Είναι σαφές ότι η Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν είναι φαβορί για επανεκλογή στην ηγεσία της Κομισιόν, είναι όμως ξεκάθαρο ότι εκτός από το πράσινο λόμπι λίγοι είναι ικανοποιημένοι από τη δουλειά που έκανε τα προηγούμενα χρόνια, κι έτσι αναζητείται φόρμουλα που θα οδηγήσει σε αλλαγή κύκλου επιρροής και προτεραιοτήτων στη διαμόρφωση πολιτικής στις Βρυξέλλες.
Με το κλείσιμο της κάλπης των ευρωεκλογών ξεκινάει επισήμως η «μάχη» για τα πρόσωπα που θα ηγηθούν των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων για τον επόμενο πενταετή κύκλο. Τρεις είναι οι μείζονες θέσεις: Πρόεδρος της Κομισιόν, του Ευρωεκοινοβουλίου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Σήμερα τις κατέχουν η Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν, η Ρομπέρτα Μέτσολα και ο Σαρλ Μισέλ. Ο τελευταίος θα αποχωρήσει, ολοκληρώνοντας δύο θητείες, ενώ οι δύο πρώτες επιδιώκουν την παραμονή τους.
Στην Ευρώπη, όμως, οι βιομήχανοι είναι δυσαρεστημένοι με τις πολιτικές της Φον Ντερ Λάιεν, οι αγρότες αγανακτισμένοι με τα ουκρανικά σιτηρά, οι τραπεζίτες προβληματισμένοι για τα ρίσκα ενός μακρόσυρτου πολέμου στην Ουκρανία και οι ελευθερίες σε πολλά επίπεδα δεν έχουν βελτιωθεί. Εξαίρεση αποτελεί το πράσινο λόμπι το οποίο προωθεί ανεμογεννήτριες και επενδύει στην “άγρια” ενεργειακή μετάβαση. Έτσι, τα ισχυρά lobbying groups είναι μάλλον ανήσυχα για τη διαιώνιση των πολιτικών αυτών. Αρκετοί, είναι προβληματισμένη για τη δυνατότητα της φον Ντερ Λάιεν να ισορροπήσει ανάμεσα σε Τραμπ, Ερντογάν, Σι και Μπιν Σαλμάν.
Έτσι, ακόμη κι αν τελικά μπορέσει να διασφαλίσει τη στήριξη από το Ευρωκοινοβούλιο, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα πρέπει να πείσει το Συμβούλιο ότι μπορεί να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις, έχει σχέδιο για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη Γάζα, έχει βρει modus vivendi με τους βιομηχάνους και ότι μπορεί να προωθήσει τα συμπεφωνημένα με αποφασιστικότητα. Όλα αυτά, ενώ ο Ντράγκι θα περιμένει στοϊκά στη γωνία να προστρέξει σε …διάσωση.
Ένα είναι σαφές: Η Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν θα είναι αποδυναμωμένη, η πολιτική εξίσωση πιο δύσκολη και τα επιχειρηματικά και γεωοικονομικά λόμπι πιο έτοιμα και με καθαρές προτεραιότητες. Σε τέτοια συστήματα εξισώσεων πολλές φορές είναι η λύση που επιτάσσει τη διάρθρωση…
Η επόμενη μέρα για την Ευρώπη
Η Ευρώπη είναι αναγκασμένη είτε να δώσει νόημα στην έννοια στρατηγική αυτονομία, είτε να αποδεχθεί ρόλο ενδιάμεσου στις σχέσεις των ΗΠΑ με άλλες χώρες. Σε αυτή τη φάση, ο σχεδιασμός της ενεργειακής μετάβασης έχει αναγκάσει την Ευρώπη να επωμιστεί αυξημένο ενεργειακό κόστος, το οποίο περιορίζει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της, αυξάνει τις εκροές κεφαλαίων και οδηγεί σε δημοσιονομικές ανισορροπίες.
