές που αφορούν την οικολογία του τοπίου, την παρακολούθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και τη συμμετοχή του κοινού. Ειδικότερα για τη συμμετοχή του κοινού, σημείωσε ότι περιλαμβάνει: ανταλλαγή πληροφοριών – ενσωμάτωση των γνώσεων, των αξιών, των απόψεων και της συμπεριφοράς του κοινού, αντιμετώπιση των συγκρούσεων μέσω διαλόγου, και κοινωνική δικαιοσύνη στην αλληλεπίδραση ανθρώπου-περιβάλλοντος.
Ο Dr. Alessio Di Iorio, Διευθύνων Σύμβουλος και Ιδιοκτήτης της Alma Sistemi, αναφέρθηκε σε δύο έργα που σχετίζονται με τον σεισμικό κίνδυνο. Κατά την παρουσίαση επισήμανε ότι τα δύο έργα συμπίπτουν καθώς πρόκειται για την ανάπτυξη χάρτη εκτίμησης σεισμικού κινδύνου σε επίπεδο οικοδομικού τετραγώνου καθώς και σε επίπεδο μνημείου πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα δύο προγράμματα είναι το Stable και το ER4CH. Στις επιλεγμένες περιοχές μελέτης εντάσσονται και τα Χανιά. Αναφέρθηκε και στην εξαιρετική και σημαντική δουλειά που έχει γίνει στην αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου, προσθέτοντας ότι η εταιρεία που εκπροσωπεί έχει αναπτύξει πρότυπο φορητό μηχανισμό μετρήσεων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από γεωλόγους και αρχαιολόγους.
Ο Μαρίνος Ιωαννίδης, UNESCO Πρόεδρος για την «Ψηφιακή Πολιτιστική Κληρονομιά», Διευθυντής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου σημείωσε ότι η πρώτη φορά που έχει γίνει αναφορά στη διατήρηση των πολιτιστικών μνημείων είναι στον Πλάτωνα. Μάλιστα, τόνισε ότι ένας από τους βασικούς πυλώνες του τουρισμού είναι τα πολιτιστικά μνημεία που διαθέτει η Ελλάδα. «Δεν είναι σημαντικά μόνο τα digital twins αλλά και τα memory twins» ανέφερε σε άλλο σημείο της τοποθέτησής του.
Κλείνοντας τη συζήτηση, η Μπέττυ Χαραλαμποπούλου ευχήθηκε τα επόμενα χρόνια η Ευρώπη να προχωρήσει με ειρηνικά έργα όπως η ψηφιοποίηση και εξέφρασε την πεποίθηση ότι η ΕΕ μπορεί να κάνει πολύ περισσότερα στο κομμάτι της προστασίας των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς.
Κοινωνική και πολιτική συμμαχία για ιστορικές πόλεις και κέντρα στο επίκεντρο των εξελίξεων (Πάνελ 11)
Τις δυνατότητες και προκλήσεις για την αναβίωση και επαναχρησιμοποίηση των ιστορικών πόλεων και κέντρων συζήτησαν οι ομιλητές του πάνελ «Ιστορικές πόλεις και κέντρα».
Ο δήμαρχος Ιωαννίνων Μπέγκας Θωμάς μίλησε για την ανάγκη να δίνεται προτεραιότητα στη βιωσιμότητα, την προσβασιμότητα και την προσαρμογή στις σύγχρονες ανάγκες, χωρίς παράλληλα να τίθεται σε κίνδυνο η ιστορική αξία των μνημείων και αναφέρθηκε στα χαρακτηριστικά παραδείγματα των δύο σταθμών λεωφορείων της πόλης των Ιωαννίνων.
Ένα ανθεκτικό αστικό οικοσύστημα βασίζεται στην δημιουργικότητα και την κυκλικότητα σημείωσε η Αυγερινού-Κολώνια Σοφία, καθηγήτρια της Σχολής Αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Όπως είπε, οι ιστορικές πόλεις μπορούν να αναπτύξουν τις δικές τους στρατηγικές ανακύκλωσης απορριμμάτων αξιοποιώντας εργαλεία καινοτομίας και κλάστερ.
