Τον κώδωνα του κινδύνου για αύξηση του γεωπολιτικού ρίσκου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και ενδεχόμενη όξυνση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις κρούει ο Αλέξης Παπαχελάς, με άρθρο του στην “Καθημερινή της Κυριακής”, ως απόρροια της αλλαγής συμπεριφοράς του Τούρκου προέδρου προς τις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τον διευθυντή της Καθημερινής, η μεταστροφή του Ταγίπ Ερντογάν, όπως αυτή ερμηνεύεται μέσα από την ματαίωση της συνάντησης με τον Τζο Μπάιντεν θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, δεδομένου ότι αυτές έχουν σφυρηλατηθεί παρασκηνιακά κυρίως από τους πρεσβευτές των ΗΠΑ και δευτερευόντως από το Βερολίνο…
Ο Αλέξης Παπαχελάς αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο η ένταση στις σχέσεις ΗΠΑ – Τουρκίας να αποτελέσει τροχοπέδη και για τα ελληνικά εξοπλιστικά προγράμματα, πλήττοντας κυρίως την παραγγελία των F-35, η οποία θα μπορούσε να μπει στον πάγο μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο με τα τουρκικά F-16. Γι΄ αυτά αναφέρει ότι είναι πιθανό να παγώσουν επίσης, ως ένδειξη δυσαρέσκειας προς τον Ταγίπ Ερντογάν.
Ως προς τις ελληνοτουρκικές σχέσεις ο έμπειρος αναλυτής αναφέρει ότι αυτές γίνονται ξανά απρόβλεπτες, με το σενάριο επανέναρξης των παραβιάσεων και υπερπτήσεων να επανέρχεται επί τάπητος.
Είναι σαφές ότι οι ανησυχίες που διατυπώνει ο Αλέξης Παπαχελάς δεν αποτελούν εσωτερικούς προβληματισμούς, αλλά σενάρια τα οποία μελετώνται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ αυτών και εταιρίες που επενδύουν ή σκέφτονται να επενδύσουν στην Ελλάδα. Με δεδομένη την υστέρηση που παρουσιάζει σε Ξένες Άμεσες Επενδύσεις η Ελλάδα, ενδεχόμενο uptick της έντασης στα ελληνοτουρκικά θα μπορούσε να δυναμιτίσει το επενδυτικό κλίμα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας.
Το νέο τοπίο οικοδομείται ενόψει της επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άγκυρα, αλλάζοντας το σκηνικό που καλείται να διαχειριστεί ο Έλληνας πρωθυπουργός. Η ανησυχία είναι ότι η απομάκρυνση Ερντογάν από τις ΗΠΑ, θα μπορούσε να οδηγήσει στην μονομερή και επιθετική αλλαγή της ατζέντας και να εκτροχιάσει τη δυναμική του διμερούς διαλόγου.
Το άρθρο του Αλέξη Παπαχελά
Η γειτονιά μας γίνεται πάλι απρόβλεπτη
Η γειτονιά μας κρύβει πάντοτε εκπλήξεις, εδώ και αιώνες… Η πιo πρόσφατη έκπληξη ήλθε το απόγευμα της Παρασκευής, όταν ο πρόεδρος Ερντογάν επιτέθηκε στις ΗΠΑ και στο Ισραήλ και ακύρωσε την επικείμενη επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον. Πρόκειται για μια εξαιρετικά σημαντική, αν όχι κρίσιμη, εξέλιξη, που θα επηρεάσει οπωσδήποτε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις αλλά και όλη την αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Αθήνα είχε ποντάρει σε μια περίοδο ηρεμίας στο Αιγαίο, η οποία βασιζόταν στην παραδοχή ότι η Αγκυρα χρειαζόταν «ήρεμα νερά» στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, καθώς καιγόταν να εξασφαλίσει την αναβάθμιση αλλά και την αγορά νέων αεροσκαφών F-16. Η σχετική φόρμουλα εκτόνωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων είχε συμφωνηθεί και σφυρηλατηθεί για μεγάλο διάστημα από τους Αμερικανούς πρέσβεις στην Αθήνα και στην Αγκυρα. Παρασκηνιακό ρόλο έπαιξε και το Βερολίνο, αλλά πρωταγωνιστές ήταν οι Αμερικανοί. Μετά το ξέσπασμα Ερντογάν και τη ματαίωση της επίσκεψης στον Λευκό Οίκο, θα πρέπει να θεωρείται απίθανο να δώσει το Κογκρέσο το πράσινο φως στα αιτήματα της Αγκυρας. Θα υπάρξουν οι παραδοσιακοί απολογητές της τουρκικής συμπεριφοράς στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά η δουλειά τους δεν θα είναι καθόλου εύκολη.
Απομένουν δύο ερωτήματα. Γιατί τα έκανε όλα «γυαλιά καρφιά» ο Ερντογάν και αν αυτό θα μας ξαναβάλει σε μια περίοδο μεγάλων εντάσεων στο Αιγαίο. Το πρώτο ερώτημα έχει ίσως ψυχαναλυτική ερμηνεία. Είναι πολλοί εκείνοι που θεωρούν ότι ο Ερντογάν μετά τις εξελίξεις στην Παλαιστίνη βλέπει τον εαυτό του –στο μυαλό του– σαν τον ηγέτη μιας υπερδύναμης, αλλά και σαν αρχηγό της μουσουλμανικής παγκόσμιας συμμαχίας εναντίον του Ισραήλ και της Δύσης. Κάποιος που αναλαμβάνει αυτόν τον ρόλο κάνει κινήσεις που ξεπερνούν τη λογική και αγνοούν τις συμβουλές τεχνοκρατών και διπλωματών. Η συμπεριφορά του είναι μεσσιανική. Ισως να επηρεάζεται από τον Πούτιν, ίσως πάλι να ποντάρει ότι τον Ιανουάριο θα έχει άλλον συνομιλητή στον Λευκό Οίκο. Ισως να είναι μία ακόμη μπλόφα στο πλαίσιο ενός γεωπολιτικού παζαριού.
Οσο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, θα πρέπει να δούμε τι θα σημάνει η ξαφνική ένταση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Ενας Ερντογάν που δεν ενδιαφέρεται για τα F-16 ή για μια συνάντηση με τον Μπάιντεν μπορεί εύκολα να επιστρέψει σε υπερπτήσεις και προκλήσεις. Το άλλο σενάριο θα ήταν, καθώς κόβει πια όλες τις γέφυρες με τις ΗΠΑ και τις ευρωπαϊκές χώρες, να έχει πλέον μεγαλύτερη ανάγκη για μια σχέση καλής γειτονίας με την Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση, η Ουάσιγκτον θα πρέπει να αποφασίσει τι στάση θα κρατήσει και αν θα εγκαταλείψει τις ψευδαισθήσεις της. Δεν υπάρχει αμφιβολία ασφαλώς ότι θα υπάρξουν και εκείνοι που θα προτείνουν να «παγώσει» η έγκριση των F-35 προς την Ελλάδα έως ότου κάτσει η σκόνη με την Αγκυρα και φανεί αν θα πάρει τα F-16. Εχουμε πάντως μπροστά μας ένα νέο σκηνικό. Η γειτονιά γίνεται πάλι απρόβλεπτη.
