Το από καιρό προαναγγελθέν 11ετές πλάνο εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεων ύψους 25 δισ. ευρώ, ανακοίνωσε από το βήμα της Βουλής ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, το οποίο φιλοδοξεί να εργαλειοποιήσει στην προσπάθεια διαμόρφωσης των πολιτικών ισορροπιών στην Ελλάδα και των διπλωματικών με την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και το… Ισραήλ.
Με την ομιλία του στη Βουλή, ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιχειρεί να τοποθετηθεί εγκαίρως, ενόψει του ReArm EU και να εκμεταλλευτεί την μόχλευση που του προσφέρει το budget των κρατικών δαπανών για να διαμορφώσει το τοπίο τόσο στην εσωτερική πολτική σκηνή, επηρεάζοντας τις ελίτ, όσο και διεθνώς, δημιουργώντας έδαφος για διαπραγματεύσεις. Στο Μαξίμου φαίνονται πεπεισμένοι ότι με τα 25 δισ., και τις σχέσεις με το Ισραήλ μπορούν να ξεκλειδώσουν το ραντεβού με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο, παίρνοντας προτεραιότητα από τον Ερντογάν. Παράλληλα, όμως, επιχειρεί να ικανοποιήσει και τις πιέσεις στο εσωτερικό, όπου επιχειρηματίες διαμαρτύρονται για την διαρκή παράκαμψη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.
Υπ’ αυτό το πρίσμα δεν είναι τυχαίο ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης ταξίδεψε στο Ισραήλ όπου συναντήθηκε με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου προ μερικών ημερών, ενώ είχε προηγηθεί και η ανακοίνωση της Metlen (συμφερόντων του Ευάγγελου Μυτιληναίου) για την επέκταση του αμυντκού τομέα με τη δημιουργία νέου εργοστασίου στον Βόλο και την υπογραφή συμφωνίας με την IVECO για τα οχήματα του Στρατού (τεθωρακισμένα και μη). Να σημειωθεί οτι λίγο πριν, μιλώντας στον Κύκλο Ιδεών, ο κ. Μυτιληναίος είχε χαρακτηρίσει έγκλημα τον τροπο που παραγγέλθηκαν οι φρεγάτες Belh@rra και είχε ζητήσει να μην επαναληφθεί. Ακολούθησε η επιστολή-πρόταση της NAVAL για δημιουργία γραμμής παραγωγής στην Ελλάδα και συμπαραγωγή φρεγατών,
Γεωπολιτικά, οι αμυντικές δαπάνες έχουν χρησιμοποιηθεί διαχρονικά για την αντιστάθμιση του ελλείμματος γεωστρατηγικού βάθους απέναντι στην Τουρκία. Πολιτικά, ο Κυριάκος Μητσοτάκης φαίνεται ότι βρήκε τον διάδοχο του RRF μέσα από τις δαπάνες για τα εξοπλιστικά και το ReArm EU, ανοίγοντας νέους διαύλους επικοινωνίας με την εγχώρια και διεθνή επιχειρηματική ελίτ.
Α. Πλήρης Ανάλυση της Ομιλίας
Η ομιλία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Βουλή εστιάζει στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της εθνικής αμυντικής στρατηγικής της Ελλάδας, με έμφαση στο πλέγμα «ασφάλεια – οικονομία – διεθνείς συμμαχίες». Παρακάτω παρουσιάζονται οι κεντρικοί άξονες και τα κύρια μηνύματα:
- Εισαγωγή – Αναγκαιότητα διαρκούς επαγρύπνησης
- Επίκληση του Τόμας Τζέφερσον («το τίμημα της ελευθερίας είναι η διαρκής επαγρύπνηση»), τονίζοντας πως η εθνική ανεξαρτησία και η ασφάλεια δεν είναι δεδομένες αλλά απαιτούν συνεχή προσπάθεια.
- Ο Πρωθυπουργός τοποθετεί το αμυντικό ζήτημα σε ευρύτερα συμφραζόμενα: «χωρίς ασφάλεια δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη ή κοινωνική συνοχή».
- Στρατηγική λογική των εξοπλισμών
- Αποτρεπτική λειτουργία: Η ενίσχυση της αμυντικής θωράκισης αποσκοπεί στην αποτροπή απειλών, στη διασφάλιση συνόρων και στον περιορισμό επεμβάσεων τρίτων (π.χ. διαχείριση των μεταναστευτικών ροών στον Έβρο, στάση απέναντι σε εντάσεις στο Αιγαίο).
