Το ενδεχόμενο να ξεσπάσει νέα ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη δεν έχει αποφευχθεί, τουναντίον σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, οι δικλείδες ασφαλείας είτε δεν υφίστανται, είτε δεν λειτουργούν αποτελεσματικά.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) εξέδωσε προειδοποίηση σχετικά με τα σημαντικά εμπόδια που πρέπει να υπερπηδήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για να αντιμετωπίσει μια πιθανή νέα ενεργειακή κρίση. Η παρούσα αναφορά τονίζει την επείγουσα ανάγκη για πιο ολοκληρωμένες πολιτικές που θα διασφαλίζουν τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια και σταθερότητα.
Με δεδομένο ότι η ενεργειακή κρίση στοίχισε στις χώρες 390 δισ. σε επιδοτήσεις, μια νέα, ακόμη και μικρότερης κλίμακας θα οδηγήσει σε δημοσιονομικό εκτροχιασμό, που για τις χώρες του νότου και ιδιαίτερα την Ελλάδα θα μπορούσε να τις οδηγήσει σε νέες περιπέτειες…
Μια νέα ενεργειακή κρίση, ανεξαρτήτων γεωπολιτικών ή γεωοικονομικών χαρακτηριστικών, θα εκτόξευε το πολιτικό ρίσκο, θα υπονόμευε την προοπτική πράσινης μετάβασης και θα δημιουργούσε κίνδυνο ευρείας κλίμακας αναταραχών.
Κύρια Ευρήματα
- Μέτρα Έκτακτης Ανάγκης και Ασαφή Οφέλη:
- Η ΕΕ έλαβε μέτρα έκτακτης ανάγκης για να αντιμετωπίσει την στρατηγική εκμετάλλευση των προμηθειών φυσικού αερίου από τη Μόσχα. Ωστόσο, τα οφέλη αυτών των ενεργειών παραμένουν ασαφή.
- Νέες Προκλήσεις για Μακροπρόθεσμο Εφοδιασμό με Φυσικό Αέριο:
- Αυξημένη εξάρτηση από το εισαγόμενο υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ).
- Η ανάγκη απανθρακοποίησης μέρους της κατανάλωσης φυσικού αερίου για να ευθυγραμμιστεί με τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ.
- Επίπτωση της Διακοπής Προμηθειών Φυσικού Αερίου από τη Ρωσία:
- Η σταδιακή διακοπή των εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία, που το 2021 αντιπροσώπευε το 45% των εισαγωγών φυσικού αερίου στην ΕΕ, προκάλεσε κρίση εφοδιασμού και αύξηση των τιμών. Οι τιμές χονδρικής του φυσικού αερίου κορυφώθηκαν στα €339 ανά μεγαβατώρα τον Αύγουστο του 2022, σε σύγκριση με €51 τον Αύγουστο του 2021.
- Τα κράτη μέλη επιδοτούσαν τις τιμές φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας με κόστος περίπου €390 δισ. το 2022 για να μειώσουν τις επιπτώσεις στα νοικοκυριά και στις επιχειρήσεις.
- Μέχρι τα τέλη του 2023, η ΕΕ κατάφερε να διαφοροποιήσει τις πηγές εφοδιασμού της, σταθεροποιώντας τις τιμές σε επίπεδα προ κρίσης στις αρχές του 2024.
- Ανθεκτικότητα και Μελλοντικοί Κίνδυνοι:
- Ο Ζοάο Λεάο από το ΕΕΣ τόνισε ότι, παρά την ταχεία αύξηση των τιμών και το σημαντικό κόστος για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, η ΕΕ απέφυγε σοβαρές ελλείψεις φυσικού αερίου. Ωστόσο, η ΕΕ πρέπει να παραμείνει σε εγρήγορση όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού της λόγω της εξάρτησης από ξένο φυσικό αέριο. Η μελλοντική σταθερότητα των τιμών για τους καταναλωτές δεν είναι εγγυημένη σε περίπτωση σημαντικής κρίσης εφοδιασμού.
- Μείωση Ζήτησης και Στόχοι Αποθήκευσης:
- Η ΕΕ πέτυχε τον στόχο της για μείωση της ζήτησης αερίου κατά 15%, αν και δεν είναι σαφές αν αυτό οφείλεται μόνο στα μέτρα έκτακτης ανάγκης ή και σε εξωτερικούς παράγοντες όπως οι υψηλές τιμές και ο θερμός χειμώνας.
- Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου ξεπέρασαν τον στόχο πληρότητας του 90%, διατηρώντας επίπεδα αντίστοιχα με αυτά πριν από την κρίση.
- Αποτελεσματικότητα του Πλαφόν Τιμών και της Πλατφόρμας AggregateEU:
- Το ΕΕΣ δεν μπορούσε να καθορίσει την αποτελεσματικότητα του πλαφόν τιμών φυσικού αερίου, καθώς οι τιμές είχαν ήδη μειωθεί σημαντικά.
- Η πλατφόρμα AggregateEU ξεκίνησε για να διευκολύνει τις εμπορικές συναλλαγές φυσικού αερίου μέσω κοινών αγορών, αλλά η προστιθέμενη αξία της σε σχέση με άλλους προϋπάρχοντες μηχανισμούς παραμένει αδιευκρίνιστη.
- Αλληλεγγύη και Προκλήσεις Δέσμευσης Διοξειδίου του Άνθρακα:
- Αρκετά κράτη μέλη είναι απρόθυμα να υπογράψουν διμερείς συμφωνίες αλληλεγγύης και ενδέχεται να εξετάσουν τη διακοπή προμήθειας φυσικού αερίου σε γειτονικές χώρες σε έκτακτες ανάγκες.
- Η πρόοδος στην τεχνολογία δέσμευσης, χρήσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCUS) είναι ανεπαρκής, θέτοντας σε κίνδυνο τη μακροπρόθεσμη ασφάλεια του εφοδιασμού. Τα τρέχοντα έργα εμπορικής κλίμακας στην ΕΕ μπορούν να δεσμεύσουν μέχρι 1,5 εκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως, πολύ λιγότερο από τους 450 εκατομμύρια τόνους που απαιτούνται ετησίως έως το 2050 για να επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι της ΕΕ.
Συμπέρασμα
Η έκθεση του ΕΕΣ υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη της ΕΕ να εδραιώσει το πλαίσιο της για να διατηρήσει το φυσικό αέριο οικονομικά προσιτό και ασφαλές. Τονίζει την ανάγκη για πιο ισχυρές πολιτικές και διεθνή συνεργασία για την αντιμετώπιση των αναδυόμενων προκλήσεων στον ενεργειακό τομέα και για την επίτευξη μακροπρόθεσμων κλιματικών και ενεργειακών στόχων. Η μελλοντική ανθεκτικότητα της ΕΕ εξαρτάται από την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων με ολοκληρωμένο και προληπτικό τρόπο.
