Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι χαοτική, το κενό εξουσίας πρόδηλο και η έλλειψη κατεύθυνσης καταφανής, ενώ πλέον από τους θεσμούς μόνο η ΕΚΤ και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι “μπορούν να κρατήσουν Θερμοπύλες”, χωρίς όμως να μπορεί κανείς να διασφαλίσει την επόμενη μέρα.
Η Κομισιόν ούτε μπορεί, ούτε έχει τη βούληση να χαράξει δρόμους, εν μέσω πολιτικής αστάθειας σε Γερμανία και Γαλλία και καθώς χώρες όπως η Ιταλία και η Ουγγαρία δημιουργούν τετελεσμένα προσεγγίζοντας τον Τραμπ, πριν καν την ανάληψη καθηκόντων και ενώ το δεξί του εξαπτέρυγο, ο Έλον Μασκ, επιτίθεται σε ηγέτες και αβαντάρει την ακροδεξιά.
Με τη Γερμανία ενόψει εκλογών, για τις οποίες εντείνεται η αίσθηση δυναμικής ανατροπών, τις πολιτικές εξελίξεις στην Αυστρία να αποτελούν σαφές προοίμιο ανόδου της ακροδεξιάς, τάση που έχει ξεκινήσει από την Ολλανδία και ενώ την ίδια στιγμή στη Γαλλία το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν επιχειρεί να παίξει ρόλο ρυθμιστή των πολιτικών εξελίξεων, το πολιτικό σκηνικό στην Ευρώπη καθίσταται εξαιρετικά ρευστό.
Η Κομισιόν, δεν φαίνεται ότι διαθέτει τα πρόσωπα και το ειδικό βάρος που απαιτείται για να βγάλει την Ευρώπη από τη στενωπό που δημιουργείται εν μέσω διεθνών ανακατατάξεων που δρομολογεί η επανεκλογή Τραμπ και γεωπολιτικών και γεωοικονομικών μετώπων.
Από την άλλη πλευρά, η ΕΚΤ και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι θεσμοί που θα μπορούσαν να αντέξουν το βάρος της διατήρησης της Ευρωπαϊκής Συνοχής. Οι ηγέτες τους διαθέτουν και το απαραίτητο οπλοστάσιο για να αντισταθούν σε συγκυριακές αλλαγές και να αποτρέψουν την παγίωση φυγόκεντρων τάσεων. Ενδεχόμενες ανακατατάξεις, ιδιαίτερα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ως απόρροια των πολιτικών ισορροπιών, θα μπορούσαν να υπονομεύσουν το εύρος, την ισχύ και τη βούλησή του να διατηρήσει την Ένωση με τη σημερινή της μορφή, επιτρέποντας την υπονόμευση του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου. Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Κριστίν Λαγκάρντ δεν φαίνεται διατεθειμένη να υπαναχωρήσει, καθώς κουβαλάει την παρακαταθήκη του πιο συντηρητικού Μάριο Ντράγκι, ο οποίος όμως με το “Whatever it takes” απέδειξε ότι η ΕΚΤ είναι σε θέση να επιβάλλει την ενότητα και να σώσει καταστάσεις ακόμη και όταν δεν υπάρχει η απαραίτητη πολιτική σύγκλιση στην Ευρωζώνη.
Η διαφορά είναι ότι ενώ το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και η Κομισιόν έχουν ευρύ πεδίο αρμοδιότητας καθώς είναι συλλογικά όργανα και των 27 χωρών, η ΕΚΤ έχει άμεση παρέμβαση σε 19 χώρες. Η διαφορά αυτή μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμη, ιδιαίτερα σε ζητήματα εμπορίου, καθώς και εξωτερικής πολιτικής.
Σε περιβάλλον διαδοχικών και αλληλεπικαλυπτόμενων κρίσεων, οι διαφορές αυτές δείχνουν ότι σε περίπτωση βαθιά συστημικών κρίσεων, η Ευρώπη μπορεί να μην αντέξει, ενώ η Ευρωζώνη έχει σαφώς περισσότερες πιθανότητες. Ενδεχόμενη όμως υποβάθμιση της ΕΕ, θα έχει αντίκτυπο και στην Ευρωζώνη, καθώς θα δημιουργηθεί η δυναμική ανατροπών στο γεωοικονομικό status quo.
