Σε συμφωνία – πακέτο και αναχώματα για να περιορίσουν τη δυναμική της Ρωσίας κατέληξαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες που συναντήθηκαν στο Λονδίνο μετά από πρόσκληση του Βρετανού Πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ, στην οποία παραβρέθηκε και ο πρόεδρος της Ουκρανίας.
Νέα δυναμική για τις σχέσεις ΕΕ – Βρετανίας και για τη διαμόρφωση νέας δομής περιφερειακής ασφάλειας δημιουργεί η κατ αρχήν συμφωνία που επιτεύχθηκε στη Σύνοδο Κορυφής για την Ουκρανία στο Λονδίνο, η οποία ανοίγει την πόρτα για τη συμμετοχή και των ΗΠΑ, αλλά δεν είναι σαφές αν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη Ρωσία.
Η Σύνοδος Κορυφής για την Ουκρανία στο Λονδίνο, που συγκάλεσε ο Βρετανός πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ, αποτέλεσε μια κομβική γεωπολιτική στιγμή, αναδεικνύοντας τόσο τη νέα ενότητα της Ευρώπης όσο και τις αβεβαιότητες στη διατλαντική συνεργασία.
Το τετραμερές σχέδιο δράσης ανέδειξε μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία ηγεσίας, που προετοιμάζεται για μια πιθανή μετατόπιση του ρόλου των ΗΠΑ, ενόψει πολιτικών εξελίξεων στην Ουάσιγκτον.
Η αλλαγή στον τόνο των δηλώσεων των Ευρωπαίων ηγετών ήταν αισθητή. Φράσεις όπως «Η Ευρώπη ξύπνησε» (Ντόναλντ Τουσκ), «πρέπει να διασφαλίσουμε μια διαρκή ειρήνη» (Τζόρτζια Μελόνι) και «η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην ασφάλεια» (Ντικ Σχουφ) δείχνουν μια αυξανόμενη αίσθηση επείγοντος και αυτονομίας στη στρατηγική ασφαλείας της Ευρώπης. Αυτό αντικατοπτρίζει την αβεβαιότητα για τη στάση των ΗΠΑ μετά τις εκλογές του 2024, όπου η πιθανή επιστροφή του Τραμπ αναγκάζει την Ευρώπη να ενισχύσει προληπτικά τις άμυνές της και τη θέση της Ουκρανίας.
Ένα κρίσιμο γεγονός που άλλαξε τη δυναμική ήταν η ρήξη μεταξύ Τραμπ και Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο, η οποία προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις. Ο Τραμπ πίεσε τον Ζελένσκι να αποδεχθεί άμεση εκεχειρία χωρίς εγγυήσεις, ενώ υπήρξαν αναφορές για αμερικανικές πιέσεις προς την Ουκρανία να αποδεχθεί συμφωνία εκμετάλλευσης ορυκτών από τις ΗΠΑ. Η σύγκρουση οξύνθηκε όταν ο Τραμπ χαρακτήρισε τον Ζελένσκι «μέτριο κωμικό και δικτάτορα», υποβαθμίζοντας τον ρόλο του.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και κορυφαίοι ηγέτες της ΕΕ αντέδρασαν αμέσως, εκφράζοντας ξεκάθαρη στήριξη προς την Ουκρανία και καταδικάζοντας την πίεση που ασκήθηκε στον Ζελένσκι. Ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, εν τω μεταξύ, προκάλεσε αναταράξεις δηλώνοντας ότι η Ευρώπη δεν έχει σχέδιο και απλά επιδιώκει να παρατείνει τη σύγκρουση για έναν χρόνο ώστε να γονατίσει ο Πούτιν, επικαλούμενος μάλιστα συνομιλία με Ευρωπαίο Υπουργό Εξωτερικών.
Σε συνάντηση κορυφής στο Λονδίνο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, ο Καναδάς και η Τουρκία δεσμεύτηκαν να συνεχίσουν τη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, δύο ημέρες μετά την καταστροφική συνάντηση του Ουκρανού προέδρου Ζελένσκι με τον Αμερικανό ομόλογό του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Ο Στάρμερ επανέλαβε την ετοιμότητα του Ηνωμένου Βασιλείου “να στείλει στρατεύματα επί τόπου (boots on the ground) και αεροπλάνα στον αέρα” για να υπερασπιστεί την Ουκρανία, αν χρειαστεί, προτρέποντας έναν “συνασπισμό των προθύμων” από άλλες χώρες να κάνουν το ίδιο.
