Μπροστά σε κρίση διαρκείας βρίσκεται η οικονομία του Ισραήλ, καθώς οι παρατεταμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις έχουν πλήξει πολυεπίπεδα την άλλοτε καλπάζουσα οικονομία του.
Εμφανής δια γυμνού οφθαλμού είναι πλέον η οικονομική κρίση στο Ισραήλ, καθώς εκτός την ύφεση στο ΑΕΠ, η χώρα αντιμετωπίζει και υψηλό πληθωρισμό. Αν σε αυτά προστεθεί η εξαΰλωση του τουρισμού, τα μεγάλα κενά σε θέσεις εργασίας -που συνεπάγεται αποχώρηση ξένων εργαζομένων από τους τομείς της Έρευνας και Ανάπτυξης και την Τεχνολογία, τότε διαμορφώνεται ένα μάλλον εκρηκτικό μίγμα.
Το έλλειμμα στο εργατικό δυναμικό έχει διευρυνθεί, ο τουρισμός έχει μηδενίσει, και η πρόσβαση σε αγαθά του πρωτογενή τομέα έχει περιοριστεί. Την ίδια στιγμή, τιμές σε τρόφιμα και ενοίκια καλπάζουν, εκτοξεύοντας το κόστος ζωής και υποβαθμίζοντας το επίπεδο διαβίωσης.
Τα στοιχεία από τις επιχειρήσεις δεν είναι ενθαρρυντικά: Ο Δείκτης Οικονομικής Δραστηριότητας (Leading Economic Index) του Ισραήλ βελτιώθηκε στο 0,12% τον Ιούνιο του 2024 σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους, αλλά παραμένει πολύ χαμηλότερα συγκριτικά με την περίοδο πριν την έναρξη του πολέμου. Ο μέσος όρος του Δείκτη Οικονομικής Δραστηριότητας στο Ισραήλ από το 1975 έως το 2024 ήταν 0,33%, με το υψηλότερο επίπεδο να καταγράφεται τον Μάρτιο του 2021 με 1,72% και το χαμηλότερο τον Οκτώβριο του 2023 με -2,64%. Πηγή: Τράπεζα του Ισραήλ.
War economy not… working
Σίγουρα, το Δημόσιο χρέος του Ισραήλ παραμένει κάτω από το 70%, αλλά με πολύ ισχυρή ανοδική δυναμική. Η άνοδος του Χρηματιστηρίου τροφοδοτήθηκε από την ραγδαία υποτίμηση του νομίσματος, ενώ το εμπορικό έλλειμμα καταδεικνύει τη μαύρη τρύπα. Η μετατροπή σε war economy μέσω αύξησης των αμυντικών δαπανών, δεν λύνει το πρόβλημα, δεδομένου ότι δεν καλύπτονται οι θέσεις εργασίας και πλέον αναγκάζεται να αγοράζει περισσότερα όπλα από το εξωτερικό, αιμορραγώντας διπλά.
Υπ’ αυτό πρίσμα και με το ΔΝΤ να συστήνει διατήρηση υψηλών πλεονασμάτων και σφιχτής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, τότε αντιλαμβάνεται κανείς ότι τα περιθώρια του Νετανιάχου να συνεχίσει τον πόλεμο στη Γάζα δεν είναι μεγάλα…
Ρυθμός Ανάπτυξης
Η οικονομία του Ισραήλ έχει υποστεί σοβαρές επιπτώσεις λόγω των στρατιωτικών συγκρούσεων και των πολιτικών αναταραχών. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 1,24% το πρώτο τρίμηνο του 2024, σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους, ενώ η μέση ετήσια ανάπτυξη από το 1996 έως το 2024 ήταν 3,87% (Capital Economics).
Ανησυχητική αύξηση πληθωρισμού
Ο ετήσιος πληθωρισμός στο Ισραήλ επιταχύνθηκε στο 3,2% τον Ιούλιο του 2024, από 2,9% τον προηγούμενο μήνα, σημειώνοντας την υψηλότερη τιμή από τον Νοέμβριο του 2023.
Οι τιμές επιταχύνθηκαν για τα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των λαχανικών και των φρούτων (4,7% έναντι 4,6% τον Ιούνιο του 2024), τη στέγαση (3,1% έναντι 2,9%) και τη συντήρηση κατοικιών (3,1% έναντι 2,9%). Αντίθετα, οι τιμές μειώθηκαν ελαφρώς για τις μεταφορές και τις επικοινωνίες (1,8% έναντι 1,9%).
Εν τω μεταξύ, οι τιμές μειώθηκαν με πιο αργό ρυθμό για τα ρούχα και τα υποδήματα (-1,5% έναντι -3,8%).
