Η κοίμηση του Αρχιεπισκόπου Αλβανία Αναστάσιου θα αποτελέσει αναπόδραστα σημείο καμπής στην εκκλησιαστική διπλωματία, με ευρύτερες γεωπολιτικές προεκτάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ανακατατάξεις με διαρκείς και οριζόντιες συνέπειες για τα Δυτικά Βαλκάνια και την Ελλάδα.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος εκοιμήθη στις 25 Ιανουαρίου του 2025, ανοίγοντας έτσι τη διαδικασία για την εκλογή του πρώτου Αλβανού Αρχιεπισκόπου από την αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας.
Η έκλειψη ενός παίχτη όπως μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος δημιουργεί κενό εξουσίας που θα μπορούσε να οδηγήσει στην αύξηση του γεωπολιτικού ρίσκου και σε περιορισμένες μεν, αλλά ουσιαστικές κοινωνικές εκρήξεις και διπλωματικές συγκρούσεις. Σε κάθε περίπτωση, η Μόσχα και ο Ράμα θα επιχειρήσουν να αυξήσουν την επιρροή τους τόσο στον διάδοχο όσο και συνολικά στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Αλβανίας, ενώ Οικουμενικό Πατριαρχείο, NATO, Ευρώπη και Ελλάδα δεν διαθέτουν επαρκή ερείσματα για να μπορέσουν να παίξουν καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις που δρομολογούνται.
Η δυναμική αλλαγών που δημιουργείται μετά την κοίμηση του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου είναι αναπόδραστη. Ο πιθανότερος διάδοχός του, έως τώρα δεξί του χέρι, Μητροπολίτης Κορυτσάς Ιωάννης (κατά κόσμον Φατμίρ Πελούσι), είναι αλβανικής καταγωγής, ενώ φαίνεται ότι βρίσκεται ξεκάθαρα στη σφαίρα επιρροής του Έντι Ράμα σε πολιτικό και του Πατριαρχείου της Μόσχας παράλληλα, σε γεωπολιτικό και εκκλησιαστικό επίπεδο.
Ο Αναστάσιος, αν και είχε διαχωρίσει τη θέση του από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, μετά την ανακήρυξη του Τόμου Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ουκρανίας, διατηρούσε ισχυρούς δεσμούς με την Εκκλησία της Ελλάδος, την ελληνική κυβέρνηση και την τοπική κοινωνία, έπαιζε καταπραϋντικό, σταθεροποιητικό και συχνά εκτονωτικό ρόλο. Είχε βαθιά εδραιωμένη εμπιστοσύνη με όλους τους περιφερειακούς παίχτες, με αποτέλεσμα να δρα συχνά ως ο αξιόπιστος διαμεσολαβητής για να προληφθούν και να αποσοβηθούν κρίσεις και η κλιμάκωση εντάσεων.
Η αλλαγή στην ηγεσία της Εκκλησίας της Αλβανίας έρχεται σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη γεωπολιτικά στιγμή. Το πατριαρχείο της Μόσχας, δρώντας υπό τις εντολές του Βλάντιμιρ Πούτιν επιχειρεί να αποδομήσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Οι ελληνοαλβανικές σχέσεις βρίσκονται σε κρίσιμη καμπή και έχουν επιδεινωθεί σημαντικά. Η εκλογή του Φρέντη Μπελέρη στην Ευρωβουλή παρά την καταδίκη του από την Αλβανία για εκλογική απάτη και προσπάθεια αλλοίωσης εκλογικού αποτελέσματος, αποτελεί μείζον ζήτημα σε διμερές επίπεδο και στην Ευρώπη. Την ίδια στιγμή, Σερβία, Βουλγαρία και Τουρκία ερίζουν για την απόκτηση ερεισμάτων στην περιοχή, σε μάχες που εξελίσσονται υπόγεια και παρασκηνιακά.
Η επόμενη μέρα
Η εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου από την Ιερά Σύνοδο της Αλβανικής Εκκλησίας θα είναι μια κρίσιμη καμπή. Οι παράγοντες που θα επηρεάσουν την εκλογή περιλαμβάνουν:
- Η στάση των ιεραρχών: Την Ιερά Σύνοδο, που αποτελείται από επισκόπους που διορίστηκαν από τον Αναστάσιο, κάτι που αυξάνει τις πιθανότητες συνέχισης της πολιτικής του.
- Η επιρροή του Οικουμενικού Πατριαρχείου: Αν και η Εκκλησία της Αλβανίας είναι αυτοκέφαλη, οι σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι σημαντικές.
- Τις διεθνείς ισορροπίες: Η εκλογή μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις της Αλβανικής Εκκλησίας με την Ελληνική, τη Ρωσική και άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Μετά την κοίμηση του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου στις 25 Ιανουαρίου 2025, η Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας βρίσκεται στη διαδικασία εκλογής νέου προκαθημένου. Σύμφωνα με πληροφορίες, επικρατέστερος για τη διαδοχή θεωρείται ο Μητροπολίτης Κορυτσάς, Ιωάννης (κατά κόσμον Φατμίρ Πελούσι). Γεννημένος το 1956, σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Βοστώνη και το 1998 χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Κορυτσάς. Ήταν ο πρώτος επίσκοπος που χειροτόνησε ο Αναστάσιος και από τότε θεωρείται το δεξί του χέρι, συνοδεύοντάς τον σε επίσημες εκκλησιαστικές επισκέψεις και κατέχοντας εξέχουσα θέση στην ιεραρχία.
Η εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου θα είναι η πρώτη που θα πραγματοποιηθεί από την αλβανική Ιερά Σύνοδο, γεγονός που ενδέχεται να επηρεάσει την εκκλησιαστική διπλωματία. Ο Μητροπολίτης Ιωάννης, αν και στενός συνεργάτης του Αναστασίου, δεν έχει αναπτύξει ιδιαίτερα στενές σχέσεις με την ελληνόφωνη Ορθοδοξία. Ενδεχόμενη εκλογή του θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια νέα προσέγγιση στις σχέσεις της Εκκλησίας της Αλβανίας με άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, καθώς και με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η εξέλιξη αυτή θα έχει σημασία για την πορεία της εκκλησιαστικής διπλωματίας στην περιοχή.
Εκκλησιαστική διπλωματία
Η εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου θα έχει ευρύτερες γεωπολιτικές και διπλωματικές συνέπειες. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας λειτουργεί σε μια περιοχή με πολυπολιτισμικό και πολυθρησκευτικό χαρακτήρα. Ο νέος Αρχιεπίσκοπος θα πρέπει να διαχειριστεί:
- Τις ελληνοαλβανικές σχέσεις:
- Την παρουσία μιας ισχυρής ελληνικής μειονότητας που καθιστά την Εκκλησία έναν σημαντικό δίαυλο επικοινωνίας.
- Τις σχέσεις με άλλες Εκκλησίες:
- Τη διατήρηση της αυτοκεφαλίας που είναι μείζον ως σημασίας, καθώς ενδέχεται να δοκιμαστούν οι σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τη Μόσχα.
- Την ενίσχυση της ενότητας:
- Σε μια κοινωνία που παραμένει ευαίσθητη σε θρησκευτικές και εθνοτικές διαφορές, ο νέος προκαθήμενος θα πρέπει να ενισχύσει τον διαθρησκευτικό διάλογο.