Την κατάσταση περιπλέκουν οι πολυεπίπεδες πιέσεις που δέχεται η Ευρώπη, τόσο από τις ΗΠΑ, μετά τον Μασκ, -το ακροδεξιό εξαπτέρυγο του Τραμπ- να εξαπολύει προσωπικές επιθέσεις κατά ηγετών και να καλλιεργεί πρόσφορο έδαφος για την άνοδο της ακροδεξιάς. Αν συνυπολογιστούν οι φιλορώσοι ηγέτες, που τυγχάνουν και φιλοτραμπικοί, το lobbying της Κίνας και αραβικών χωρών καθώς και η αναβάθμιση του γεωστρατηγικού και γεωοικονομικό ρόλου της Τουρκίας, τότε αντιλαμβάνεται κανείς ότι η πολιτική εξίσωση της ΕΕ στην καλύτερη περίπτωση βγάζει… “Error”.
Δυσκυβερνησία
Περίπου έξι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχουν αυτή τη στιγμή λειτουργικές κυβερνήσεις. Και με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να βρίσκεται στο σπίτι της στο Ανόβερο με «σοβαρή» πνευμονία, ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαθέτει ηγεσία πλήρους απασχόλησης.
Δεδομένων των υπόλοιπων εξελίξεων στην Ευρώπη και τον κόσμο – από την επικείμενη επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία μέχρι τις προκλήσεις της Ρωσίας στη Βαλτική και την επικείμενη άνοδο της ακροδεξιάς στην Αυστρία – το timing αυτής της αβεβαιότητας δύσκολα θα μπορούσε να είναι χειρότερο.
Η λήψη αποφάσεων στην ΕΕ είναι δύσκολη ακόμη και στις καλύτερες περιόδους. Μέσα σε ένα ηγετικό κενό, θα είναι σχεδόν αδύνατη για τον απλό λόγο ότι οι κυβερνήσεις μειοψηφίας και προσωρινής διοίκησης δεν μπορούν να δεσμεύσουν τις χώρες τους σε οτιδήποτε αμφιλεγόμενο.
Trump Effect και μετά…
Με τον Τραμπ να απαιτεί ήδη από την Ευρώπη να κάνει περισσότερα για να προστατευθεί και με μια κρίσιμη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ που αναμένεται να πραγματοποιηθεί στη Χάγη τον Ιούνιο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιδιώκουν ένα ενιαίο μέτωπο για να ενισχύσουν τη δυτική υποστήριξη προς την Ουκρανία.
Επιπλέον, η ίδια η ΕΕ αντιμετωπίζει ολοένα και πιο οξείες υβριδικές επιθέσεις, όπως η κοπή υποθαλάσσιων ηλεκτρικών καλωδίων που εξυπηρετούν την Εσθονία – ενέργεια που πιθανότατα οφείλεται στη Ρωσία.
Η Κομισιόν δεν έχει δώσει ακόμη δείγμα γραφής
Μια νέα Επιτροπή ανέλαβε επίσης καθήκοντα κοντά στο τέλος του περασμένου έτους και σύντομα θα αρχίσει να παράγει σχέδια νόμων για έγκριση από τα κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένης μιας μεταρρύθμισης των νόμων για την επιστροφή των παράτυπων μεταναστών, που αναμένεται τον Μάρτιο. Ένα πιο άμεσο ζήτημα έχει ήδη αφήσει την ΕΕ σε αμηχανία: Τι να κάνει με τον Έλον Μασκ;
Η επιμονή της έλλειψης κυβερνήσεων ή η ύπαρξη εύθραυστων κυβερνήσεων θα μπορούσε να δυσκολέψει πολύ την Ευρώπη να ανταποκριθεί σε αυτές τις προκλήσεις, υποβαθμίζοντας περαιτέρω τη θέση της στον κόσμο.
