Σε crisis mode για τις συνέπειες της παρατεταμένης ανομβρίας στην Αττική έχει τεθεί η ΕΥΔΑΠ, καθώς διαπιστώνεται έλλειμμα 250 κ.μ. στα υδάτινα αποθέματα, με αποτέλεσμα την ενεργοποίηση σχεδιασμού για επενδύσεις 500-750 εκατ. ευρώ, με στόχο την ενίσχυση των αποθεμάτων, τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης και την καλύτερη προβλεψιμότητα των αναγκών.
Η ανομβρία της τελευταίας διετίας αποτελεί σίγουρα κορυφαία πηγή κινδύνου για ενδεχόμενη λειψυδρία, ξυπνώντας μνήμες που παρελθόντος για την Αττική. Δεν είναι όμως το μόνο πρόβλημα, το νέο κύμα αύξησης του πληθυσμού της ελληνικής πρωτεύουσας είναι τέτοιο που καθιστά την προβλεψιμότητα πρόκληση, καθώς η αύξηση του τουρισμού, η ανάπτυξη και λειτουργία νέων ενεργοβόρων υποδομών, οικιστικών και εμπορικών συμπλεγμάτων και η έλλειψη ολιστικής προσέγγισης σε πολλές παραμέτρους που επηρεάζουν τη ζήτηση νερού, δυσχεραίνουν την εκπόνηση άρτιων λύσεων.
Η ΕΥΔΑΠ, σε αυτή τη φάση εστιάζει στην κάλυψη του ελλείμματος αποθεμάτων που καταγράφεται στους ταμιευτήρες της. Ωστόσο, αυτό είναι μόνο ένα μέρος του προβλήματος, καθώς το μεγαλύτερο ζήτημα είναι το προφίλ κατανάλωσης και οι προοπτικές καταδεικνύουν αύξηση των ημερήσιων απολήψεων, τόσο λόγω των νέων πιο θερμών κλιματικών συνθηκών, όσο και λόγω της αύξησης του τουρισμού, των κατοίκων και των χρήσεων νερού.
Για τη βιώσιμη πρόληψη και αντιμετώπιση κρίσεων, όμως, απαιτούνται πολιτικές διασύνδεσης δικτύων άρδευσης και ύδρευσης, έτσι ώστε να υπάρχει δυνατότητα αναπληρώσεων και εκμετάλλευσης υδάτινου δυναμικού χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς. Η δημιουργία τέτοιων δικτύων δεν έχει ωριμάσει ακόμα και ως εκ τούτου η έλλειψή της αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για το προφίλ της παροχής.
Έλλειμμα 250 κ.μ και κονδύλια 750 εκατ.
Ειδικότερα, ο Χάρης Σαχίνης δήλωσε ότι «στην Αττική τα τελευταία δύο χρόνια δεν έχει βρέξει. Καταναλώνουμε περίπου 400 εκατ. κυβικά μέτρα (κ.μ.) νερού και με τα έργα που έχουν γίνει τις προηγούμενες δεκαετίες, με τον Μόρνο και τον Εύηνο, ουσιαστικά όσο νερό μπαίνει στους ταμιευτήρες τόσο βγαίνει. Στο τέλος της προπέρσινης υδρολογικής περιόδου, τον Σεπτέμβριο του 2022, οι ταμιευτήρες είχαν 1.100 εκατομμύρια κ.μ. Αντί να μείνουν σταθερά στο τέλος της επόμενης υδρολογικής περιόδου, τον Σεπτέμβριο του 2023, μειώθηκαν στα 950 εκατ. κ.μ. Εκτιμούμε ότι στο τέλος της τρέχουσας υδρολογικής περιόδου θα είμαστε στα 700 εκατ. κ.μ., έλλειμμα 250 εκατ. κ.μ., το οποίο παρουσιάστηκε τους τελευταίους μήνες…»
Όπως ανακοίνωσε στη γενική συνέλευση της ΕΥΔΑΠ ο CEO Χάρης Σαχίνης, η εταιρία διαθέτει σχεδιασμό πρόληψης και αντιμετώπισης κρίσεων, τον οποίο έχει ήδη ενεργοποιήσει. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο κ. Σαχίνης, το κόστος υλοποίησης του σχεδίου πρόληψης κρίσεων υδροδότησης, ανέρχεται στα 500 με 750 εκατ. ευρώ. Βάσει του ισχύοντος νομικού πλαισίου το κόστος αυτό βαραίνει το Δημόσιο, το οποίο ελέγχει την ΕΥΔΑΠ Παγίων.