Το πώς θα ήταν να περπατάει κανείς από την Ακρόπολη έως τον Πειραιά αναρωτήθηκε ο Bakewell Geoff, Καθηγητής στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών του Rhodes College παρουσιάζοντας εργαλεία που έχουν αναπτυχθεί με ψηφιακές διαδρομές σε αρχαίους δρόμους με σημαντικά τοπόσημα, που δίνουν την ευκαιρία στον επισκέπτη να αναβιώσει το αρχαίο παρελθόν της Αθήνας
Για τη νέα επανάχρηση των ιστορικών πόλεων και την επέκταση της ζωής των κτιρίων μίλησε ο Mike Turner, καθηγητής στην Bezalel Academy of Arts and Design Ιερουσαλήμ – Έδρα UNESCO στον Αστικό Σχεδιασμό, τονίζοντας ότι η νέα προσέγγιση απαιτεί την προσαρμοστική επανάχρηση, που μπορεί να διασώσει ιστορικά κτίρια και να αποτρέψει την κατεδάφιση τους.
Τους τέσσερις άξονες του νέου αστικού προγράμματος από το Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων WMF, που περιλαμβάνουν την επανάχρηση κτιρίων, την ανανέωση της φύσης και τη μεταμόρφωση της κινητικότητας και μείωση της χρήσης αυτοκινήτων παρουσίασε η Bonnie Burnham, πρόεδρος στην Cultural Heritage Finance Alliance, – Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων WMF, Ομότιμη Πρόεδρος. Όπως ανέφερε σύντομα θα ξεκινήσει το νέο πρόγραμμα για την επιτάχυνση πρότζεκτ σε πόλεις, με την παροχή καθοδήγησης και οι πόλεις που θα πάρουν μέρος θα ανακοινωθούν το επόμενο διάστημα
«Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο πέρα από το οποίο δεν μπορούμε να προχωρήσουμε» τόνισε η Αντωνία Μοροπούλου, Ομότιμη Καθηγήτρια της Σχολής Χημικών Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, αναφερομένη στις προκλήσεις της κλιματικής προστασίας και της έλλειψης πόρων για έργα στις ιστορικές πόλεις. «Πρέπει να αναπροσαρμόσουμε την αντίληψή μας για τις πόλεις και τη νοοτροπία για τη ζωή σε αυτές, πρέπει να βρεθούν τρόποι για να υπάρχουν έσοδα» ανέφερε και υπογράμμισε ότι «παρά τον φρέσκο αέρα που φέρνει η ιδιωτική χρηματοδότηση», το θεσμικό πλαίσιο δεν βοηθάει. Προσέθεσε ότι πρέπει να εξεταστεί το πώς θα μπορούσε ένας επενδυτής μέσω μακροχρόνιας μίσθωσης να αποκομίσει οφέλη από μία τέτοια επένδυση που θα επιστρέψουν στο δημόσιο για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Στην παρουσίασή της, ανέφερε ότι δεν αρκούν τα κρατικά κεφάλαια, ούτε η φιλανθρωπία για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και εκτίμησε ότι οδηγούμαστε σε επενδύσεις δημόσιου – ιδιωτικού τομέα. Μίλησε επίσης για τον «πολιτισμικό σχετικισμό», δηλαδή για πώς αντιλαμβάνεται τις αλλαγές η τοπική κοινωνία, δίνοντας το παράδειγμα των προτάσεων που έγιναν στο κυκλοφοριακό και τις χρήσεις γης γύρω από τα τείχη του Ηρακλείου Κρήτης ως ένα θετικό παράδειγμα υιοθέτησης των προτάσεων από τις αρχές αλλά και τους κατοίκους. Παράλληλα, στη μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, παρότι έχουν γίνει προτάσεις με βάση τα διεθνή πρότυπα, βρισκόμαστε ακόμα στο επίπεδο του σχεδιασμού. «Χρειαζόμαστε μία νέα συμμαχία όχι μόνο στον τομέα της χρηματοδότησης, αλλά και μία κοινωνική και πολιτική συμμαχία επίσης» κατέληξε.
Τις σημερινές προκλήσεις που γεννούν η δημογραφική δυναμική, η αλλαγή των κοινωνικών αξιών, η οικονομική αναπτυξιακή δυναμική, η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου και η παρακολούθηση και εκτίμηση της εφαρμογής των προτάσεων παρουσίασε ο Χάρης Κοκκόσης, Ομότιμος Καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, και σύμβουλος της ΕΕ σε θέματα χωροταξίας και περιβάλλοντος, τουρισμού, βιώσιμης ανάπτυξης, νησιωτικής ανάπτυξης. «Όλα αλλάζουν, πρέπει να πάμε πέρα από τις σημερινές κατευθύνσεις και να κινητοποιήσουμε την κοινωνία» είπε.
Το συντονισμό της συζήτησης έκανε η Lee Minaidis, τ. Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού Πόλεων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς OWHC, που αναφέρθηκε στην πρόκληση της χρηματοδότησης και στη νέα τάση συμπράξεων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.
