Στρατηγική εδραίωσης σφαιρών επιρροής που της δώσουν το γεωστρατηγικό βάθος ακολουθεί η Τουρκία στη Μέση Ανατολή, κερδίζοντας έδαφος τόσο στη Συρία, όσο και στον Λίβανο και τη Γάζα, ακόμη και απέναντι σε συμμάχους της όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία, καταδεικνύοντας την στρατηγική του Ερντογάν για αυτόνομη παρουσία.
Ο Τούρκος πρόεδρος υποδέχθηκε στην Άγκυρα τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Νατζίμπ Μικάτι, εξασφαλίζοντας συμφωνία για τη σταθεροποίηση της χώρας, γεγονός που καθιστά στην Τουρκία ντε-φακτο παράγοντα στην περιοχή.
Έτσι, ο Ταγίπ Ερντογάν θα πετύχει την αποστολή στρατευμάτων, συμβούλων και εταιριών -σε δεύτερη φάση-, ενώ παράλληλα εδραιώνει ισχυρή πολιτική επιρροή στην κυβέρνηση χώρας που έχει ιδιαίτερο γεωπολιτικό βάρος στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η διεθνής κοινότητα πρέπει να συνεχίσει να ασκεί πίεση στο Ισραήλ ώστε να συμμορφωθεί με τους όρους της εκεχειρίας του με τον Λίβανο και να αποζημιώσει το λιβανέζικο κράτος για τις ζημιές που προκάλεσε, δήλωσε ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Μιλούσε σε κοινή συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα με τον Πρωθυπουργό του Λιβάνου, Νατζίμπ Μικάτι. Αναφορικά με τη Συρία, ο Ερντογάν ανέφερε ότι η Τουρκία και ο Λίβανος συμφώνησαν να συνεργαστούν για τη σταθεροποίηση της χώρας.
Οι δηλώσεις του Ερντογάν για το Ισραήλ, τον Λίβανο και τη Συρία αποτελούν μέρος μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής που στοχεύει στην ενίσχυση της περιφερειακής επιρροής της Τουρκίας ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει εσωτερικές πολιτικές πιέσεις. Η προσέγγισή του συνδυάζει ανθρωπιστικά ζητήματα, ανησυχίες για την ασφάλεια και γεωπολιτικές φιλοδοξίες. Ωστόσο, η εξισορρόπηση αυτών των στόχων εν μέσω οικονομικών προκλήσεων και περιφερειακών ανταγωνισμών παρουσιάζει σημαντικά εμπόδια για την κυβέρνησή του.
Η ενίσχυση της επιρροής και της στρατιωτικής παρουσίας της Τουρκίας στις χώρες της περιοχής ενισχύει την γεωπολιτική αξία της χώρας και τη διαπραγματευτική της θέση, ιδιαίτερα απέναντι στη Δύση.
Η στρατηγική του Ερντογάν στην περιοχή είναι βαθιά ριζωμένη στους γεωπολιτικούς στόχους της Τουρκίας, τις εσωτερικές προτεραιότητες και τις φιλοδοξίες της να καθιερωθεί ως ηγετική δύναμη στον μουσουλμανικό κόσμο. Ακολουθεί μια λεπτομερής ανάλυση της στρατηγικής του Ερντογάν σχετικά με τη Συρία, τη Γάζα, τον Λίβανο και τους πρόσφυγες που ζουν στην Τουρκία:
Η στρατηγική του Ερντογάν για τη Συρία
Γεωπολιτικοί Στόχοι
- Δημιουργία ζώνης ασφαλείας: Ο Ερντογάν επιδιώκει σταθερά τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας κατά μήκος των νότιων συνόρων της Τουρκίας με τη Συρία. Αυτό εξυπηρετεί την αποτροπή κουρδικών ομάδων, όπως το YPG (συνδεδεμένο με το PKK), από τη δημιουργία αυτόνομης περιοχής, την οποία η Άγκυρα θεωρεί απειλή για την εθνική ασφάλεια.