Οι δράσεις της ΕΥΔΑΠ
Η ΕΥΔΑΠ αναγνωρίζει την ανάγκη για μακροπρόθεσμες λύσεις στο πρόβλημα της λειψυδρίας στην Αττική. Σχεδιάζει επενδύσεις ύψους 750 εκατ. ευρώ για την αναβάθμιση του δικτύου υδροδότησης και την εισαγωγή νέων τεχνολογιών για τη μείωση της απώλειας νερού. Οι βασικές δράσεις περιλαμβάνουν:
- Βελτίωση Υποδομών: Αναβάθμιση και συντήρηση των αγωγών νερού για τη μείωση των διαρροών.
- Εκσυγχρονισμός Δικτύων: Χρήση τεχνολογιών παρακολούθησης και ανίχνευσης διαρροών μέσω ακουστικών συστημάτων και άλλων αισθητήρων.
- Επαναχρησιμοποίηση Νερού: Ανάπτυξη μονάδων επεξεργασίας λυμάτων για την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση του νερού.
Ως πρώτα μέτρα η ΕΥΔΑΠ αυτές τις μέρες ενεργοποιεί:
- την άντληση νερού από την Υλίκη,
- θέτει σε λειτουργία έως και 17 γεωτρήσεις στην Μαυροσουβάλα και
- κάνει την αναγκαία προετοιμασία ώστε να τεθούν σε λειτουργία οι γεωτρήσεις του μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού.
Νέοι ταμιευτήρες
Ωστόσο, τα έργα εκτελεί η ΕΥΔΑΠ και όπως επίσης είπε χθες ο κ. Σαχίνης η επιχείρηση νερού συνεργάζεται με το υπουργείο Περιβάλλοντος, εξετάζοντας εναλλακτικά σενάρια υδροδότησης, όπως η ένταξη νέων ταμιευτήρων στο υδροδοτικό σύστημα, ο εμπλουτισμός του υπόγειου υδροφορέα με ανακυκλωμένο νερό από τα Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων και η αφαλάτωση, με το κόστος των εναλλακτικών σεναρίων να έχει το προαναφερόμενο εύρος.
Παράλληλα η ΕΥΔΑΠ διερευνά και τις πιθανές πηγές χρηματοδότησης των αναγκαίων έργων και ιδιαίτερα τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και τις χρηματοδοτήσεις με χαμηλά επιτόκια.
Στο ίδιο πλαίσιο περιλαμβάνεται και η συμφωνία τεχνικής βοήθειας που έχει υπογράψει η ΕΥΔΑΠ με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για την υποστήριξη του επενδυτικού της προγράμματος. Ειδικότερα, η εν λόγω συμφωνία προβλέπει την παροχή τεχνικής βοήθειας από τις υπηρεσίες της ΕΤΕπ για την ιεράρχηση των δράσεων και την υλοποίηση έργων χαρτοφυλακίου, στο πλαίσιο της στρατηγικής που έχει αναπτύξει η ΕΥΔΑΠ για τη βελτιστοποίηση της αποδοτικότητας της ως μέρος της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Επενδυτικό πρόγραμμα 2,1 δισ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το επενδυτικό πρόγραμμα της ΕΥΔΑΠ 2024 – 2033 έχει συνολικό προϋπολογισμό 2,1 δισ. ευρώ και χρηματοδοτείται κατά 50% από την Ε.Ε.
Σε αυτό περιλαμβάνονται κονδύλια
- 958,7 εκατ. σε έργα στην Ανατολική Αττική
- 681,6 εκατ. για έργα του δικτύου ύδρευσης – ανάπτυξη της Αθήνας προς το παραλιακό μέτωπο, αντικατάσταση παλαιών δικτύων με μέσο όρο ζωής 60 ετών και έξυπνους μετρητές,
- 364,5 εκατ για έργα αποχέτευσης καθώς
- 103,8 εκατ. για έργα ενεργειακά, κτιριακά, ψηφιακής διακυβέρνησης και μετασχηματισμού.
Ανάλυση έργων
Πιο συγκεκριμένα, τα έργα στην ανατολική Αττική εμπεδώνουν την ανάγκη βέλτιστης διαχείρισης των πηγών, γι αυτό και προωθείται
- η δημιουργία τριών Κέντρων Επεξεργασίας Λυμάτων και
- 1.400 χλμ. αγωγών για 400.000 κατοίκους,
Εξ αυτών, το 52% είναι σε εξέλιξη και 48% σε ωρίμανση.