- Σύνδεση με ευημερία: Εφόσον δεν υπάρχει διασφαλισμένο περιβάλλον ασφαλείας, δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν επενδύσεις, τουρισμός, καινοτομία. Άρα, η άμυνα εμφανίζεται ως προαπαιτούμενο οικονομικής και κοινωνικής σταθερότητας.
- Σχέση με τη δημοσιονομική υγεία: Τα αμυντικά προγράμματα δεν μπορούν να χρηματοδοτούνται παρορμητικά· χρειάζεται διαρκής, ανθεκτική οικονομία. Μόνο έτσι είναι δυνατή η κάλυψη πολυδάπανων εξοπλιστικών σχεδίων χωρίς να διακινδυνεύεται η δημοσιονομική ισορροπία.
- Νέα γεωπολιτική πραγματικότητα
- Αλλαγές παγκοσμίως (πόλεμος στην Ουκρανία, αστάθεια στη Μέση Ανατολή, άνοδος νέων μορφών τρομοκρατίας, τεχνολογικές μετατοπίσεις κ.λπ.) ενισχύουν την αβεβαιότητα.
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να ενισχύσει τη «στρατηγική της αυτονομία» στον τομέα της Άμυνας, γεγονός που, κατά τον Πρωθυπουργό, ευθυγραμμίζεται με πάγιες ελληνικές θέσεις.
- Η Ελλάδα διεκδικεί κεντρικό ρόλο σε μια πιθανή νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας, διατηρώντας παράλληλα τις συμμαχίες της σε ΝΑΤΟ, ΗΠΑ, Γαλλία, Ισραήλ κ.λπ.
- Ευρωπαϊκά εργαλεία και δημοσιονομικές διευκολύνσεις
- Έμφαση στις πρόσφατες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την άμυνα:
- Ρήτρα διαφυγής («escape clause») που εξαιρεί επιλεγμένες αμυντικές δαπάνες από τους αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ.
- Ταμείο SAFE (150 δισ. ευρώ) για κοινή χρηματοδότηση αμυντικών δαπανών, κυρίως μέσω χαμηλότοκων δανείων.
- Ο Πρωθυπουργός σημειώνει ότι ζητούμενο στο μέλλον θα ήταν και κοινή ευρωπαϊκή επιδότηση (με επιχορηγήσεις) μεγάλων αμυντικών έργων (π.χ. «ευρωπαϊκή αντιπυραυλική ασπίδα»), κάτι που όμως δεν έχει ακόμη συμφωνηθεί.
- Έμφαση στις πρόσφατες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την άμυνα:
- Επισκόπηση επιτευγμάτων από το 2019 έως σήμερα
- Από τα λεγόμενά του, προκύπτει πως η κυβέρνηση προχώρησε στην ταχεία ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, με προμήθειες όπως:
- 24 μαχητικά Rafale
- 3 φρεγάτες Belh@rra
- Νέα drones (Heron) και ελικόπτερα (Romeo)
- Νέες τορπίλες και συμβάσεις υποστήριξης (follow-on support).
- Αναβάθμιση των F-16 σε Viper και δημιουργία Διεθνούς Κέντρου Αεροπορικής Εκπαίδευσης στην Καλαμάτα σε συνεργασία με το Ισραήλ.
- Βελτίωση υποδομών υποστήριξης παλαιότερων οπλικών συστημάτων, ώστε να μην απαξιώνονται εξαιτίας έλλειψης συντήρησης.
- Από τα λεγόμενά του, προκύπτει πως η κυβέρνηση προχώρησε στην ταχεία ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων, με προμήθειες όπως:
- Μέριμνα για το ανθρώπινο δυναμικό των ΕΔ
- Ανακοινώσεις νέου μισθολογίου και αυξήσεων μετά από 14 χρόνια.
- Προσπάθεια να καταστεί ελκυστική η σταδιοδρομία στις Ένοπλες Δυνάμεις για νέους/νέες.
- Νέος μακροπρόθεσμος προγραμματισμός των εξοπλισμών
- Στροφή σε πιο ορθολογικό σχεδιασμό: πρώτα ορίζεται το συνολικό διαθέσιμο όριο (25 δισ. ευρώ για τα επόμενα χρόνια) κι έπειτα προτεραιοποιούνται τα επιμέρους εξοπλιστικά προγράμματα.
- Τεχνολογική υπεροχή: σημαντικές αναφορές σε UAV/UCAV, anti-drone, τεχνητή νοημοσύνη, κυβερνοασφάλεια, περιπλανώμενα πυρομαχικά κ.λπ. Πρότυπο παρατήρησης οι σύγχρονοι πόλεμοι (Ουκρανία κ.ο.κ.).
- Εγχώρια βιομηχανία: Απαράβατος όρος η μεγιστοποίηση της ελληνικής προστιθέμενης αξίας, με ενεργό ρόλο ιδιωτικών και δημόσιων φορέων. Σημειώνεται η σημασία του ΕΛΚΑΚ (Ελληνικό Κέντρο Ανάπτυξης και Καινοτομίας) και η δυνητική εμπλοκή νεοφυών επιχειρήσεων σε ανεπτυγμένα αμυντικά έργα.
- Επιδίωξη «Ασπίδα του Αχιλλέα» (συνολικό σύστημα αεράμυνας/αντιπυραυλικής προστασίας, θωράκιση πλοίων κ.ά.).
- Follow-on support: Εξασφάλιση χρηματοδότησης για συντήρηση και διαθεσιμότητα υφιστάμενων συστημάτων.
- Διαχρονική στρατηγική στόχευση
- Η Ελλάδα, ως μέλος ΝΑΤΟ και ΕΕ, θέλει να διατηρεί τις αμυντικές της δαπάνες σε υψηλό επίπεδο (πάνω από το όριο 2% του ΑΕΠ).
- Δυναμική διεκδίκηση ρόλου πρωταγωνιστή στην ευρωπαϊκή αμυντική ολοκλήρωση («η Ελλάδα ως κεντρικός βραχίονας της ευρωπαϊκής άμυνας»).
- Κάλεσμα σε εθνική συνεννόηση
- Ο Πρωθυπουργός ζητά υπερκομματική στήριξη στα αμυντικά ζητήματα, λόγω της κρισιμότητάς τους. Υπογραμμίζει ότι η στρατηγική ασφάλειας υπερβαίνει τα στενά όρια μιας παράταξης.
Συνολικά, η ομιλία δομείται γύρω από τη σύνδεση αμυντικών εξοπλισμών και εθνικής ευημερίας, παρουσιάζει βήματα που έχουν ήδη γίνει και σκιαγραφεί τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό (οριζοντίως και καθέτως): από τις κορυφαίες στρατιωτικές πλατφόρμες (Rafale, Belh@rra, F-35) και την ενίσχυση του Ανθρώπινου Δυναμικού έως τις νέες τεχνολογικές τάσεις (drone warfare, κυβερνοάμυνα). Ρητορικά, ο Πρωθυπουργός χρησιμοποιεί την έμφαση σε αξίες όπως η εθνική κυριαρχία και η ασφάλεια, αλλά παράλληλα πλαισιώνει το θέμα με «ψυχρό ρεαλισμό» σχετικά με τον ρόλο των δημοσιονομικών δυνατοτήτων.
Δομή και κόστος
Σύμφωνα με όσα ανέφερε ο Πρωθυπουργός (και με επιπλέον βασισμένες σε δημόσια στοιχεία εκτιμήσεις), προκύπτουν τα εξής:
Γενικό πλαίσιο κόστους
-
- Για την επόμενη πολυετή περίοδο (τουλάχιστον 5-7 ετών), προβλέπεται ένα «ταβάνι» περί τα 25 δισεκατομμύρια ευρώ για νέες προμήθειες, αναβαθμίσεις και συντήρηση.
- Επισημαίνεται ότι η κυβέρνηση θέλει αυτά τα 25 δισ. να κατανέμονται ρεαλιστικά, δηλαδή να μη δεσμεύονται πόροι για προγράμματα που δεν είναι απολύτως προτεραιοποιημένα.
Κύρια εξοπλιστικά προγράμματα
- Αεροπορία
- Rafale: ήδη έχουν παραγγελθεί/παραληφθεί 24 αεροσκάφη (σε δύο φάσεις: 18 + 6). Το συνολικό συμβόλαιο εκτιμάται σε 3-3,5 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων όπλων και υποστήριξης (τα ποσά διαφέρουν ανάλογα με τις λεπτομέρειες υποστήριξης).