Σε μηνιαία βάση, οι τιμές καταναλωτή αυξήθηκαν κατά 0,6%, μετά από αύξηση 0,1% τον προηγούμενο μήνα.
Κατάσταση Εργατικού Δυναμικού
Η επιστράτευση έχει οδηγήσει σε μείωση του εργατικού δυναμικού, ειδικά στους τομείς της γεωργίας και των κατασκευών. Οι κενές θέσεις εργασίας μειώθηκαν από 144.215 τον Μάιο του 2024 σε 144.046 τον Ιούνιο, υποδεικνύοντας τις δυσκολίες στην αγορά εργασίας (The Jerusalem Post).
Ο “θάνατος” του Τουρισμού
Ο τουρισμός στο Ισραήλ έχει πληγεί σημαντικά λόγω του πολέμου στη Γάζα. Ενώ το 2023 υπήρξε αύξηση στις αφίξεις τουριστών, με σχεδόν 2 εκατομμύρια τουρίστες μεταξύ Ιανουαρίου και Μαΐου, το 2024 οι αφίξεις μειώθηκαν δραματικά σε περίπου 400.000 για το ίδιο διάστημα. Τον Μάιο του 2024, οι αφίξεις μειώθηκαν σε 114.000, σχεδόν στο μισό από τον Μάιο του 2023. Πολλοί τουρίστες αποφεύγουν πλέον τη χώρα, ενώ πολλές ξενοδοχειακές μονάδες φιλοξενούν εκτοπισμένους από τα σύνορα (The Media Line) (The Times of Israel).
Παρά την πτώση, υπάρχει μια μικρή ανάκαμψη λόγω των επισκέψεων αλληλεγγύης και των προσκυνητών, αν και το μέλλον του τομέα παραμένει αβέβαιο (The Media Line).
Σφαλιάρες από διεθνείς οίκους
Οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης, όπως η Fitch, έχουν υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ σε ‘A’ με αρνητική προοπτική, επικαλούμενοι τους κινδύνους από τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις και τις πολιτικές αβεβαιότητες (The Jerusalem Post).
H Standard & Poor’s έχει θέσει την πιστοληπτική αξιολόγηση του Ισραήλ στο ‘A+’ με αρνητική προοπτική, ενώ η Moody’s έχει αξιολογήσει το Ισραήλ με ‘A2’ και αρνητική προοπτική.
Σε γενικές γραμμές, οι πιστοληπτικές αξιολογήσεις χρησιμοποιούνται από κυρίαρχα ταμεία, συνταξιοδοτικά ταμεία και άλλους επενδυτές για να αξιολογήσουν την πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ, επηρεάζοντας έτσι σημαντικά το κόστος δανεισμού της χώρας.
Στα ύψη τα επιτόκια για να στηριχθεί το νόμισμα
Πριν από την έναρξη του πολέμου, η Τράπεζα του Ισραήλ διατηρούσε μια σταθερή νομισματική πολιτική με στόχο τον έλεγχο του πληθωρισμού και τη σταθεροποίηση της αγοράς εργασίας. Τα επιτόκια είχαν αυξηθεί σταδιακά το 2023, φτάνοντας στο 4.75% ως αντίδραση στον αυξημένο πληθωρισμό, ο οποίος είχε φτάσει στο 5.4% στις αρχές του έτους (IMF).
Ωστόσο, με την έναρξη του πολέμου, η Τράπεζα του Ισραήλ αναγκάστηκε να εφαρμόσει επιπλέον νομισματικά εργαλεία για να αντιμετωπίσει τις διαταραχές στις αγορές και την αποδυνάμωση του σέκελ. Παρά την ανάγκη για σταθεροποίηση, η τράπεζα συνέχισε να διατηρεί αυστηρή νομισματική πολιτική, υπογραμμίζοντας την προθυμία της να αυξήσει τα επιτόκια περαιτέρω εάν χρειαστεί, για να περιορίσει τον πληθωρισμό και να διασφαλίσει την οικονομική σταθερότητα (The Times of Israel).
Συστάσεις του ΔΝΤ
Το ΔΝΤ προτρέπει το Ισραήλ να διατηρήσει τα δημοσιονομικά του αποθέματα και να συνεχίσει την αυστηρή νομισματική πολιτική για να περιορίσει τον πληθωρισμό. Επίσης, προειδοποιεί ότι η προτεινόμενη δικαστική μεταρρύθμιση μπορεί να υπονομεύσει την οικονομική σταθερότητα, αν δεν διαχειριστεί σωστά (IMF).