Συνολικά, 5 έργα βρίσκονται υπό κατασκευή, 3 σε διαγωνιστική διαδικασία, για 4 εργολαβίες συντάσσονται τα τεύχη δημοπράτησης και μια εργολαβία είναι υπό εκκαθάριση και επαναδημοπράτηση.
Βέλτιστες Πρακτικές σε Διεθνές Επίπεδο
Άλλες μεγάλες πόλεις που αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις έχουν υιοθετήσει επιτυχημένες στρατηγικές διαχείρισης λειψυδρίας:
- Σαν Ντιέγκο: Εφαρμογή συστημάτων άρδευσης υψηλής απόδοσης και επένδυση σε ανακυκλωμένο νερό. Χρήση τεχνολογιών ανίχνευσης διαρροών και μείωση της απώλειας νερού από αγωγούς με χρήση οπτικών ινών και ακουστικών συστημάτων (Yale E360).
- Λας Βέγκας: Ανάπτυξη προγραμμάτων οικονομικής επιδότησης για την αντικατάσταση γκαζόν με ανθεκτικά στην ξηρασία φυτά και επένδυση σε τεχνολογίες ανίχνευσης διαρροών (Yale E360).
- Φοίνιξ: Εστίαση στη διαχείριση νερού μέσω της κατασκευής λιμνοδεξαμενών και της εγκατάστασης συστημάτων επαναχρησιμοποίησης νερού σε δημόσιους χώρους (C40 Cities).
- Καλιφόρνια: Δημιουργία ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης νερού, που περιλαμβάνουν τη διασύνδεση με γειτονικούς προμηθευτές, ανακύκλωση λυμάτων, και τη χρήση νέων πηγών νερού όπως η αφαλάτωση (Public Policy Institute of California).
Αξιολόγηση Κινδύνου
Η αξιολόγηση του κινδύνου λειψυδρίας στην Αττική στηρίζεται σε μια σειρά από επιστημονικές μελέτες και προβλέψεις που εξετάζουν τις κλιματικές αλλαγές, τη διαχείριση των υδάτινων πόρων και τις υποδομές.
Επιστημονικές Προβλέψεις και Φορείς
- Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος (EEA):
- Σύμφωνα με την EEA, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να μειώσει τη διαθεσιμότητα νερού και να αυξήσει τη συχνότητα και την ένταση των περιόδων ξηρασίας στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Αττικής (European Environment Agency’s home page).
- Περιφερειακό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή (RePACC):
- Η Περιφέρεια Αττικής έχει αναπτύξει το RePACC που περιλαμβάνει αξιολόγηση της ευπάθειας και του κινδύνου λειψυδρίας χρησιμοποιώντας σενάρια RCP4.5 και RCP8.5 για τις περιόδους 2031-2050 και 2081-2100 (AdriAdapt).
- Εθνικό Παρατηρητήριο για την Κλιματική Αλλαγή:
- Προβλέπει αυξημένες θερμοκρασίες και μειωμένες βροχοπτώσεις, επιδεινώνοντας τη λειψυδρία στην Αττική και άλλες περιοχές της Ελλάδας (UN Water).
Ενσωμάτωση και Αξιολόγηση από την ΕΥΔΑΠ
Η ΕΥΔΑΠ χρησιμοποιεί τις επιστημονικές προβλέψεις και τις αξιολογήσεις κινδύνου για να διαμορφώσει τις στρατηγικές της:
- Εκσυγχρονισμός Δικτύων:
- Επενδύσεις στην αναβάθμιση των αγωγών και τη χρήση τεχνολογιών για ανίχνευση διαρροών, προκειμένου να μειωθούν οι απώλειες νερού και να βελτιωθεί η αποδοτικότητα του δικτύου (Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ).
- Ανακύκλωση και Αφαλάτωση:
- Ανάπτυξη μονάδων επαναχρησιμοποίησης νερού και μονάδων αφαλάτωσης για την ενίσχυση των διαθέσιμων πόρων, με βάση τις προβλέψεις για αυξημένες περιόδους ξηρασίας (Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ).
- Στρατηγικός Σχεδιασμός:
- Η ΕΥΔΑΠ εφαρμόζει ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο διαχείρισης που ενσωματώνει τα δεδομένα κλιματικών μοντέλων και προβλέψεων, για να διασφαλίσει ότι οι υποδομές και οι πόροι της είναι ανθεκτικοί στις μελλοντικές κλιματικές προκλήσεις.
- Συνεργασία με Ερευνητικά Ινστιτούτα:
- Συνεργασία με επιστημονικούς φορείς και πανεπιστήμια για την ανάπτυξη και την επικαιροποίηση των μοντέλων αξιολόγησης κινδύνου και την εφαρμογή των καλύτερων πρακτικών (AdriAdapt).
