Σε νέα εμπλοκή οδήγησαν οι χειρισμοί της ελληνικής κυβέρνησης το έργο του Great Sea Interconnector που στοχεύει στην ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, καθώς δεν μπόρεσε να διαχειριστεί την αντίδραση της Τουρκίας με αποτέλεσμα την αποχώρηση των ιταλικών πλοίων και την υπαναχώρηση του ΑΔΜΗΕ -του οποίου βασικοί μέτοχοι είναι οι Κινέζοι- λόγω του αυξημένου γεωπολιτικού ρίσκου.
Η προσπάθεια αυτόνομης υλοποίησης του έργου από ελληνικής πλευράς έχει οδηγήσει το έργο του GSI σε βραχυκύκλωμα, καθώς η αντίδραση της Τουρκίας ανάγκασε την Ιταλία να υπαναχωρήσει, ενώ παρότι το έργο έχει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, οι Βρυξέλλες δεν ευνοούν τη συγκρουσιακή τροχιά που έλαβε το ζήτημα.
Οι εξελίξεις γύρω από τον GSI καταδεικνύουν -αν μη τι άλλο- την απομείωση του γεωπολιτικού και γεωοικονομικού αποτυπώματος της Ελλάδας όχι μόνο στην περιοχή, αλλά και στις Βρυξέλλες, καθώς η κυβέρνηση δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την απαιτούμενη πολιτική στήριξη για την προώθηση του έργου. Μάλιστα, τη δεδομένη στιγμή, η Τουρκία αποτελεί μείζονα παίχτη, καθώς έχει κατοχυρώσει ρόλο διαμεσολαβητή και στις σχέσεις Ρωσίας – Ουκρανίας, ενώ αποτελεί κρίσιμο παράγοντα στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας, ιδιαίτερα τη στιγμή που ο Τραμπ έχει θέσει την διεθνή παρουσία των ΗΠΑ υπό συνολική αναθεώρηση.
Τα προβλήματα
Το πρώτο και πιο κρίσιμο πρόβλημα είναι η γεωπολιτική εμπλοκή της Τουρκίας, η οποία επιδιώκει να εμποδίσει το έργο, είτε μέσω στρατιωτικών ενεργειών (παρεμπόδιση ερευνών), είτε μέσω πολιτικών πιέσεων. Η Αθήνα έχει πλέον αποδεχθεί ότι η συνέχιση του έργου δεν μπορεί να γίνει χωρίς διπλωματική συνεννόηση με την Άγκυρα, γεγονός που δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους υπαναχώρησης ή καθυστερήσεων. Το μεγαλύτερο ρίσκο είναι ότι, εάν οι διαπραγματεύσεις δεν καταλήξουν σε συμφωνία, η Τουρκία θα εντείνει τις παρεμβάσεις της, πιέζοντας την Ελλάδα να εγκαταλείψει πλήρως το σχέδιο.
Το δεύτερο πρόβλημα αφορά τη χρηματοδοτική αβεβαιότητα και το οικονομικό ρίσκο για τον ΑΔΜΗΕ. Με την Ελλάδα να έχει ήδη επενδύσει 200 εκατ. ευρώ στο έργο και τη χρηματοδότηση από την ΕΕ να μην είναι πλήρως εξασφαλισμένη, το πάγωμα της δόσης του Φεβρουαρίου προς τη Nexans δείχνει ότι η ελληνική πλευρά αμφιταλαντεύεται. Αν η Κύπρος ή το Ισραήλ αποσυρθούν ή αν δεν βρεθούν νέες χρηματοδοτικές λύσεις, ο ΑΔΜΗΕ θα υποστεί σοβαρή οικονομική ζημία, και το έργο ενδέχεται να εγκαταλειφθεί λόγω αδυναμίας χρηματοδότησης.
Το τρίτο και εξίσου σημαντικό πρόβλημα είναι η αλλαγή των διεθνών γεωπολιτικών ισορροπιών, που έχουν καταστήσει την υποστήριξη του έργου από τη Δύση λιγότερο δεδομένη. Οι ΗΠΑ και η Γαλλία, που αρχικά έδειχναν ενδιαφέρον, φαίνεται πως επανεξετάζουν τις προτεραιότητές τους, καθώς η αντιπαράθεση με τη Ρωσία και η γενικότερη αστάθεια στην Ανατολική Μεσόγειο μεταβάλλουν τη στρατηγική τους. Αν η διεθνής στήριξη μειωθεί, η Ελλάδα θα μείνει μόνη της να αντιμετωπίσει την Τουρκία, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο ακύρωσης του έργου και ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου.