Το σενάριο εκλογής του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ είναι ισχυρό, ενώ και η διακυβέρνηση Μπάιντεν δεν ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή για την Ευρώπη. Η άνοδος της ακροδεξιάς στις Ευρωεκλογές θεωρείται δεδομένη, ενώ η υποχώρηση των κεντρώων και κεντροαριστερών επίσης. Συνεπώς, στην εξίσωση της επόμενης ημέρας συγκεκριμένες πολιτικές ομάδες θα έχουν μεγαλύτερο ειδικό βάρος και άλλες μεγάλο, αλλά με δυναμική συρρίκνωσης. Κοιτώντας μπροστά, η Φον Ντερ Λάιεν θα είναι αναγκασμένη να αναζητήσει συνεργασίες.
Ισορροπία δυνάμεων
Ωστόσο, καθώς το ΕΛΚ θα παραμείνει κυρίαρχο, αλλά σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις αποδυναμωμένο, ενώ πολιτικό σκηνικό θα είναι ακόμη πιο κατακερματισμένο, για να επανεκλεγεί πρόεδρος της Κομισιόν η Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν θα χρειαστεί συμβιβασμούς με το Ευρωκοινοβούλιο από τη μια και με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο από την άλλη. Πρόκειται για μια εξαιρετικά δύσκολη άσκηση, με πολλές μεταβλητές.
Για την επίτευξη της πολυπόθητης σταθερότητας η φον Ντερ Λάιεν θα είναι αναγκασμένη να κάνει συμβιβασμούς, που συνεπάγονται παραχωρήσεις και να δεσμευτεί για συγκεκριμένες αλλαγές στο μίγμα πολιτικής. Αν και η φον ντερ Λάιεν θα είναι επικεφαλής του Ευρωψηφοδελτίου του ΕΛΚ, εν τούτοις η νίκη της δεν συνεπάγεται τον αυτοδίκαιο διορισμό της στην καρέκλα της προέδρου της Κομισιόν. Εκτός από τη στήριξη ενός κατακερματισμένου Ευρωκοινοβουλίου θα πρέπει να λάβει και την ψήφο εμπιστοσύνης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Το 2019 η Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν έγινε πρόεδρος της Κομισιόν γιατί ο Μάνφρεντ Βέμπερ που ήταν επικεφαλής του Ευρωψηφοδελτίου του ΕΛΚ δεν βρήκε επαρκή στήριξη.
Η απειλή Ντράγκι
Τώρα, η Ούρσουλα απειλείται από τον Μάριο Ντράγκι, ο οποίος όντας πάντα άνθρωπος των παρασκηνίων και έχοντας αποτύχει να εκλεγεί σε όλες τις θέσεις που είχε διεκδικήσει στο παρελθόν, γνωρίζει ότι η εξουσία στην Ευρώπη είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη… εξίσωση την οποία έχει όμως επιλύσει πολλές φορές στο παρελθόν. Με καριέρα από τα κλιμάκια του υπουργείου Οικονομικών, την ηγεσία της κεντρικής τράπεζας της Ιταλίας, την προεδρία της ΕΚΤ και την πρωθυπουργία της Ιταλίας, θέσεις που σε όλες διορίστηκε, ο Ντράγκι ξέρει καλά το παιχνίδι των συμβιβασμών.
Καθώς η ισορροπία δυνάμεων είναι δυναμική, το σενάριο Ντράγκι δεν είναι απαραίτητα ότι στοχεύει στην εξώθηση της φον Ντερ Λάιεν αλλά στον πειθαναγκασμό της σε αλλαγή πολιτικής κατεύθυνσης, ιδιαίτερα στις πολιτικές για την ενέργεια και τη βιομηχανία. Όπερ σημαίνει ότι οι διαπραγματεύσεις δεν περιορίζονται σε πολιτικό επίπεδο, αλλά εκτείνονται και στο επιχειρηματικό, το οποίο θα παίξει κυρίαρχο ρόλο αυτή τη φορά.