Κατακερματισμένη η κεντροδεξιά στη Γαλλία
Οι ισχυρές Γαλλία και Γερμανία βρίσκονται βυθισμένες σε πολιτικές κρίσεις, με το πολιτικό κέντρο να δέχεται έντονες πιέσεις από την ακροδεξιά.
Στη Γαλλία, όπου οι κυβερνήσεις συνασπισμού είναι ασυνήθιστες, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν αναγκάστηκε να σχηματίσει δύο εύθραυστους συνασπισμούς μετά τις αβέβαιες βουλευτικές εκλογές του περασμένου καλοκαιριού. Ο πρώτος κράτησε μόλις τρεις μήνες.
Αν ο νέος συνασπισμός μειοψηφίας μεταξύ φιλελεύθερων και συντηρητικών δεν αντέξει, ο πρόεδρος ενδέχεται να χρειαστεί να διαλύσει ξανά το κοινοβούλιο και να προκηρύξει νέες εκλογές αργότερα φέτος.
Το γαλλικό κομματικό σύστημα, που παραδοσιακά διαχωριζόταν μεταξύ κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς, διαλύθηκε το 2017 από τον ίδιο τον Μακρόν, του οποίου το φιλελεύθερο κόμμα «La République en Marche», όπως λεγόταν τότε, προσέλκυσε βουλευτές και ψηφοφόρους και από τα δύο στρατόπεδα.
Τώρα, το κατακερματισμένο πολιτικό κατεστημένο της χώρας βρίσκεται όλο και περισσότερο υπό πολιορκία από το ακροδεξιό «Rassemblement National» (RN) της Μαρίν Λεπέν, που σημείωσε σημαντικά κέρδη στις περσινές εκλογές.
Γερμανία: Μεγάλος Συνασπισμός στο φόβο της ακροδεξιάς
Η Γερμανία, αν και πιο εξοικειωμένη με κυβερνήσεις συνασπισμού από τη Γαλλία, δεν είναι συνηθισμένη σε τέτοια αστάθεια. Ωστόσο, οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) και οι Πράσινοι οδεύουν κουρασμένοι προς τις γενικές εκλογές του Φεβρουαρίου μετά την αποχώρηση των Φιλελεύθερων Δημοκρατών (FDP), οι οποίοι έχουν διαδραματίσει ρόλο ρυθμιστή για τις περισσότερες γερμανικές κυβερνήσεις από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όπως και στη Γαλλία, το πολιτικό κέντρο της χώρας δέχεται πίεση από την αυξανόμενη ακροδεξιά, το κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD). Αυτή η πίεση ανάγκασε το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (CDU) της Άνγκελα Μέρκελ να σχηματίσει μεγάλο συνασπισμό με τον SPD το 2018. Ο νυν ηγέτης της αντιπολίτευσης, Φρίντριχ Μερτς, ίσως αναγκαστεί να πάρει μια παρόμοια απόφαση μετά τις εκλογές, πιθανόν όμως να χρειαστεί και τρίτο εταίρο, αν το SPD συνεχίσει να φθίνει.
Σε αντίθεση με το γαλλικό RN, το AfD ξεκίνησε ως ένα σχετικά μετριοπαθές συντηρητικό κόμμα με επίκεντρο τη δημοσιονομική πειθαρχία και την αντίθεση στα πακέτα διάσωσης της Ελλάδας και άλλων χωρών κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ. Όμως, στη δεκαετία που πέρασε, το AfD έγινε ολοένα και πιο ακραίο και λαϊκιστικό, προωθώντας πλέον μια αντιαντιμεταναστευτική πλατφόρμα παρόμοια με αυτή του γαλλικού RN.
Οι κεντρώοι παραχωρούν τη θέση τους στην ακροδεξιά στην Αυστρία
Στην Αυστρία, οι προσπάθειες για σχηματισμό κυβέρνησης μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου απέτυχαν την Παρασκευή, όταν οι φιλελεύθεροι NEOS αποχώρησαν από τις διαπραγματεύσεις λόγω αδιεξόδου για τις περικοπές προϋπολογισμού και τις μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό.