Μια «Διακήρυξη της Αθήνας» μπορεί να αναδείξει την ανάγκη σύνδεσης της πολιτιστικής κληρονομιάς με τις πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίση (Πάνελ 12)
Βήμα για την έναρξη διαμόρφωσης της «Διακήρυξης της Αθήνας» που θα τονίζει την ανάγκη σύνδεσης της πολιτιστικής κληρονομιάς με τις πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης αποτέλεσε η συζήτηση με τίτλο «Δράση για το κλίμα με βάση τον πολιτισμό (4COP FOR Conference of Parties of UN action)».
Την πρόταση για την Διακήρυξη της Αθήνα κατέθεσε η Αντωνία Μοροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια, Σχολή Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Πολυτεχνείου Αθηνών, μετά τον προβληματισμό που έθεσαν οι ομιλητές του πάνελ για τον παραγκωνισμό της πολιτιστικής κληρονομιάς στην ανάπτυξη πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
«Η Ελλάδα έχει κάθε ενδιαφέρον να συνεχιστεί η συζήτηση για τη σύνδεση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της κλιματικής κρίσης. Έχουμε πλούσια ιστορία και θέλουμε να είμαστε πρωτοπόροι στην επίτευξη των κλιματικών στόχων και μπορούμε να συνδυάσουμε αυτές τις δυο κατευθύνσεις» τόνισε η Αλεξάνδρα Σδούκου, εκπρόσωπος τύπου της ΝΔ και πρώην υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας. «Η συζήτηση για την κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ιστορία και την κληρονομιά μας» είπε προσθέτοντας ότι «η ανάδειξη της αρχαίας σοφίας είναι το ίδιο σημαντική με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης». Υπενθύμισε ότι η ελληνική κυβέρνηση παρουσίασε και δεσμεύτηκε σε μία διεθνή πρωτοβουλία για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή, πρωτοβουλία που έλαβε παγκόσμια στήριξη και στήριξη από θεσμούς όπως ο ΟΗΕ, η UNESCO και ο Διεθνής Μετεωρολογικός Οργανισμός. «Πρέπει να επικεντρωθούμε στο να βοηθήσουμε τις κοινότητες να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή με παροχή οικονομικής και τεχνικής υποστήριξης, ανάπτυξη των δεξιοτήτων και προγραμμάτων προστασίας των μνημείων. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε τους ευάλωτους πληθυσμούς που μπορούν να φέρουν τις ανάγκες και γνώσεις τους, που θα βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε μαζί τις κλιματικές προκλήσεις.»
«Πολλοί μετανάστες που φτάνουν στην Ελλάδα και στην Ευρώπη και έχουν δει το δικό τους πολιτισμό να καταστρέφεται έχουν μέσα τους το μίσος για τον πολιτισμό των άλλων και αυτό είναι κάτι που πρέπει να προσέξουμε» προειδοποίησε η Σοφία Βούλτεψη, πρώην υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου και βουλευτής. Η Σ. Βούλτεψη έκανε εκτενή αναφορά στις απειλές που αντιμετωπίζει η πολιτιστική κληρονομιά από τις πολεμικές συγκρούσεις, οι οποίες το 2023 έφτασαν για πρώτη φορά σε επίπεδα ανάλογα με αυτά που είχαν καταγραφεί το 1946. Περιέγραψε επίσης την καταστροφή πολύτιμων πολιτιστικών μνημείων από τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στις προκλήσεις που γεννά η έλλειψη νερού, τονίζοντας ότι «ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, ενώ την επόμενη δεκαετία υπολογίζεται ότι η ζήτηση για νερό θα αυξηθεί κατά 40%, ενώ η προσφορά νερού θα μειώνεται». «Το κλίμα, οι πόλεμοι και καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ένας επικίνδυνος κύκλος» προειδοποίησε.