Το παιχνίδι του Μυτιληναίου
Υπ’ αυτό πρίσμα, οι παρεμβάσεις του Έλληνα επιχειρηματία Βαγγέλη Μυτιληναίου, κατά της Φον Ντερ Λάιεν και υπέρ του Μάριο Ντράγκι στόχο έχουν να αποδυναμώσουν την απερχόμενη πρόοδο τόσο, όσο χρειάζεται για να διαπραγματευτεί αλλαγές πολιτικών, ως αντάλλαγμα για την επανεκλογή της.
Τα πολιτικά μαθηματικά
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το ΕΛΚ με επικεφαλής την Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν θα είναι η μεγαλύτερη ενιαία ομάδα στο Κοινοβούλιο μετά τις Ευρωεκλογές, με 170 έδρες. Για να δημιουργήσει πλειοψηφία, θα χρειαστεί στη συνέχεια να προσφέρει ανταλλάγματα στις άλλες μεγάλες κεντρώες ομάδες – τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους – στις μετεκλογικές διαπραγματεύσεις.Οι συμφωνίες θα εξαρτηθούν από το ποιες χώρες θα αποκτήσουν επιτρόπους σε καίριες θέσεις στις Βρυξέλλες — με έμφαση στα χαρτοφυλάκια εμπορίου, οικονομίας, ανταγωνιστικότητας και Εξωτερικών, ενώ άλλοι θα πάρουν τον έλεγχο επιτροπών στο Ευρωκοινοβούλιο.
Βέβαια, οι ισορροπίες έχουν κόστη, οπότε μια συμφωνία με μια ομάδα μπορεί εύκολα να σημάνει ρήξη με μια άλλη, είτε λόγω θέσεων και προσώπων, είτε λόγω πολιτικών Έτσι, απαιτείται προσεκτικός υπολογισμός των θέσεων που κερδίζει και χάνει με κάθε συμβιβασμό η Ούρσουλα.
Εάν καταφέρει να εξασφαλίσει υποστήριξη από το ΕΛΚ, τη φιλελεύθερη ομάδα Renew Europe και τους Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, τότε η φον Ντερ Λάιεν θα βρεθεί με 390 έδρες, με βάση τα στοιχεία από τις δημοσκοπήσεις.
Με μια τέτοια κίνηση θα οδηγούσε σε υπέρβαση του ορίου των 361 εδρών. Ωστόσο, αυτό δεν είναι απλό. Εμπειρογνώμονες και πολιτικοί γνώστες προειδοποιούν ότι ακόμα κι αν τελικά επιβληθεί κομματική πειθαρχία στο Ευρωκοινοβούλιο, είναι πιθανό ότι πάνω από το 10% τοις εκατό των Ευρωβουλευτών σε καθεμία από αυτές τις ομάδες, είτε να αντιταχθούν είτε να απέχουν.
Ο ρόλος της φθοράς
Μια -λογικά αναμενόμενη- φθορά της τάξης του 10% θα μειώσει στη στήριξη για την von der Leyen σε 351, 10 έδρες χαμηλότερα από το κρίσιμο όριο των 361 εδρών. Μάλιστα, στις Βρυξέλλες πολλοί χαρακτηρίζουν τις εκτιμήσεις αυτές… αισιόδοξες.
Σε προηγούμενες ψηφοφορίες, οι αντάρτες που παραβίασαν τη γραμμή του κόμματος ήταν μεταξύ 13 και 28%. Το 2019, η φον ντερ Λάιεν κέρδισε την πλειοψηφία της με εννέα ψήφους χάρη στην υποστήριξη του ΕΛΚ, του Renew και του S&D. Κέρδισε επίσης αρκετές ψήφους από το κόμμα Fidesz του Ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Όρμπαν και το συντηρητικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) της Πολωνίας. Δεν υπάρχει περίπτωση να πάρει αυτά τα δύο στρατόπεδα αυτή τη φορά. Η φον Ντερ Λάιεν έχει συγκρουστεί εκ θέσεως με το PiS και το Fidesz για τις αποτυχίες τους όσον αφορά το κράτος Δικαίου και η Επιτροπή τους χαρακτήρισε ως τους «bêtes noires» του μπλοκ.
