Νέα δεδομένα στο διπλωματικό και πολιτικό σκηνικό δημιουργεί η επικοινωνία του Ταγίπ Ερντογάν με τον Ντόναλντ Τραμπ, την οποία ανακοίνωσε η τουρκική προδρία, καθώς τόσο η κίνηηση όσο και η ατζέντα έχουν σηματικές προεκτάσεις για τις διμερείς σχέσεις και την περιφερειακή ασφάλεια.
Η τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εγγράφεται σε ένα ευρύτερο γεωπολιτικό και διπλωματικό πλαίσιο που έχει σημαντικές προεκτάσεις τόσο για τις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας όσο και για την περιφερειακή σταθερότητα.
Η συνομιλία Ερντογάν-Τραμπ δείχνει ότι η Τουρκία προετοιμάζεται για ένα νέο διπλωματικό πλαίσιο συνεργασίας με τις ΗΠΑ, ιδιαίτερα αν ο Τραμπ επιστρέψει στην προεδρία. Ο Ερντογάν προσπαθεί να κεφαλαιοποιήσει τη στρατηγική του σημασία στη Συρία, την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ για να πετύχει την αναθεώρηση της αμερικανικής πολιτικής προς την Άγκυρα. Οι εξελίξεις αυτές αναμένεται να επηρεάσουν άμεσα τις γεωπολιτικές ισορροπίες στη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τον Καύκασο.
Ακολουθεί μια αρχική εκτίμηση του διπλωματικού πλαισίου και του αντικτύπου της συνομιλίας:
Διπλωματικό Πλαίσιο
- Διμερής Σχέση ΗΠΑ-Τουρκίας:
- Η Τουρκία επιδιώκει τη βελτίωση των σχέσεων της με τις ΗΠΑ, κυρίως σε θέματα αμυντικής συνεργασίας και οικονομικών κυρώσεων.
- Η αναφορά στην επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35 και η ολοκλήρωση της συμφωνίας για τα F-16 αποτελούν καίρια ζητήματα για την Άγκυρα, καθώς συνδέονται άμεσα με την άρση των κυρώσεων CAATSA που επιβλήθηκαν λόγω της απόκτησης του ρωσικού συστήματος S-400.
- Να σημειωθεί ότι ο Τραμπ διόρισε στην Τουρκία πρέσβη προσωπικό του φίλο και χρηματοδότη της εκστρατείας του, ο οποίος υπερβαίνει σε επιρροή την πρέσβειρα που διόρισε στην Ελλάδα, ένδειξη της βαρύτητας που αποδίδει στην Άγκυρα.
- Περιφερειακή Σταθερότητα και Συρία:
- Ο Ερντογάν πιέζει για άρση των αμερικανικών κυρώσεων στη Συρία, με στόχο την αποκατάσταση της σταθερότητας και τη δημιουργία συνθηκών επιστροφής των προσφύγων.
- Ζητά επίσης αλλαγή στάσης των ΗΠΑ απέναντι στους Κούρδους της Συρίας (YPG), τους οποίους η Άγκυρα θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση, ενώ οι ΗΠΑ τους αντιμετωπίζουν ως συμμάχους στον αγώνα κατά του ISIS.
- Η Τουρκία πλέον ασκεί ισχυρή επιρροή τόσο στην κυβέρνηση της Συρίας όσο και στης Λιβύης, αποκτώντας στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι άλλων χωρών και εδραιώνοντας τον ρόλο της ως περιφερειακή υπερδύναμη.
- Ουκρανία και Ρωσία:
- Ο Ερντογάν υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες του Τραμπ για ειρηνευτική διαδικασία στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, πιθανώς με στόχο να διατηρήσει τη διπλωματική του θέση ως διαμεσολαβητής.
- Η Τουρκία συνεχίζει την ισορροπημένη στάση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, αξιοποιώντας τη γεωπολιτική της θέση για να αποκομίσει οφέλη τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από τη Μόσχα.
Αντίκτυπος της Συνομιλίας
- Στρατηγική Αναβάθμιση των Σχέσεων:
- Η Άγκυρα επιχειρεί να εκμεταλλευτεί την πιθανή επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία για να ανατρέψει περιορισμούς και κυρώσεις που επιβλήθηκαν επί Μπάιντεν.
- Αν επιτευχθεί συμφωνία για F-16 και πιθανώς για τα F-35, θα σηματοδοτήσει την επαναφορά της Τουρκίας ως βασικού συμμάχου των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.
- Περιφερειακές Εξελίξεις:
- Ενδεχόμενη αμερικανική στροφή στο θέμα της Συρίας υπέρ των τουρκικών θέσεων θα επηρεάσει τις ισορροπίες στην περιοχή, ενδεχομένως επιβαρύνοντας τις σχέσεις ΗΠΑ-Κούρδων.
- Η πιθανή άρση κυρώσεων στη Συρία μπορεί να εξυπηρετήσει και τα ρωσικά συμφέροντα, γεγονός που εγείρει ερωτήματα για τις προθέσεις της Άγκυρας.
- Διατλαντικές Σχέσεις και Ευρωπαϊκή Αντίδραση:
- Η ΕΕ πιθανώς θα παρακολουθήσει με σκεπτικισμό οποιαδήποτε αμερικανική υποχώρηση προς την Τουρκία, ειδικά σε θέματα κυρώσεων και προμηθειών οπλικών συστημάτων.
- Στο μεταξύ το NATO με εσωτερικό έγγραφο ζητά εμβάθυνση των σχέσεων των χωρών-μελών με την Τουρκία.
- Στην ΕΕ υπάρχει επίσης εν εξελίξει debate για τη συμμετοχή της Τουρκίας στο ReARM EU, project προϋπολογισμού έως 800 δισ. ευρώ
- Η Ελλάδα και η Κύπρος ενδέχεται να αντιδράσουν σε πιθανή τουρκική επανένταξη στο πρόγραμμα F-35, καθώς θα ανατρέψει την αεροπορική ισορροπία στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η ανακοίνωση της τουρκικής προεδρίας
«Ο πρόεδρος Ερντογάν εξέφρασε την πλήρη εμπιστοσύνη του ότι η Τουρκία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως δύο σύμμαχοι, θα προωθήσουν τη συνεργασία τους με αλληλεγγύη, προσανατολισμό στα αποτελέσματα και ειλικρίνεια στη νέα περίοδο. Ο πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε ότι οι περιφερειακές και παγκόσμιες εξελίξεις καθιστούν αναγκαία την αύξηση των διαβουλεύσεων μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ για όλα τα θέματα, ότι υποστηρίζουν τα αποφασιστικά και άμεσα βήματα πρωτοβουλίας του προέδρου των ΗΠΑ Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και ότι η Τουρκία έχει προσπαθήσει για μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη από την αρχή του πολέμου και θα συνεχίσει να το κάνει.
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε ότι είναι σημαντικό για τις δύο χώρες να συμβάλουν από κοινού στην άρση των κυρώσεων κατά της Συρίας, προκειμένου να αποκατασταθεί η σταθερότητα στη Συρία, να καταστεί λειτουργική η νέα κυβέρνηση και για την ομαλοποίηση, η οποία θα επιτρέψει στους Σύρους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Ο πρόεδρος Ερντογάν δήλωσε ότι “αναμένονται βήματα από τις ΗΠΑ τη νέα περίοδο στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας με κατανόηση που λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα της Τουρκίας” και ότι για να βελτιωθεί η συνεργασία των δύο χωρών στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, είναι απαραίτητο να ολοκληρωθούν οι κυρώσεις CAATSA, η διαδικασία προμήθειας των F-16 και η επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35».