«Η ΕΕ μπορεί να δώσει το ηγετικό παράδειγμα στη σύνδεση της πολιτιστικής κληρονομίας και της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής και για αυτό χρειαζόμαστε την Ελλάδα» τόνισε η Sneška Quaedvlieg–Mihailović, γενική γραμματέας της Europa Nostra. Η Quaedvlieg-Mihailović αναγνώρισε την πρωτοποριακή συμβολή της Ελλάδας για την παγκόσμια κινητοποίηση ώστε να αναγνωριστεί η δυνατότητα αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς για μια πιο αποτελεσματική κλιματική δράση. «Στην COP28 καταφέραμε να πείσουμε μία ομάδα κρατών να συμφωνήσουν για κλιματική δράση με βάση την πολιτιστική κληρονομιά» είπε προσθέτοντας «είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς πόσο δύσκολο είναι να κινητοποιηθούν οι διεθνείς οργανισμοί για να αναγνωριστεί η πολιτιστική κληρονομιά ως πηγή σημαντικών δεξιοτήτων που μπορούν να μας διδάξουν πώς να ζήσουμε με έναν πιο βιώσιμο τρόπο.» Η Quaedvlieg-Mihailović αναγνώρισε επίσης τη συμβολή της Ελλάδας στο να αναγνωρίσει η ΕΕ για πρώτη φορά την πολιτιστική κληρονομιά και τόνισε ότι πρέπει να γίνουν ενέργειας ώστε αυτή η παράμετρος στις ευρωπαϊκές πολιτικές να αναπτυχθεί περισσότερο στο μέλλον.
Η Αντωνία Μοροπούλου κατέθεσε την πρόταση για την Διακήρυξη της Αθήνας, ώστε να γίνει η Αθήνα και αυτή η σύνοδος βήμα για το κάλεσμα για κλιματική δράση με βάση την πολιτιστική κληρονομιά.
«Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ο μοναδικός ηγέτης που μίλησε για την τεχνητή και την αρχαία νοημοσύνη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής» ανέφερε ο Andrew Potts, Heritage and Climate Action Advisor στο Europa Nostra – European Heritage Hub. Ο Andrew Potts σημείωσε ότι οι λύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι «στενές» και δεν περιλαμβάνουν ηθικά και κοινωνικά θέματα. Αναφέρθηκε στο Δίκτυο της Κλιματικής Κληρονομίας, που ιδρύθηκε το 2019 και ξεκίνησε μία εκστρατεία ώστε η πολιτιστική κληρονομιά να σχετίζεται με κάθε πλευρά της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. «Η επιστήμη της κληρονομίας μπορεί να γίνει η γέφυρα μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της πολιτιστικής κληρονομιάς» είπε.
«Στόχος μας τώρα είναι να βάλουμε τον πολιτισμό ψηλά στην ατζέντα της COP30» ανέφερε ο Γεώργιος Κρεμλής, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Επίτιμος Διευθυντής- Πρέσβης της EPLO στη Βουλγαρία, ο οποίος συντόνιζε το πάνελ, παραδεχόμενος ότι στις αρχές που προωθεί η Βραζιλία «δεν υπάρχει αναφορά στον πολιτισμό». Δήλωσε όμως αισιόδοξος, αφού «υπάρχει ωστόσο αναφορά σε μία παγκόσμια ηθική stocktake και πιστεύω ότι η Europa Nostra αλλά και άλλοι stakeholders μπορούν να παρουσιάσουν προτάσεις πάνω σε αυτό» είπε προσθέτοντας επίσης ότι «υπάρχει και η πρόταση για ηγεσία των ιθαγενών» που επίσης μπορεί να αξιοποιηθεί.
Τις ομάδες εργασίας του ICOMOS παρουσίασε ο Χρύσανθος Πισσαρίδης, πρόεδρος του ICOMOS-Cyprus, αναφέροντας ότι έχουν στόχο να αναπτύξουν ένα παγκόσμιο πρόγραμμα για την πολιτιστική κληρονομιά και την ανάπτυξη ενός πλάνου δράσης για την επικοινωνία, την ευαισθητοποίηση και την δράση των εμπλεκομένων. Ανέφερε επίσης ότι αναπτύσσεται μία εργαλειοθήκη και ένας οδηγός για την δίκαιη και ισότιμη αντιμετωπιση της κληρονομίας και του κλίματος
Για την κλιματική δράση με βάση τον πολιτισμό στις παραθαλάσσιες περιοχές μίλησε ο Γεώργιος Αλεξανδράκης από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας Ελλάδος ΙΤΕ, Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων και Υπολογιστικών Μαθηματικών, Εργαστήριο Παράκτιας και Θαλάσσιας Έρευνας, αναφέροντας ότι οι παραθαλάσσιες περιοχές στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο ιδίως σε περιοχές όπως η Κρήτη.