Στην Ευρώπη δείχνουν πως η φον Ντερ Λάιεν θα μπει σε διαπραγματεύσεις με τον Πολιτικό Συνασπισμό του Ντόναλντ Τουσκ στην Πολωνία. Όσον αφορά τους Σοσιαλιστές και τους Φιλελεύθερους, ένας αυξανόμενος αριθμός ευρωβουλευτών τους ενδέχεται να απορρίψουν τη φον ντερ Λάιεν αυτή τη φορά, καθώς ανησυχούν ότι είναι πρόθυμη να εξετάσει το ενδεχόμενο συμμαχίας με την ακροδεξιά πρωθυπουργό της Ιταλίας Τζορτζία Μελόνι. Την κατηγορούν επίσης ότι αποδυναμώνει την πράσινη ατζέντα της ΕΕ.
Οι αντάρτες στο ΕΛΚ
Επιπροσθέτως, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν θα έχει πρόβλημα και εκ των έσω, καθώς όλα δείχνουν ότι ο αριθμός των ανταρτών στις τάξεις της ΕΛΚ μπορεί να είναι ασυνήθιστα υψηλός. Το γαλλικό κόμμα Les Républicains – αναμένεται να εκλέξει έξι ευρωβουλευτές – που δεν την υποστηρίζουν, και οι γνώστες του ΕΛΚ φοβούνται απώλειες μεταξύ των αντιπροσωπειών τους της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Σλοβενίας. Δυστυχώς, στο συνέδριο του ΕΛΚ στο Βουκουρέστι τον Μάρτιο, το οποίο την εξέλεξε υποψήφια, το 18% από τους 499 αντιπροσώπους καταψήφισε την φον ντερ Λάιεν.
Το 2019, όταν αναλάμβανε για πρώτη φορά την προεδρία του εκτελεστικού οργάνου της Ε.Ε., η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ευαγγελιζόταν μια «γεωπολιτική» Κομισιόν.
Το ημερολόγιο μετά τις Ευρωεκλογές
Το πρώτο επίσημο «ραντεβού» για αξιολόγηση των εκλογικών αποτελεσμάτων και πιθανών υποψηφίων είναι η 17η Ιουνίου. Τότε οι 27 Ευρωπαίοι ηγέτες θα έχουν δείπνο στις Βρυξέλλες, ενώ θα έχουν ήδη προηγηθεί ανεπίσημες συνομιλίες –στο περιθώριο της συνάντησης των ηγετών του G7 σε ιταλικό θέρετρο της Απουλίας– με οικοδέσποινα την Τζόρτζια Μελόνι, η χώρα της οποίας ασκεί την προεδρία του G7 και τη συμμετοχή της προέδρου της Κομισιόν και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Η δεύτερη φάση του αναμένεται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 27-28 Ιουνίου με βασικό στόχο την έγκριση των προέδρων των τριών θεσμικών οργάνων: Κομισιόν, Συμβουλίου και Κοινοβουλίου.
Στην ενδεχόμενη περίπτωση που κατά τη διάρκεια του διημέρου δεν ολοκληρωθούν επιτυχώς οι διαπραγματεύσεις, η συζήτηση θα μεταφερθεί για τον Σεπτέμβριο, αν και μοιάζει απίθανο σενάριο, λόγω της χρονικής «πίεσης» ολοκλήρωσης του τρέχοντος θεσμικού κύκλου την 1η Nοεμβρίου και της σύγκλησης της πρώτης ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου στις 16 Ιουλίου.
