Η περίοδος αναδιάρθρωσης των τραπεζών στην Ελλάδα έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, το pipeline του ΤΧΣ είναι συγκριτικά άδειο, αφού ιδιωτικοποιήθηκαν οι τέσσερις συστημικές τράπεζες και το Ταμείο οδεύει στην αναπόδραστη τροχιά απορρόφησης από το Υπερταμείο, ωστόσο, η τεχνογνωσία και τα συστήματα που αναπτύχθηκαν τόσο για την εξυγίανση, όσο και για την πώληση των τραπεζών αποτελούν μεγάλη παρακαταθήκη που δεν πρέπει να παραβλέπεται.
Αν και η αναδιάρθρωση και επανιδιωτικοποίηση τραπεζών παγκόσμια σχεδόν πρακτική, το μέγεθος και η πολυπλοκότητα του ελληνικού project δίνει στο ΤΧΣ μια ιδιαίτερα ισχυρή παρακαταθήκη, καθώς υπό τον έλεγχό του βρέθηκαν και παρατεταμένο χρονικό διάστημα και οι τέσσερις συστημικές τράπεζες, γεγονός που απαιτούσε ιδιαίτερες δομές για την αποφυγή υπονόμευσης του ανταγωνισμού.
Έτσι, μετά την φάση της αναδιάρθρωσης των τραπεζών, που οδήγησε σε αλλαγή διοικήσεων, οργανωτικών και λειτουργικών μοντέλων, carve out και εκτεταμένες τιτλοποιήσεις κόκκινων δανείων και εισροή κεφαλαίων 68 δισ., το ΤΧΣ μέσα σε ένα χρόνο, με τη συνεργασία των διοικήσεων από τις τράπεζες και την υποστήριξη από τον ESM και την κυβέρνηση, κατάφερε να προσελκύσει επενδυτές και να διαθέσει σχεδόν το σύνολο των μετοχών που κατείχε, με placements με δημόσιο τρόπο, μέσω του Χ.Α. Αν μη τί άλλο πρόκειται για project μεγάλης πολυπλοκότητας και απαιτήσεων, καθώς και ισορροπιών σε πολλά επίπεδα.
Σε αυτή την πορεία, το ΤΧΣ δέχθηκε πυρά από τις τράπεζες και από τον Τύπο σε αρκετές περιστάσεις, αναπτύσσοντας όμως παράλληλα εσωτερικούς μηχανισμό διαχείρισης κρίσεων, έκτασης και τεχνογνωσίας που δεν υπάρχουν σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Πλέον, η McKinsey έχει υποβάλλει την έκθεσή της για για την επόμενη μέρα του ΤΧΣ στο Υπερταμείο και το υπουργείο Οικονομικών, σύμφωνα με την οποία το ΤΧΣ θα προσαρτηθεί ως Διεύθυνση στο Υπερταμείο, με τον CEO Ηλία Ξηρουχάκη να αποχωρεί -κανονικά στα τέλη του έτους-, το αργότερο τον Ιανουάριο ή Φεβρουάριο του 2025. Το μείζον όμως θέμα δεν είναι ο CEO αλλά η ομάδα των 36 ανθρώπων που στελεχώνουν το ΤΧΣ και οι οποίοι κατέχουν την τεχνογνωσία που αποκτήθηκε όλα αυτά τα χρόνια, σε όλες τις φάσεις.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, ενδεχόμενη αποσάθρωση του ΤΧΣ, στο πλαίσιο της ενοποίησης με το Υπερταμείο θα μπορούσε να γεννήσει σημαντικό ρίσκο για την προοπτική, τη σταθερότητα και τους μηχανισμούς αντιμετώπισης κρίσεων στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Η διατήρηση των μηχανισμών αυτών και η εμπέδωση της τεχνογνωστίας που αποκτήθηκε όμως, αποτελούν ακόμη ζητούμενο, καθώς δεν φαίνεται ότι έχουν ληφθεί οι αναγκαίες πρόνοιες για τη διασφάλιση της συνέχειας, της μετεξέλιξης και της αναπροσαρμογής του ρόλου του ΤΧΣ.
Η επόμενη μέρα
Οι «προβληματικές τράπεζες της Ελλάδας του παρελθόντος έχουν μετατραπεί σε μερικά από τα πιο επιθυμητά περιουσιακά στοιχεία» στην Ευρώπη, δήλωσε ο Ηλίας Ξηρουχάκης, ο οποίος διευθύνει τον κρατικό οργανισμό ΤΧΣ που διαχειρίζεται τις τραπεζικές συμμετοχές της χώρας. «Τώρα βλέπουμε πολύ ανταγωνιστικές τράπεζες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο», αναφέρει ο απερχόμενος CEO του ΤΧΣ, Ηλίας Ξηρουχάκης.
Ο ίδιος εστιάζει στην επίτευξη υψηλού επιπέδου διαλειτουργικότητας του ΤΧΣ. των τραπεζών και ευρωπαϊκών θεσμών, επίπεδο στο οποίο η συμμετοχή του ΤΧΣ ως εγγυητή της αξιοπιστίας ήταν καθοριστική μέχρι οι νέες διοικήσεις να τραπεζών να χτίσουν το δικό τους track record αξιοπιστίας.
Τώρα, αν και η κυβέρνηση έχει ήδη ξεκινήσει να αποδομεί το νομοθετικό πλαίσιο που προστατεύει τις τράπεζες από εξωτερικές παρεμβάσεις, δημιουργώντας χώρο για πολιτικές παρεμβάσεις, εν τούτοις υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας που δύσκολα θα μπορέσουν να υπερβούν τέτοιου είδους παρεμβάσεις.