Αξιολόγηση Αποτελεσματικότητας
Η αποτελεσματικότητα των μέτρων που εφαρμόζει η ΕΥΔΑΠ αξιολογείται μέσω συνεχούς παρακολούθησης και προσαρμογής των στρατηγικών με βάση τις νέες προβλέψεις και τα δεδομένα που προκύπτουν:
- Παρακολούθηση και Αναφορά:
- Τακτική παρακολούθηση της υδατικής επάρκειας και αναφορά των αποτελεσμάτων για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων που εφαρμόζονται.
- Χρήση συστημάτων παρακολούθησης για την άμεση ανίχνευση προβλημάτων και τη γρήγορη αντίδραση σε περιόδους ξηρασίας (MDPI).
- Ανασκόπηση και Προσαρμογή:
Η συνεχής παρακολούθηση, η ενσωμάτωση επιστημονικών προβλέψεων και η δυναμική προσαρμογή των στρατηγικών καθιστούν την ΕΥΔΑΠ ικανή να διαχειρίζεται αποτελεσματικά τους κινδύνους λειψυδρίας στην Αττική.
Ο ρόλος της Περιφέρειας με το RePACC
Το RePACC της Αττικής είναι ένα πολυδιάστατο πρόγραμμα που στοχεύει στη βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων και στην προσαρμογή στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Το RePACC περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που φέρνει η κλιματική αλλαγή στην Αττική, με έμφαση στη διαχείριση υδάτινων πόρων και στην προστασία των οικοσυστημάτων. Οι δράσεις κατηγοριοποιούνται σε τρεις φάσεις: αυτές που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, αυτές που ωριμάζουν, και αυτές που σχεδιάζονται για το μέλλον.
Δράσεις που Έχουν Ήδη Πραγματοποιηθεί
- Βελτίωση Υποδομών Ύδρευσης:
- Εκσυγχρονισμός των αγωγών ύδρευσης με την εφαρμογή συστημάτων ανίχνευσης διαρροών.
- Αποτέλεσμα: Σημαντική μείωση των διαρροών και απωλειών νερού.
- Προστασία Υγροτόπων:
- Εφαρμογή μέτρων προστασίας και αποκατάστασης για 54 υγροτόπους στην Αττική.
- Αποτέλεσμα: Βελτίωση της βιοποικιλότητας και της υδάτινης διαθεσιμότητας.
Δράσεις που Ωριμάζουν
- Μονάδες Αφαλάτωσης:
- Κατασκευή και λειτουργία μονάδων αφαλάτωσης για την παραγωγή πόσιμου νερού από θαλασσινό νερό.
- Χρονοδιάγραμμα: Πλήρης λειτουργία αναμένεται εντός 3-5 ετών.
- Επαναχρησιμοποίηση Νερού:
- Ανάπτυξη μονάδων επεξεργασίας λυμάτων για την ανακύκλωση νερού σε αστικές και γεωργικές εφαρμογές.
- Χρονοδιάγραμμα: Εγκαταστάσεις σε προχωρημένο στάδιο, με πλήρη λειτουργία εντός 2-3 ετών.
Δράσεις που Σχεδιάζονται
- Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Νερού:
- Ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης υδάτινων πόρων που θα περιλαμβάνει πρόβλεψη ζήτησης και προσφοράς νερού, καθώς και στρατηγικές για την αποδοτική χρήση των υδάτων.
- Χρονοδιάγραμμα: Σχεδιασμός και έναρξη εφαρμογής μέσα στην επόμενη πενταετία.
- Προγράμματα Εκπαίδευσης και Ευαισθητοποίησης:
- Εκστρατείες ενημέρωσης και εκπαίδευσης των πολιτών σχετικά με τη σημασία της εξοικονόμησης νερού και τις πρακτικές βιώσιμης χρήσης των υδάτινων πόρων.
- Χρονοδιάγραμμα: Συνεχής εφαρμογή με εντατικοποίηση των δράσεων την επόμενη τριετία.
Συνεργασίες και Υποστήριξη
- Συνεργασία με Ερευνητικά Ιδρύματα:
- Συνεργασίες με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα για την ανάπτυξη και την εφαρμογή τεχνολογιών αιχμής στη διαχείριση νερού.
- Εμπλοκή Τοπικών Κοινοτήτων:
- Ενίσχυση της συμμετοχής των τοπικών κοινοτήτων στη λήψη αποφάσεων και την υλοποίηση των μέτρων, μέσω διαβουλεύσεων και εκπαιδευτικών σεμιναρίων.