- Διαχείριση προσφύγων: Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί το ζήτημα των 3,6+ εκατομμυρίων Σύριων προσφύγων στην Τουρκία ως μοχλό πίεσης στη διεθνή διπλωματία, ιδίως προς την ΕΕ. Η ζώνη ασφαλείας θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πιθανή περιοχή επανεγκατάστασης προσφύγων, αν και η πρακτικότητά της είναι αμφίβολη λόγω της συνεχιζόμενης αστάθειας.
Συνεργασία με τον Λίβανο
- Η δήλωση του Ερντογάν σχετικά με τη σταθεροποίηση της Συρίας σε συντονισμό με τον Λίβανο αντικατοπτρίζει το ενδιαφέρον της Τουρκίας για έναν περιφερειακό συνασπισμό για την αντιμετώπιση διασυνοριακών ζητημάτων ασφάλειας και ανθρωπιστικών κρίσεων. Αυτό ευθυγραμμίζεται με τον ευρύτερο στόχο της Τουρκίας να εδραιώσει την επιρροή της στα κατακερματισμένα αραβικά κράτη, παραμερίζοντας αντίπαλους παίκτες όπως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία.
Σχέσεις με τη Ρωσία και τη Δύση
- Ο Ερντογάν συνεχίζει να ισορροπεί μεταξύ του ΝΑΤΟ (του οποίου η Τουρκία είναι μέλος) και της Ρωσίας (κεντρικού παράγοντα στη Συρία). Με αυτόν τον τρόπο διατηρεί τη στρατηγική αυτονομία της Τουρκίας και την τοποθετεί ως μεσολαβητή δύναμη στη συριακή σύγκρουση.
Η στρατηγική του Ερντογάν για τη Γάζα
Ανθρωπιστική και πολιτική διάσταση
- Ο Ερντογάν έχει παρουσιαστεί ως υπερασπιστής των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων, επικρίνοντας συχνά το Ισραήλ για τις πολιτικές του στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη. Αυτή η ρητορική ενισχύει τη δημοφιλία του Ερντογάν στους φιλοπαλαιστινιακούς και παναραβικούς κύκλους, τόσο εσωτερικά όσο και στο εξωτερικό.
Σχέσεις με τη Χαμάς
- Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Χαμάς, η οποία δραστηριοποιείται στη Γάζα, είναι κεντρικές στην πολιτική της στην περιοχή. Ο Ερντογάν βλέπει τη Χαμάς ως νόμιμο κίνημα αντίστασης και χρησιμοποιεί τη στήριξη της Τουρκίας προς τη Γάζα για να αμφισβητήσει τις ενέργειες του Ισραήλ.
Διπλωματική ισορροπία
- Παρά τη φιλοπαλαιστινιακή του στάση, ο Ερντογάν έχει πρόσφατα εξομαλύνει τις σχέσεις με το Ισραήλ για την επέκταση του εμπορίου και της διπλωματικής επιρροής. Ωστόσο, η κριτική του προς το Ισραήλ κατά τη διάρκεια κρίσεων, όπως η σύγκρουση στη Γάζα το 2023, υπογραμμίζει τη διττή φύση της στρατηγικής του—διατήρηση της λαϊκής υποστήριξης στον μουσουλμανικό κόσμο ενώ διαχειρίζεται προσεκτικά τις σχέσεις με το Ισραήλ.
Η στρατηγική του Ερντογάν για τον Λίβανο
Διπλωματία μετά την εκεχειρία
- Η έκκληση του Ερντογάν προς το Ισραήλ να συμμορφωθεί με τους όρους της εκεχειρίας και να αποζημιώσει τον Λίβανο αντικατοπτρίζει τη φιλοδοξία της Τουρκίας να λειτουργήσει ως περιφερειακός μεσολαβητής. Αυτό τοποθετεί την Τουρκία ως αντίβαρο στη δυτική και ιρανική επιρροή στον Λίβανο.