Ο συντηρητικός καγκελάριος Καρλ Νεχάμερ παραιτήθηκε το Σάββατο, ανοίγοντας τον δρόμο για το ακροδεξιό κόμμα FPÖ να σχηματίσει κυβέρνηση για πρώτη φορά στην ιστορία του.
Όπως και αλλού, τα παραδοσιακά μεγάλα κόμματα της Αυστρίας – το κεντροδεξιό «Λαϊκό Κόμμα» (ÖVP) και το κεντροαριστερό «Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα» – έχουν συρρικνωθεί από την άνοδο της ακροδεξιάς. Ωστόσο, σε αντίθεση με τα ακροδεξιά κόμματα της σύγχρονης Γερμανίας και Γαλλίας, το FPÖ έχει υπάρξει εταίρος σε αρκετές κυβερνήσεις συνασπισμού – το ερώτημα τώρα είναι αν μπορεί να ηγηθεί.
Το FPÖ ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1950 από έναν πρώην στρατηγό των SS και Ναζιστή αξιωματούχο, τον Άντον Ράινταλερ. Αφού μετρίασε τη στάση του για ένα διάστημα, στράφηκε έντονα προς τα δεξιά στα τέλη της δεκαετίας του 1980.
Η Βουλγαρία οδεύει προς όγδοες εκλογές σε τέσσερα χρόνια
Η Βουλγαρία έχει διεξάγει επτά εκλογές σε τέσσερα χρόνια και μπορεί να βαδίζει προς όγδοες μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων συνασπισμού το Σαββατοκύριακο.
Το συντηρητικό κόμμα GERB, που τερμάτισε τις συνομιλίες, δήλωσε ότι οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν επειδή η φιλελεύθερη συμμαχία «Δημοκρατική Βουλγαρία» (PP-DB) αρνήθηκε να δεχτεί μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του GERB και του Ρόζεν Ζέλιαζκοφ. Και τα δύο κόμματα ανήκουν στο κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.
Ωστόσο, η αναταραχή στη Σόφια επικεντρώνεται κυρίως σε έναν άλλο πολιτικό, τον Ντέλιαν Πέεφσκι, ο οποίος έχει υποστεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία για διαφθορά.
Ο Πέεφσκι, ηγέτης του Κινήματος Δικαιωμάτων και Ελευθεριών (DPS), που εκπροσωπεί τη μειονότητα των Τούρκων της Βουλγαρίας, αποτελεί εμπόδιο στις διαπραγματεύσεις συνασπισμού μεταξύ GERB και PP-DB.
Το πολύπλοκο σκηνικό του Βελγίου
Δεν είναι όλες οι «ακέφαλες» χώρες απαραίτητα σε κρίση. Σε χώρες όπως το Βέλγιο, είναι συνηθισμένο οι εκλογές να μην οδηγούν σε προφανείς κυβερνήσεις.
Οι διαπραγματεύσεις συνασπισμού συνεχίζονται από τις εκλογές της 9ης Ιουνίου. Η πιο πιθανή έκβαση είναι ένας «συνασπισμός Αριζόνα», που θα περιλαμβάνει πέντε κόμματα: τρία φλαμανδικά και δύο γαλλόφωνα, συμπεριλαμβανομένων φιλελεύθερων, συντηρητικών και ενός κεντροαριστερού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος.
Η Ιρλανδία παραμένει σχετικά σταθερή
Η Ιρλανδία έχει πιο καθαρό δρόμο για σταθερή κυβέρνηση μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου. Ωστόσο, η άνοδος του αριστερού εθνικιστικού Σιν Φέιν έχει αλλάξει το πολιτικό τοπίο.
Χάος στις προεδρικές εκλογές της Ρουμανίας
Στη Ρουμανία, η ακύρωση του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών από το συνταγματικό δικαστήριο λόγω παρατυπιών του φιλορωσικού υποψηφίου Καλίν Γκεοργκέσκου δημιούργησε πολιτική αστάθεια, με τη διαδικασία να ξεκινά ξανά.