«Η κλιματική αλλαγή και η πολιτιστική κληρονομιά είναι στην ατζέντα κάθε χώρας του κόσμου. Αυτό που χρειάζεται είναι να τα συνδέσουμε σε κοινές πολιτικές και υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για αυτό» τόνισε η Φοίβη Κουντούρη, καθηγήτρια στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών- Πολυτεχνείο Δανίας – Πρόεδρος, Παγκόσμιο Συμβούλιο Ενώσεων Οικονομολόγων Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων – Πρόεδρος, SDSN Global Climate Hub – Διευθυντής, AE4RIA – Διευθυντής, Μονάδα Αειφόρου Ανάπτυξης Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ. «Το σημαντικό είναι να συζητήσουμε πώς θα μεταφερθούμε σε ένα κλιματικά ουδέτερο περιβάλλον που επίσης θα διατηρεί την πολιτιστική μας κληρονομιά». Στη συνέχεια παρουσίασε το έργο του SDSN Global Climate Hub, όπου σχεδιάζονται οι οδοί μετάβασης για δεκάδες χώρες, εργαλεία και συστήματα στήριξης της μετάβασης ενώ παρουσίασε σενάρια προσομοίωσης για την Ελλάδα σε τομείς όπως τα τρόφιμα, η ενέργεια, η διαχείριση του νερού και η αντιμετώπιση των ακραίων καιρικών φαινόμενων.
Το Νέο Ευρωπαϊκό Bauhaus και η αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων (Πάνελ 13)
Στο Νέο Ευρωπαϊκό Bauhaus και στη δημιουργική και διεπιστημονική πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση των υλικών και των ενεργειακών προκλήσεων ήταν αφιερωμένο το τελευταίο πάνελ της ημέρας, με συντονιστή τον Ronchi Alfredo, αναπληρωτή καθηγητής στο Politecnico di Milano – European Commission-MEDICI Framework, γενικό γραμματέα στο European WG on «EU Directives and Cultural Heritage», γραμματέα και συντονιστή του Coordinator of Artcast4D .
Για τα υλικά νέας τεχνολογίας και την τεχνητή νοημοσύνη που πρέπει να συνδυαστούν για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις του μέλλοντος μίλησε ο Νικόλαος Λαγαρός, καθηγητής στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και αντιπρύτανης Οικονομικών, Υποδομών και Ανάπτυξης. «Στόχος πρέπει να είναι η βελτιστοποίηση της αισθητικής αλλά και της αποτελεσματικότητας με τη χρήση της νέας γενιάς υλικών» είπε προσθέτοντας ότι με τον τρόπο αυτό μπορούν να εξοικονομηθούν εκατομμύρια σε κεφάλαια αλλά και σε εκπομπές ρύπων. αλλά και εκπομπών ρύπων
Τι είναι η δημόσια αρχαιολογία και η αρχαιολογία «της γειτονιάς» εξήγησε η Francesca Ruzzetta, μεταπτυχιακή βοηθός διδασκαλίας στο University College London.
«Η ξυλεία είναι το υλικό του μέλλοντος» υποστήριξε η Ελευθερία Τσακανίκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στη Σχολή Αρχιτεκτόνων στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, αφού όπως εξήγησε, το ξύλο μπορεί να υπηρετήσει τους στόχους της βιωσιμότητας, των μηδενικών ρύπων αλλά και της ανακύκλωσης.
Για τις μεγάλες αλλαγές σε σχέση με το προηγούμενο Bauhaus μίλησε ο Άγγελος Παπαγεωργίου, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ο Α. Παπαγεωργίου κατέθεσε πρόταση να αναπτυχθεί μία κουλτούρα «φροντίδας», που θα ξεπερνά τις σημερινές προσεγγίσεις περί συντήρησης και ανάδειξης των ιστορικών κτιρίων, σημειώνοντας παράλληλα ότι όλα τα παλιά κτίρια δεν είναι απαραίτητα ιστορικά.
«Η ΕΕ εισάγει κρίσιμες πρώτες ύλες» σημείωσε ο Κωνσταντίνος Αραβώσης, κάτοχος έδρας UNESCO για την Πράσινη Καινοτομία και την Κυκλική Οικονομία, προσθέτοντας ότι υπάρχει επίσης η πρόκληση της ένταξης των δευτερευόντων πρώτων υλών. «Στην Ελλάδα πρέπει να ενισχύσουμε την ανακύκλωση και την κυκλικότητα της οικονομίας με την εισαγωγή ενός αυστηρού ρυθμιστικού πλαισίου» υποστήριξε.
Οι εργασίες του συνεδρίου συνεχίζονται την Τετάρτη 9 Απριλίου και μπορείτε να παρακολουθήσετε ζωντανά και μετέπειτα σε video τη μετάδοση της 3ης ημέρας από εδώ:
