Οι πρόσφατες διαδηλώσεις στη Σερβία, οι οποίες ξεκίνησαν τον Νοέμβριο του 2024, έχουν εξελιχθεί σε μία από τις σημαντικότερες αντικυβερνητικές κινητοποιήσεις στη σύγχρονη ιστορία της χώρας.
Η αφορμή για τις διαδηλώσεις ήταν η τραγική κατάρρευση της στέγης του σιδηροδρομικού σταθμού στο Νόβι Σαντ την 1η Νοεμβρίου 2024, που προκάλεσε 15 θανάτους. Αυτό το γεγονός οδήγησε σε εκτεταμένη δημόσια αγανάκτηση, με τις διαμαρτυρίες να μετατρέπονται σε ευρύτερο κίνημα κατά της διαφθοράς, της κυβερνητικής αμέλειας και της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης.
Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις στη Σερβία διανύουν τον τέταρτο μήνα. Ξεκίνησαν μετά την κατάρρευση του γείσου στον σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ, την 1η Νοεμβρίου, που στοίχισε την ζωή σε 15 ανθρώπους. Οι φοιτητές διαδηλώνουν κατά της διαφθοράς και της αδιαφάνειας και ζητούν να αποδοθούν ποινικές και πολιτικές ευθύνες για την τραγωδία στο Νόβι Σάντ.
Οι διαδηλώσεις στη Σερβία αντανακλούν βαθιά ριζωμένη δυσαρέσκεια με τη διαφθορά, τις κυβερνητικές αδυναμίες και τα δημοκρατικά ελλείμματα. Οι κυβερνητικές υποχωρήσεις δεν έχουν μέχρι στιγμής καταφέρει να ηρεμήσουν τους διαδηλωτές, γεγονός που υποδηλώνει παρατεταμένη πολιτική αστάθεια.
Το υπουργείο Εσωτερικών της Σερβίας ανακοίνωσε ότι «107.000 άτομα» συμμετείχαν στη διαδήλωση. Οπτικό υλικό στα κοινωνικά δίκτυα δείχνει τις μεγάλες οδικές αρτηρίες στο κέντρο του Βελιγραδίου να είναι πλημμυρισμένες από διαδηλωτές.
Η προσέλευση των πολιτών ήταν τόσο μεγάλη που οι διοργανωτές ζήτησαν να μετακινηθούν διαδηλωτές σε άλλη πλατεία.
«Οργανωθήκαμε από το τίποτα και καταφέραμε πολλά», φώναξε μία φοιτήτρια από την εξέδρα όπου μιλούσε, στην κεντρική πλατεία της πόλης. «Ενώσαμε τη χώρα, τις γενιές, ξυπνήσαμε την αλληλεγγύη, την ενσυναίσθηση και δείξαμε ότι η αλλαγή είναι δυνατή όταν αγωνιζόμαστε μαζί», είπε.
Αυτό το κλίμα δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για την οικονομία, την κοινωνική συνοχή και τις διεθνείς σχέσεις της χώρας. Η αντιμετώπιση της κρίσης απαιτεί ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις, πραγματική καταπολέμηση της διαφθοράς και διάλογο μεταξύ κυβέρνησης και κοινωνίας των πολιτών.
Προέλευση και κλιμάκωση των διαδηλώσεων:
- Αφορμή: Η κατάρρευση της στέγης αποδόθηκε σε κακοτεχνίες και διαφθορά στις κατασκευαστικές συμβάσεις, κάτι που προκάλεσε μαζική οργή, ιδιαίτερα μεταξύ των φοιτητών και των νέων.
- Διεύρυνση των Αιτημάτων: Αν και αρχικά οι διαδηλώσεις είχαν επίκεντρο το συγκεκριμένο περιστατικό, σύντομα επεκτάθηκαν με αιτήματα για κυβερνητική λογοδοσία, ελευθερία του Τύπου και σεβασμό του κράτους δικαίου.
Δημογραφικά στοιχεία και οργανωτική Δομή:
- Ηγετικός Ρόλος των Φοιτητών: Οι φοιτητές των πανεπιστημίων έχουν αναλάβει ηγετικό ρόλο, οργανώνοντας πορείες, αποκλεισμούς δρόμων και γενικές απεργίες.
- Διευρυμένη Συμμετοχή: Το κίνημα περιλαμβάνει επίσης εκπαιδευτικούς, αγρότες και επαγγελματίες των αστικών κέντρων, υποδεικνύοντας ευρεία κοινωνική δυσαρέσκεια.
Η αντίδραση της κυβέρνησης:
- Παραίτηση Αξιωματούχων: Κάτω από την πίεση των διαδηλώσεων, ο πρωθυπουργός Μίλος Βούτσεβιτς και ο δήμαρχος του Νόβι Σαντ, Μίλαν Τζούριτς, υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους, αλλά αυτό δεν σταμάτησε τις κινητοποιήσεις.
- Καταστολή: Έχουν υπάρξει κατηγορίες για υπερβολική χρήση βίας από τις αρχές ασφαλείας, με διαδηλωτές να καταγγέλλουν ακόμη και χρήση ηχητικών όπλων για τη διάλυση των συγκεντρώσεων.
Πολιτική αναταραχή στο Κοινοβούλιο:
- Σκηνές Χάους: Η πολιτική κρίση επηρέασε και το κοινοβούλιο, όπου βουλευτές της αντιπολίτευσης πέταξαν καπνογόνα και φωτοβολίδες σε ένδειξη διαμαρτυρίας, με αποτέλεσμα να σημειωθούν τραυματισμοί και κλιμάκωση της έντασης.
Ανάλυση Πολιτικού Κινδύνου:
Διακυβέρνηση και Σταθερότητα:
- Αποδυνάμωση της Νομιμοποίησης της Κυβέρνησης: Η ανικανότητα της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει τη διαφθορά και να εγγυηθεί τη δημόσια ασφάλεια έχει μειώσει σημαντικά τη νομιμοποίησή της.
- Κυβερνητική Παράλυση: Οι διαδηλώσεις απειλούν να διαταράξουν τη νομοθετική λειτουργία και να καθυστερήσουν κρίσιμες μεταρρυθμίσεις.
Οικονομικές Επιπτώσεις:
- Αποθάρρυνση Επενδύσεων: Η παρατεταμένη αστάθεια μπορεί να αποτρέψει ξένες και εγχώριες επενδύσεις, ειδικά στον τομέα των υποδομών, λόγω ανησυχιών για διαφάνεια και αξιοπιστία των κανονισμών.
- Δημοσιονομικές Πιέσεις: Οι κυβερνητικές προσπάθειες να κατευνάσουν τους διαδηλωτές, όπως η αύξηση των κοινωνικών δαπανών, ενδέχεται να επιβαρύνουν τα δημόσια οικονομικά.
Κοινωνική Συνοχή:
- Πολωμένη Κοινωνία: Οι διαδηλώσεις έχουν αποκαλύψει βαθιές κοινωνικές διαιρέσεις, με τον κίνδυνο κλιμάκωσης των εντάσεων μεταξύ υποστηρικτών της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης.
- Κίνδυνος Ενδοκοινωνικών Συγκρούσεων: Η εμπλοκή παραστρατιωτικών ομάδων και τα περιστατικά βίας αυξάνουν την πιθανότητα γενικευμένης αναταραχής.
Διεθνείς Σχέσεις:
- Εμπόδια στην Ένταξη στην ΕΕ: Οι αναταραχές και οι κατηγορίες για διολίσθηση στον αυταρχισμό μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ευρωπαϊκή πορεία της Σερβίας.
- Γεωπολιτικές Επιπτώσεις: Η Σερβία βρίσκεται σε λεπτή ισορροπία μεταξύ της επιθυμίας ένταξης στην ΕΕ και των στενών σχέσεων της με τη Ρωσία και την Κίνα. Οι διαδηλώσεις ενδέχεται να οδηγήσουν σε αυξημένες πιέσεις από τη Δύση για εκδημοκρατισμό.
