Το ηλεκτρικό δίκτυο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μοιάζει να λειτουργεί περισσότερο ως βαρίδι παρά ως μοχλός ανάπτυξης και μετάβασης σε καθαρή ενέργεια.
Οι υποδομές του είναι γερασμένες, η επέκτασή του προχωρά με ρυθμούς χελώνας, και οι καταναλωτές πληρώνουν το τίμημα της καθυστέρησης με αυξημένες τιμές. Παρά τις προειδοποιήσεις ειδικών και φορέων, οι επενδύσεις που απαιτούνται δεν προχωρούν με τον απαραίτητο ρυθμό, θέτοντας σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα της ενεργειακής μετάβασης και την ενεργειακή ασφάλεια της Ένωσης.
Χρόνιες καθυστερήσεις και επενδυτικό έλλειμμα
Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ), το 50% των γραμμών διανομής ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ είναι πάνω από 40 ετών. Αυτό σημαίνει αυξημένες απώλειες ενέργειας, μειωμένη ανθεκτικότητα στις ακραίες καιρικές συνθήκες και αδυναμία διαχείρισης της αυξημένης ζήτησης λόγω του εξηλεκτρισμού της οικονομίας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι απαιτούνται επενδύσεις ύψους 1,994-2,294 τρισεκατομμυρίων ευρώ έως το 2050. Παρόλα αυτά, οι προβλεπόμενες δαπάνες των διαχειριστών φτάνουν μόλις τα 1,871 τρισ., δημιουργώντας ένα επικίνδυνο κενό
Η αναβάθμιση των δικτύων σκοντάφτει σε γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης και έλλειψη υλικών και εξειδικευμένου προσωπικού. Παράλληλα, η κοινωνική αποδοχή για νέα έργα είναι περιορισμένη, ενώ η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των κρατών-μελών επιδεινώνει την κατάσταση.
Το υψηλό κόστος και η επιβάρυνση των καταναλωτών
Οι καθυστερήσεις και οι ελλείψεις σε επενδύσεις δεν είναι απλώς τεχνικό ζήτημα. Μεταφράζονται σε υψηλότερους λογαριασμούς για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, καθώς το δίκτυο δεν μπορεί να διαχειριστεί με ευελιξία την προσφορά και τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας. Αντί να επιταχυνθεί η υιοθέτηση φθηνότερης ανανεώσιμης ενέργειας, πολλές χώρες συνεχίζουν να βασίζονται σε ακριβότερες και ρυπογόνες λύσεις.
Το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο από τη δομή της αγοράς ενέργειας. Οι διαχειριστές δικτύου αμείβονται μέσω των τιμολογίων δικτύου, τα οποία επιβαρύνουν άμεσα τους καταναλωτές. Η πίεση για επενδύσεις συγκρούεται με την ανάγκη να διατηρηθούν οι λογαριασμοί σε βιώσιμα επίπεδα, ενώ η έλλειψη σαφούς μακροπρόθεσμης στρατηγικής αφήνει τους πολίτες να πληρώνουν το τίμημα.
Λύσεις που καθυστερούν και ευκαιρίες που χάνονται
Η τεχνολογία προσφέρει λύσεις για την καλύτερη διαχείριση των δικτύων, από συστήματα αποθήκευσης έως έξυπνους μετρητές και διασυνοριακές διασυνδέσεις. Ωστόσο, πολλές από αυτές τις λύσεις παραμένουν ανεκμετάλλευτες. Ορισμένα κράτη μέλη καθυστερούν την υιοθέτηση έξυπνων μετρητών, ενώ η ενίσχυση της συνδεσιμότητας μεταξύ των χωρών της ΕΕ προχωρά με αργούς ρυθμούς. Οι τοπικές ενεργειακές κοινότητες και η αποκεντρωμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα μπορούσαν να μειώσουν την πίεση στο δίκτυο, αλλά οι πολιτικές στήριξης είναι ανεπαρκείς.
Η ώρα των αποφάσεων
Το ηλεκτρικό δίκτυο της ΕΕ δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί ως ένας απαρχαιωμένος μηχανισμός που δεν ανταποκρίνεται στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Η ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί να στηριχθεί σε υποδομές του περασμένου αιώνα, ούτε οι καταναλωτές να επωμίζονται το κόστος των καθυστερήσεων και των πολιτικών παλινωδιών. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οι θεσμοί πρέπει να αναλάβουν δράση, επιταχύνοντας τις επενδύσεις, μειώνοντας τη γραφειοκρατία και εξασφαλίζοντας ότι η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια δεν θα είναι πολυτέλεια, αλλά δικαίωμα για όλους.