Ανάλυση συγκυρίας και κινδύνων
Η ηλεκτρική διασύνδεση Great Sea Interconnector (GSI), που επιδιώκει τη σύνδεση των δικτύων Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο, καθώς οι αποφάσεις για την υλοποίησή της εξαρτώνται πλέον από τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η τουρκική αντίθεση, οι καθυστερήσεις στις έρευνες βυθού και η αβεβαιότητα ως προς τη χρηματοδότηση έχουν μετατρέψει το έργο από ένα καθαρά ενεργειακό εγχείρημα σε ζήτημα υψηλής γεωπολιτικής σημασίας, με σοβαρές επιπτώσεις για την Ελλάδα, την Κύπρο και την ΕΕ.
State of play
Η ελληνική κυβέρνηση, μέσω του Υπουργού Ενέργειας Θεόδωρου Σκυλακάκη, επιβεβαίωσε ότι οι αποφάσεις για τη συνέχιση του έργου θα ληφθούν μετά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με την Τουρκία. Ο ίδιος δήλωσε στο mononews.gr:
«Θέλουμε να περιορίσουμε την έκθεση του ΑΔΜΗΕ μέχρις ότου επιλυθούν τα θέματα, ώστε να μπορούν να προχωρήσουν οι έρευνες στα διεθνή ύδατα από την Κάσο ως την Κύπρο. Γίνεται μια προσπάθεια με την Τουρκία να επιλυθεί το πρόβλημα κι εφόσον λυθεί θα προχωρήσουμε».
Αυτή η δήλωση επιβεβαιώνει ότι:
- Η Ελλάδα έχει θέσει την Τουρκία ως παράγοντα που θα κρίνει την υλοποίηση του έργου.
- Η Αθήνα επιδιώκει διπλωματική επίλυση της κρίσης αντί για μονομερή δράση.
- Ο ΑΔΜΗΕ δεν θα συνεχίσει να χρηματοδοτεί το έργο όσο υπάρχει αβεβαιότητα, γεγονός που εντείνει τους χρηματοδοτικούς κινδύνους.
Τουρκικές προκλήσεις και παρεμπόδιση ερευνών
Από το φθινόπωρο του 2024, τουρκικά πολεμικά πλοία έχουν εμποδίσει τις έρευνες βυθού στα διεθνή ύδατα. Συγκεκριμένα:
- Τα ιταλικά πλοία που διεξήγαγαν έρευνες σταμάτησαν όταν έφυγαν από τα ελληνικά και κυπριακά ύδατα, φοβούμενα τουρκικές παρεμβάσεις.
- Η Άγκυρα επιμένει ότι το έργο παραβιάζει τις τουρκικές “διεκδικήσεις” στην Ανατολική Μεσόγειο.
- Η Τουρκία επιδιώκει να επιβάλει δική της ηλεκτρική διασύνδεση της ΤΔΒΚ με το τουρκικό δίκτυο, αποτρέποντας την ενσωμάτωση της Κύπρου στο ευρωπαϊκό σύστημα.
Χρηματοδοτικοί κίνδυνοι και… ΑΔΜΗΕ
Ο ΑΔΜΗΕ βρίσκεται σε δύσκολη θέση, καθώς:
- Έχει ήδη δαπανήσει 200 εκατ. ευρώ για το έργο.
- Αρνείται να συνεχίσει να χρηματοδοτεί το έργο όσο υπάρχει γεωπολιτική αβεβαιότητα.
- Η μετοχή του υπέστη πτώση 4,88% μετά την αναστολή πληρωμών στη Nexans για την κατασκευή του καλωδίου.
Η απόφαση να μην καταβληθεί η δόση της 28ης Φεβρουαρίου υποδηλώνει ότι η ελληνική κυβέρνηση προετοιμάζεται για ένα πιθανό πάγωμα ή ματαίωση του έργου.