Ενδεχόμενη αποδυνάμωση και αποσάθρωση του ρόλου του ΤΧΣ δημιουργεί κινδύνους, που στα μάτια των ξένων επενδυτών υπονομεύουν την σταθερότητα και αναπτυξιακή δυναμική του τραπεζικού συστήματος.
Το phase-out του ΤΧΣ
Όπως αναφέρει και το Bloomberg μετά την πρόσφατη πώληση μεριδίου στην Εθνική Τράπεζα, το ΤΧΣ ολοκλήρωσε ένα πρόγραμμα που απέφερε στην ελληνική κυβέρνηση 3,5 δισ. ευρώ τους τελευταίους 12 μήνες και ουσιαστικά μετέφερε έναν ολόκληρο τομέα πίσω στην ιδιωτική ιδιοκτησία.
Ο ρυθμός αυτών των πωλήσεων καθιστά την Ελλάδα εξαίρεση, αλλά δεν είναι η μόνη που επιστρέφει τις τράπεζες στους επενδυτές. Από την Ιρλανδία και την Ιταλία έως το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γερμανία, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πωλούν μερίδια που κατείχαν από την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Εξαργυρώνουν την εκτίναξη των αποτιμήσεων για να καλύψουν τις τρύπες που ανοίγουν στον προϋπολογισμό, προτού η πτώση των επιτοκίων αρχίσει να επιβαρύνει και πάλι την κερδοφορία των τραπεζών.
Η διαδικασία έχει τη δυνατότητα να αναζωπυρώσει την τραπεζική ενοποίηση και να αναδιαμορφώσει έναν κλάδο που επί μακρόν ακολουθούσε τη Wall Street. Οι δανειστές που ενθαρρύνθηκαν υπό την κυβερνητική ιδιοκτησία να επικεντρωθούν στις εγχώριες αγορές και να μειώσουν τους κινδύνους, θα διευκολυνθούν να επιδιώξουν πιο επιθετική ανάπτυξη. Άλλες, όπως η Commerzbank AG, έχουν μετατραπεί σε πιθανούς στόχους εξαγοράς χωρίς την προστασία της κυβέρνησης.
Ήδη όμως, τα όσα εξελίσσονται τώρα στην Ευρώπη δοκιμάστηκαν πρώτα στην Ελλάδα. Η Unicredit απέκτησε μετοχική συμμετοχή στην Alpha Bank, ενώ εξαγόρασε ταυτόχρονα τη ρουμανική θυγατρική της, ενώ συνδυαστικά οικοδομείται ένα νέο εκτεταμένο και διαφοροποιημένο διατραπεζικό δίκτυο, στο οποίο ενδέχεται να ενταχθεί και η Commerzbank. Η Eurobank, επίσης, μετά την πλήρη αποκρατικοποίησή της, κινήθηκε επιθετικά με άνοιγμα και εξαγορά στην Κύπρο. Η Πειραιώς, αφού πέρασε ξανά στον ιδιωτικό τομέα, ανακοίνωσε τη δημιουργία neobank, της Snappi. Το ΤΧΣ, όμως, διατηρεί -για λογαριασμό του Δημοσίου- το 8,7% της Εθνικής. Μέχρι στιγμής πρόθεση πώλησης δεν υπάρχει, υπάρχουν όμως ενδιαφερόμενοι και συζητήσεις και με δεδομένη τη δυναμική της τράπεζας και του κλάδου στην Ελλάδα, θα μπορούσε να πουληθεί αργότερα σε πολύ υψηλότερη τιμή.
Στο pipeline το ΤΧΣ ακολουθεί η Attica Bank, project που σε βάθος χρόνου θα μπορούσε να έχει υψηλότερη ανακτισιμότητα για το ΤΧΣ, έναντι των άλλων τραπεζών. Συνολικά, μετά την ΑΜΚ, τα warrants και την κάλυψη των αδιάθετων το ΤΧΣ θα έχει επενδύσει κεφάλαια της τάξης των 950 εκατ. στην τράπεζα. Με δεδομένη την είσοδο της Fierra Capital στην ΑΜΚ, οι προοπτικές ανάκτησης των επενδεδυμένων κεφαλαίων θα μπορούσαν να επιταχυνθούν, καθώς διοίκηση και βασικός μέτοχος κινούνται επιθετικά στην υλοποίηση του business plan.
Αποκρατικοποιήσεις 13 δισ. στην Ευρώπη
Μέχρι στιγμής φέτος, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πούλησαν περίπου 13 δισεκατομμύρια ευρώ σε μετοχές διασωθέντων τραπεζών, το μεγαλύτερο ποσό από το τέλος της χρηματοπιστωτικής κρίσης, σύμφωνα με τα αρχεία για 10 επιχειρήσεις που εξέτασε το Bloomberg. Ενώ οι κυβερνήσεις είναι απίθανο να ανακτήσουν πλήρως τα χρήματα που δαπάνησαν για τις διασώσεις, παρά τα δισεκατομμύρια ευρώ που εισπράχθηκαν από τα μερίσματα, το παράθυρο για πωλήσεις δεν ήταν τόσο ανοιχτό από την εποχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης.
Η ξαφνική άνοδος των επιτοκίων τα τελευταία δύο χρόνια τροφοδότησε κέρδη ρεκόρ και έθεσε τέλος σε μια άνευ προηγουμένου περίοδο μηδενικού ή και αρνητικού κόστους δανεισμού. Οι ισολογισμοί που είχαν επιβαρυνθεί από επισφαλή δάνεια μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση έχουν εξυγιανθεί, ιδίως σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία, όπου οι τράπεζες εμφανίζονται τώρα ισχυρότερες.