Η πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΕ Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνισε τη “σημασία” της παροχής εγγυήσεων ασφαλείας στην Ουκρανία, ώστε η εμπόλεμη χώρα να μετατραπεί σε “χαλύβδινο σκαντζόχοιρο” που θα είναι “δύσπεπτος για δυνητικούς εισβολείς”.
Το σχέδιο δράσης του Λονδίνου
- Συνεχής Στρατιωτική Υποστήριξη: Οι χώρες που συμμετείχαν στη σύνοδο δεσμεύτηκαν να συνεχίσουν και να αυξήσουν τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία, παρέχοντας προηγμένα οπλικά συστήματα, αεροπορική και ναυτική υποστήριξη, καθώς και εκπαίδευση ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων.
- Εγγυήσεις για Συμμετοχή της Ουκρανίας στις Ειρηνευτικές Διαπραγματεύσεις: Οι ηγέτες ξεκαθάρισαν ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική διαδικασία πρέπει να περιλαμβάνει ενεργά την Ουκρανία και να μην επιβληθεί από τρίτες δυνάμεις. Η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα της χώρας δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης.
- Αποτροπή Μελλοντικής Ρωσικής Επιθετικότητας: Οι συμμετέχοντες τόνισαν ότι απαιτείται μια σαφής στρατηγική για την αποτροπή μελλοντικών ρωσικών επιθέσεων, περιλαμβάνοντας αυξημένη στρατιωτική παρουσία στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης και αυστηρότερους μηχανισμούς επιτήρησης και ανταπόκρισης.
- Δημιουργία “Συνασπισμού των Προθύμων” για την Υπεράσπιση της Ουκρανίας: Ο Στάρμερ τόνισε ότι η Ευρώπη πρέπει να είναι έτοιμη να αναλάβει πρωτοβουλίες χωρίς την άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ. Ανακοίνωσε την πρόθεση του Ηνωμένου Βασιλείου να ηγηθεί μιας συμμαχίας χωρών που είναι διατεθειμένες να παράσχουν στρατιωτική βοήθεια, οικονομική στήριξη και πολιτικές εγγυήσεις για την ασφάλεια της Ουκρανίας.
Σύγκριση Συνόδων Παρισιού και Λονδίνου
- Σύνοδος Παρισιού (διοργανώθηκε από τον Μακρόν, πριν τη ρήξη Τραμπ-Ζελένσκι): Είχε ως στόχο τη συζήτηση για την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τη διατλαντική συνεργασία. Η Ουκρανία δεν εκπροσωπήθηκε επισήμως.
- Σύνοδος Λονδίνου (διοργανώθηκε από τον Στάρμερ, μετά τη ρήξη Τραμπ-Ζελένσκι): Σηματοδότησε την ευρωπαϊκή απάντηση στην κλιμακούμενη κρίση, με τον Ζελένσκι παρόντα και τους ηγέτες να ανακοινώνουν νέα στρατιωτική και οικονομική στήριξη προς την Ουκρανία.
Αναλυτική Λίστα Παρουσιών και Απουσιών
Σύνοδος Παρισιού:
- Παρουσίες:
- Ηγέτες από Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Πολωνία, Γερμανία, Ισπανία, Πορτογαλία, ΕΕ, ΝΑΤΟ, Ελλάδα, Βαλτικές χώρες και Καναδά.
- Απουσίες:
- Βολοντίμιρ Ζελένσκι (Ουκρανία)
- Εκπρόσωποι από τις Ηνωμένες Πολιτείες
Σύνοδος Λονδίνου:
- Παρουσίες:
- Ηγέτες από Ηνωμένο Βασίλειο, Ουκρανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, Καναδά, Τουρκία και ΕΕ.
- Απουσίες:
- Εκπρόσωποι από τις Ηνωμένες Πολιτείες
- Εκπρόσωποι από τη Ρωσία
Συμπεράσματα: Κρίσιμα Συμπεράσματα και Κίνδυνοι
- Η Ευρώπη αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο στην ασφάλεια της Ουκρανίας, προετοιμαζόμενη για ενδεχόμενες μεταβολές στην αμερικανική πολιτική το 2025.
- Η ρήξη Τραμπ-Ζελένσκι ενίσχυσε την ευρωπαϊκή ενότητα αλλά έφερε στο προσκήνιο τις πιέσεις των ΗΠΑ για διαφορετική στρατηγική.
- Το τετραμερές σχέδιο δράσης στη Σύνοδο του Λονδίνου δείχνει ευρωπαϊκή ομοφωνία, αλλά εξακολουθεί να απαιτεί τη στήριξη των ΗΠΑ.
- Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: Είτε εδραιώνει την αμυντική της αυτονομία, είτε παραμένει εξαρτημένη από τις αμερικανικές πολιτικές εξελίξεις.