Διεθνής Στήριξη και Ευρωπαϊκή Πολιτική
Αν και το έργο έχει λάβει χρηματοδότηση 657 εκατ. ευρώ από το Connecting Europe Facility (CEF), η πολιτική αβεβαιότητα στην Ευρώπη δυσχεραίνει την εξασφάλιση περαιτέρω στήριξης:
- Η Γαλλία και οι ΗΠΑ είχαν εκφράσει ενδιαφέρον για το έργο, όμως ο “Ψυχρός Πόλεμος” Δύσης – Ρωσίας έχει αλλάξει τις προτεραιότητες.
- Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) αναμένει την έγκριση του Κυπριακού ΕΣΕΚ για να αποφασίσει αν θα προχωρήσει σε επιπλέον δανειοδοτήσεις.
📌 Κρίσιμο σημείο: Αν το έργο δεν λάβει πρόσθετη χρηματοδότηση, η Ελλάδα και η Κύπρος θα χρειαστεί να βρουν ιδιωτικούς επενδυτές, κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο λόγω του υψηλού γεωπολιτικού ρίσκου.
Η Κύπρος έτοιμη να “κάψει” το έργο
Ο υπουργός Ενέργειας της Κύπρου Γιώργος Παπαναστασίου δήλωσε ότι η Κύπρος θεωρεί το πάγωμα του έργου προσωρινό και βρίσκεται σε διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών με τον ΑΔΜΗΕ για την τελική της απόφαση.
Ωστόσο, αν δεν εξασφαλιστεί ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και διευθετηθεί η τουρκική απειλή, η κυπριακή κυβέρνηση ενδέχεται να αποχωρήσει από το έργο.
Σενάρια και Εκτιμήσεις
Σενάριο 1: Επιτυχής Διαπραγμάτευση με την Τουρκία – Υλοποίηση του Έργου (20%)
- Η Ελλάδα και η Τουρκία καταλήγουν σε συμφωνία που επιτρέπει τη συνέχιση των ερευνών.
- Η ΕΕ ενισχύει τη χρηματοδότηση του έργου.
- Το έργο προχωρά με αργούς ρυθμούς, αλλά χωρίς περαιτέρω παρεμπόδιση.
Σενάριο 2: Συνεχής Αβεβαιότητα – Πάγωμα του Έργου (50%)
- Οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία δεν αποδίδουν, οδηγώντας σε παράταση του παγώματος.
- Η Κύπρος καθυστερεί την απόφαση για συμμετοχή.
- Η ΕΕ δεν δεσμεύεται για νέα χρηματοδότηση.
- Το έργο παραμένει “στα χαρτιά”, αλλά χωρίς οριστική ακύρωση.
Σενάριο 3: Ματαίωση του Έργου (30%)
- Η Τουρκία συνεχίζει να εμποδίζει τις έρευνες, οδηγώντας την Ελλάδα και την Κύπρο σε πλήρη αποχώρηση από το έργο.
- Ο ΑΔΜΗΕ αποσύρεται λόγω οικονομικής αδυναμίας.
- Το Ισραήλ βρίσκει άλλες λύσεις για τη διασύνδεσή του, ενδεχομένως μέσω Αιγύπτου.
Συμπεράσματα
- Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ εξαρτάται πλέον από τις διαπραγματεύσεις Ελλάδας – Τουρκίας.
- Ο ΑΔΜΗΕ έχει σταματήσει τη χρηματοδότηση του έργου, δημιουργώντας τεράστια αβεβαιότητα.
- Η ΕΕ και οι ΗΠΑ δεν έχουν ξεκαθαρίσει αν θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν το έργο.
- Η Τουρκία έχει επιτύχει έναν αρχικό στόχο της: Να καθυστερήσει και να θέσει υπό αμφισβήτηση το έργο.
- Αν η Ελλάδα δεν εξασφαλίσει διπλωματική λύση σύντομα, το έργο κινδυνεύει να ματαιωθεί.
📌 Κρίσιμη Απόφαση για την Ελλάδα: Θα συνεχίσει να πιέζει για την υλοποίηση του έργου, ρισκάροντας πιθανή κρίση με την Τουρκία, ή θα προχωρήσει σε εναλλακτικό σχεδιασμό ενεργειακής διασύνδεσης μέσω άλλων διαδρομών;
