Σε μετωπική σύγκρουση Τραμπ και Ζελένσκι έχουν καταλήξει οι προσπάθειες των ΗΠΑ για διμερή συμφωνία με τη Ρωσία για την Ουκρανία, καθώς η δυναμική της λύσης που αναπτύσσεται θέτει εκτός κάδρου τον Ουκρανό πρόεδρο, όπως και τους Ευρωπαίους, γεγονός που δημιουργεί προοπτική πολιτικών ανακατατάξεων στην χώρα και την ευρύτερη περιοχή.
Η πρόσφατη ένταση μεταξύ του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και του Ουκρανού προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αντανακλά βαθύτερες γεωπολιτικές αλλαγές στη σύγκρουση Ουκρανίας-Ρωσίας, με πιθανές επιπτώσεις στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, στις διατλαντικές σχέσεις και στη στρατηγική της Ουκρανίας στον πόλεμο. Παρακάτω ακολουθεί μια λεπτομερής ανάλυση του ζητήματος.
Τραμπ και Ζελένσκι κινούνται από καιρό σε εκ διαμέτρου αντίθετες κατευθύνσεις με τον πρόεδρο των ΗΠΑ να έχει μπλοκάρει την βοήθεια στην Ουκρανία, τον Ζελένσκι να απορρίπτει την πρόταση Τραμπ για εκχώρηση του μισού ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας στις ΗΠΑ και κορυφώθηκαν με τον αποκλεισμό Ουκρανίας και ΕΕ από τις επαφές ΗΠΑ – Ρωσίας στο Ριάντ. Την κατάταση επιδεινώνουν έτι περαιτέρω οι δηλώσεις αμφοτέρων των ηγετών.
Σε τελευταία του ανάρτηση ο Τραμπ κατηγορεί ευθέως τον Ζελένσκι για κατάχρηση 170 δισ. δολαρίων, τον χρακτηρίζει δικτάτορα και ζητά εμμέσως πλην σαφώς εκλογές στην Ουκρανία.
Η επίθεση Τραμπ
Η διαφωνία προέκυψε από τις πρόσφατες δηλώσεις του Τραμπ, ο οποίος υποστήριξε ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να είχε αποφύγει τον πόλεμο μέσω διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία νωρίτερα. Οι δηλώσεις του περιλάμβαναν:
- Κατηγορία κατά της Ουκρανίας: Ο Τραμπ δήλωσε ότι «η Ουκρανία δεν έπρεπε ποτέ να ξεκινήσει τον πόλεμο» και ότι θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί συμφωνία.
- Αμφισβήτηση της ηγεσίας Ζελένσκι: Ανέφερε ότι η δημοτικότητα του Ζελένσκι είναι χαμηλή και υπονόησε την ανάγκη για νέες εκλογές.
- Κριτική στην πολιτική βοήθειας των ΗΠΑ: Επέκρινε την οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ προς την Ουκρανία χωρίς σαφείς όρους για την επίτευξη ειρήνης.
Η αντίδραση του Ζελένσκι
Ο Ζελένσκι απάντησε με:
- Καταγγελία για παραπληροφόρηση: Κατηγόρησε τον Τραμπ ότι λειτουργεί μέσα σε έναν «χώρο ρωσικής παραπληροφόρησης».
- Υπεράσπιση της ουκρανικής κυριαρχίας: Τόνισε το δικαίωμα της Ουκρανίας στην αυτοάμυνα, αντί να διαπραγματεύεται υπό πίεση.
- Κριτική στις διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Ρωσίας: Αντέδρασε έντονα στον αποκλεισμό της Ουκρανίας από τις πρόσφατες συνομιλίες ΗΠΑ-Ρωσίας στη Σαουδική Αραβία.