- F-16 Viper: Πρόγραμμα αναβάθμισης περίπου 83 αεροσκαφών, με κόστος κοντά στα 1,2 – 1,5 δισ. ευρώ, σε βάθος ετών.
- F-35: Έχει εκφραστεί η επιθυμία απόκτησης «20 + 20» αεροσκαφών, ωστόσο το ακριβές χρονοδιάγραμμα βρίσκεται σε διαδικασία διαπραγμάτευσης. Το κόστος, δυνητικά, θα υπερβεί τα 3-4 δισ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένης υποστήριξης).
- Ναυτικό
- 3 Φρεγάτες Belh@rra: Συνολικό κόστος κοντά στα 3 δισ. ευρώ (περιλαμβάνονται πυραυλικά συστήματα, τορπίλες, εκπαίδευση πληρωμάτων κ.λπ.). Η πρώτη φρεγάτα («Κίμων») αναμένεται το 2025.
- Αναβάθμιση ΜΕΚΟ (Ύδρα κ.ά.): Σε εξέλιξη πρόγραμμα εκσυγχρονισμού, με εκτιμώμενο κόστος περί τα 500-600 εκατ. ευρώ.
- Νέα ανθυποβρυχιακά ελικόπτερα Romeo: κοστολογούνται περί τα 350-400 εκατ. ευρώ για (έως) 7 μονάδες.
- Στρατός Ξηράς
- Το πρόγραμμα «Ασπίδα του Αχιλλέα» (ολοκληρωμένη αεράμυνα-αντιπυραυλική προστασία/θόλος) δεν έχει δημοσίως συγκεκριμένο κόστος, αλλά ενδέχεται να απορροφήσει σημαντικό μερίδιο (αναλόγως της τελικής σύνθεσης συστημάτων).
- Εκσυγχρονισμός αρμάτων, Πυροβολικού, αντι-drone και συστημάτων «έξυπνου πεδίου μάχης». Οι δαπάνες σε αυτά τα πεδία θα κατανέμονται σταδιακά.
Δομή και προτεραιότητες
-
-
- Η φιλοσοφία:
- Συντήρηση και διαθεσιμότητες υφιστάμενων μέσων: σημαντικό ποσοστό από τα 25 δισ. θα πάει στο λεγόμενο follow-on support (π.χ. ανταλλακτικά, τεχνική υποστήριξη αεροσκαφών, πλοίων, οχημάτων, πυραυλικών συστημάτων).
- Νέες τεχνολογίες: UAV, συστήματα ανάλυσης δεδομένων, έξυπνα πυρομαχικά κ.ο.κ.
- Βαριές πλατφόρμες: (Φρεγάτες, αεροσκάφη 5ης γενιάς κ.λπ.).
- Ενσωμάτωση εγχώριας προστιθέμενης αξίας: Συνεργασία με ΕΑΒ, ΕΑΣ, ΕΝΑΕ (Ναυπηγεία) και νεοφυείς επιχειρήσεις. Προαπαιτούμενο η ελληνική συμμετοχή σε σχεδόν όλα τα μεγάλα εξοπλιστικά προγράμματα.
- Η φιλοσοφία:
-
Χρονοδιάγραμμα ωρίμανσης
-
-
-
- Η παρούσα τετραετία (2023-2027) θεωρείται «κρίσιμη φάση» για την ολοκλήρωση μεγάλου μέρους των ήδη δρομολογημένων αγορών (Belh@rra, Rafale, Romeo), την πρόοδο στην αναβάθμιση F-16 και την υπογραφή της συμφωνίας για F-35.
- Το 2ο μισό της δεκαετίας έως το 2030 αφορά κυρίως την ένταξη των νέων προμηθειών (π.χ. F-35) σε επιχειρησιακή ετοιμότητα και την υλοποίηση «Ασπίδας Αχιλλέα».
-
-
Στρατηγικοί εταίροι
- Στρατηγικοί εταίροι σε επίπεδο χωρών
- Ηνωμένες Πολιτείες: Διαχρονικά εταίρος της Ελλάδας, ιδίως λόγω της μεγάλης σημασίας της βάσης της Σούδας αλλά και της επικείμενης προμήθειας F-35. Αναμένεται εμβάθυνση συνεργασίας σε κυβερνοασφάλεια, drones, αναβαθμίσεις Patriot.
- Γαλλία: Η αγορά Rafale και Belh@rra επιβεβαίωσε μία «στρατηγική συμμαχία» αμυντικής συνεργασίας. Προοπτικές περαιτέρω συνέργειας σε πυραυλικά συστήματα (π.χ. Aster 30, MICA), τεχνολογίες ναυπήγησης κ.ά.