Οικονομική και στρατιωτική συνεργασία
- Η Τουρκία επιδιώκει την επέκταση των οικονομικών σχέσεών της με τον Λίβανο, συμπεριλαμβανομένων πιθανών επενδύσεων σε υποδομές και έργα ανοικοδόμησης. Η συνεργασία στον τομέα της στρατιωτικής εκπαίδευσης και της ανταλλαγής πληροφοριών θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω τον ρόλο της Τουρκίας ως βασικού περιφερειακού παράγοντα.
Η διάσταση των προσφύγων
Η Τουρκία φιλοξενεί τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό παγκοσμίως, κυρίως Σύριους, αλλά και Ιρακινούς, Αφγανούς και άλλους. Η στρατηγική του Ερντογάν για τους πρόσφυγες συνδυάζει ανθρωπισμό, εσωτερική πολιτική και εξωτερική πολιτική.
Εγχώριες προκλήσεις
- Η παρουσία εκατομμυρίων προσφύγων έχει γίνει θέμα διχασμού στην Τουρκία. Ο Ερντογάν αντιμετωπίζει πίεση από την αντιπολίτευση και την κουρασμένη κοινή γνώμη να μειώσει το βάρος των προσφύγων. Η ρητορική του συχνά εναλλάσσεται μεταξύ της ανάδειξης του ανθρωπιστικού ρόλου της Τουρκίας και των δεσμεύσεων για επαναπατρισμό των προσφύγων.
Μοχλός πίεσης προς την ΕΕ
- Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί συχνά τους πρόσφυγες ως μοχλό πίεσης προς την ΕΕ, απειλώντας να επιτρέψει κύματα μετανάστευσης εάν μειωθεί η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και πολιτική υποστήριξη. Αυτή η τακτική έχει εξασφαλίσει δισεκατομμύρια ευρώ για προγράμματα προσφύγων.
Περιφερειακή ένταξη έναντι επαναπατρισμού
- Η έκκληση του Ερντογάν για σταθεροποίηση της Συρίας στοχεύει εν μέρει στη δημιουργία συνθηκών για επαναπατρισμό προσφύγων, αλλά αυτό εμποδίζεται από τη συνεχιζόμενη σύγκρουση και την αντίσταση του καθεστώτος Άσαντ. Παράλληλα, προωθεί προγράμματα ένταξης προσφύγων για τη μείωση των βραχυπρόθεσμων εντάσεων.
Η ευρύτερη στρατηγική του Ερντογάν
- Περιφερειακή ηγεσία: Ο Ερντογάν επιδιώκει να τοποθετήσει την Τουρκία ως ηγέτη του μουσουλμανικού κόσμου, αμφισβητώντας παραδοσιακές αραβικές δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος.
- Νεοοθωμανικές φιλοδοξίες: Η εμπλοκή της Τουρκίας στον Λίβανο, τη Γάζα και τη Συρία αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη νεοοθωμανική προσέγγιση, με έμφαση στους ιστορικούς δεσμούς και την πολιτιστική επιρροή.
- Ισορροπία ισχύος: Η στρατηγική του Ερντογάν χαρακτηρίζεται από εξισορρόπηση των σχέσεων με βασικούς παίκτες (ΗΠΑ, Ρωσία, ΕΕ, Ιράν) για τη μεγιστοποίηση της στρατηγικής αυτονομίας της Τουρκίας.
Προκλήσεις στη στρατηγική του Ερντογάν
- Οικονομικές πιέσεις: Η οικονομική αστάθεια της Τουρκίας, που επιδεινώνεται από τον πληθωρισμό και την υποτίμηση του νομίσματος, περιορίζει την ικανότητα του Ερντογάν να διατηρεί φιλόδοξες εξωτερικές πολιτικές.
- Γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί: Οι πολιτικές του Ερντογάν συγκρούονται συχνά με αυτές περιφερειακών δυνάμεων όπως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία, καθώς και δυτικών συμμάχων.
- Εγχώρια αντιπολίτευση: Η αυξανόμενη δυσαρέσκεια των Τούρκων πολιτών για τους πρόσφυγες και τα οικονομικά προβλήματα απειλεί τη θέση του Ερντογάν.