Γεωπολιτική Δυναμική: Αλλαγές στην Πολιτική των ΗΠΑ και Στρατηγική Αναδιάταξη
Α. Η Πολιτική των ΗΠΑ για τον πόλεμο στην Ουκρανία
Οι δηλώσεις του Τραμπ δείχνουν μια μετατόπιση προς μια πιο συναλλακτική και λιγότερο παρεμβατική προσέγγιση των ΗΠΑ στην Ουκρανία, αν επιστρέψει στην προεδρία. Αυτή η στάση συνδέεται με μια ευρύτερη τάση στους συντηρητικούς κύκλους των ΗΠΑ, που προτάσσουν:
- Ταχεία αποκλιμάκωση του πολέμου, ακόμα και εις βάρος της Ουκρανίας.
- Μείωση της αμερικανικής χρηματοδότησης, εκτός αν συνδέεται με στρατηγικά οφέλη.
- Προτεραιότητα στις άμεσες διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία, μια θέση που προκαλεί ανησυχία στους συμμάχους του ΝΑΤΟ.
Β. Οι συνομιλίες ΗΠΑ-Ρωσίας και ο Αποκλεισμός της Ουκρανίας
Οι συνομιλίες ΗΠΑ-Ρωσίας στη Σαουδική Αραβία, όπου η Ουκρανία δεν συμμετείχε, εγείρουν ανησυχίες ότι η Ουάσινγκτον ενδέχεται να αναζητά λύση ανεξάρτητα από το Κίεβο. Αντίστοιχα παραδείγματα στο παρελθόν, όπως οι διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Ταλιμπάν που άφησαν εκτός την αφγανική κυβέρνηση, δείχνουν ότι η Ουκρανία μπορεί να βρεθεί σε παρόμοια δύσκολη θέση.
Η Ουκρανία θεωρεί ότι:
- Η απουσία της από τις συνομιλίες υπονομεύει την κυριαρχία της.
- Η Δύση ενδέχεται να χάνει την υπομονή της με τον πόλεμο.
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη στήριξη της Ουκρανίας.
Γ. Οι Υπολογισμοί του Τραμπ
Ο τρόπος που ο Τραμπ παρουσιάζει τη σύγκρουση ως αποτυχία διαπραγματεύσεων και όχι ως ρωσική επιθετικότητα συμβαδίζει με την ευρύτερη διπλωματική του φιλοσοφία:
- «Συμφωνίες αντί για ιδεολογία»: Βλέπει τη διπλωματία ως συναλλακτική και όχι ως ηθική υποχρέωση.
- «Δύναμη αντί για συμμαχίες»: Έχει εκφράσει σκεπτικισμό για τη συνοχή του ΝΑΤΟ.
- «Κόστος-όφελος»: Αν επιστρέψει στην εξουσία, πιθανότατα θα επαναξιολογήσει τη βοήθεια προς την Ουκρανία βάσει των οικονομικών συμφερόντων των ΗΠΑ.
Η Θέση της Ουκρανίας: Προκλήσεις και στρατηγικές απαντήσεις
Α. Πολιτική και διεθνής κατάσταση
Ο Ζελένσκι αντιμετωπίζει διπλές προκλήσεις λόγω της κριτικής του Τραμπ:
- Εσωτερικά, πρέπει να διατηρήσει τη λαϊκή υποστήριξη, καθώς οι πολίτες κουράζονται από τον πόλεμο.
- Διεθνώς, πρέπει να εξασφαλίσει ότι η Ουκρανία δεν θα χάσει τη στήριξη της Δύσης.
Β. Ο Αντίκτυπος της αμερικανικής πρότασης για ορυκτούς πόρους
Οι ΗΠΑ φέρεται να πρότειναν πρόσβαση στους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της Ουκρανίας ως αντάλλαγμα για μακροχρόνια υποστήριξη. Η απόρριψη της πρότασης από το Κίεβο δείχνει ότι:
- Δεν επιθυμεί να “ενοικιάσει” την κυριαρχία της για στρατιωτική βοήθεια.
- Ανησυχεί για τον κίνδυνο υπερβολικής εξάρτησης από εξωτερικούς υποστηρικτές.
- Επιδιώκει να διατηρήσει στρατηγική αυτονομία, ακόμα κι αν αυτό έχει οικονομικό κόστος.