- Ισραήλ: Συνεργασία σε Κέντρο Αεροπορικής Εκπαίδευσης (Καλαμάτα), UAV (Heron) και συστήματα anti-drone. Ισχυρές προοπτικές εξέλιξης, εάν η «Ασπίδα του Αχιλλέα» ενσωματώσει τεχνολογίες ισραηλινών εταιρειών (Iron Dome, David’s Sling).
- Ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, κ.λπ.): Αναλόγως του πώς θα διαμορφωθεί το Ταμείο SAFE και το πρόγραμμα ReArm, η Ελλάδα θα μπορούσε να συμπράξει με ευρωπαϊκές εταιρείες για εξοπλισμούς ή συμπαραγωγή (π.χ. συστήματα anti-drone, νέα τεθωρακισμένα).
- Περιφερειακά σχήματα (Κύπρος, Αίγυπτος, Αραβικές χώρες): Περιορισμένη η προοπτική άμεσων βιομηχανικών συνεργασιών, όμως υπάρχει ενδεχόμενο διακρατικών συμφωνιών για κοινές ασκήσεις και εκπαίδευση.
Μεγάλοι παίχτες
-
-
- Μεγάλες ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες
- Airbus,
- MBDA,
- Dassault,
- Naval Group
- Αμερικανικοί κολοσσοί
- Lockheed Martin,
- Boeing,
- Raytheon
- Μεγάλες ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες
-
κυρίως σε αεροπορία και αντιαεροπορικά συστήματα.
-
-
- Ισραηλινές εταιρίες
- Elbit,
- IAI
- Ισραηλινές εταιρίες
-
με ενδιαφέρον στα UAV, συστήματα anti-drone, εκπαιδευτικά κέντρα πτήσεων.
-
-
- Εγχώρια βιομηχανία:
- ΕΑΒ (Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία): αναμένεται να επωφεληθεί από αναβαθμίσεις F-16, πιθανές εργασίες συναρμολόγησης – συμπαραγωγής υποσυστημάτων.
- ΕΑΣ (Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα): Ανάπτυξη/παραγωγή πυρομαχικών, ενδεχόμενη είσοδος σε σύγχρονα κατευθυνόμενα πυρομαχικά.
- Ιδιωτικές ελληνικές εταιρίες
- ΜΕΤΚΑ
- Βιοχάλκο
- Intracom Defense
- Theon Sensors
- SAS Technology με παρουσία σε ηλεκτρο-οπτικά συστήματα, επικοινωνίες, anti-drone.
- Εγχώρια βιομηχανία:
-
Νεοφυείς επιχειρήσεις (startups): Πιθανές εφαρμογές σε τεχνητή νοημοσύνη, αναγνώριση στόχων, αυτόνομα οχήματα και UAV.
Διαδικασία ωρίμανσης (χρονοδιάγραμμα – βήματα)
- 2023-2025:
- Ολοκλήρωση παραδόσεων των πρώτων Rafale.
- Προώθηση υπογεγραμμένων συμφωνιών για φρεγάτες Belh@rra, παραγγελία επιπλέον αεροσκαφών ή εξοπλισμού.
- Σταδιακή ένταξη anti-drone συστημάτων (όπως το «Κένταυρος») σε πρώτη επιχειρησιακή χρήση.
- 2025-2027:
- Άφιξη πρώτης φρεγάτας Belh@rra («Κίμων»).
- Πρόοδος στο πρόγραμμα F-16 Viper και δυνητική οριστικοποίηση προμήθειας F-35.
- Ενίσχυση κυβερνοάμυνας, εκκίνηση «Ασπίδας του Αχιλλέα».
- 2028-2030 και έπειτα:
- Παραλαβή/ένταξη F-35 (εφόσον υπογραφεί η συμφωνία έως το 2025-26).
- Πλήρης λειτουργία/διασύνδεση συστημάτων αεράμυνας σε ολοκληρωμένη δομή C4ISR (Command, Control, Communications, Computers, Intelligence, Surveillance, Reconnaissance).
- Ωρίμανση κοινών ευρωπαϊκών εργαλείων χρηματοδότησης (Ταμείο SAFE, ReArm) – πιθανή διεκδίκηση περαιτέρω πόρων από την Ελλάδα.
