Η αντίστροφη μέτρηση για την άφιξη του Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα έχει ξεκινήσει, η δημοσιότητα όμως και οι πληροφορίες για την ατζέντα είναι εξαιρετικά περιορισμένες.
Επισήμως η επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν πραγματοποιείται στο πλαίσιο της εμπέδωσης της βελτιωμένης σχέσης και με στόχο να ενταθεί η συζήτηση γύρω από τη θετική ατζέντα. Ωστόσο, είναι σαφές ότι τα μείζονα ζητήματα παραμένουν.
Εκτός από τη συνάντηση των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν (με τη συμμετοχή των υπουργών Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν και των διπλωματικών συμβούλων Aννας-Μαρίας Μπούρα και Τσαγατάι Κιλίτς), θα πραγματοποιηθεί ένα ακόμη τετ α τετ, όπου θα συζητηθούν τα επόμενα βήματα. Το συγκεκριμένο τετ α τετ θα διεξαχθεί ανάμεσα στους υφυπουργούς Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και Μπουράκ Ακσαπάρ, με σκοπό μια πρώτη συζήτηση για τη χαρτογράφηση των κινήσεων που θα γίνουν εντός του 2024. Σε αυτό το πλαίσιο, η τουρκική πλευρά έχει ήδη θέσει το ζήτημα αναζωογόνησης, με κάποια άλλη μορφή ενδεχομένως, των διερευνητικών επαφών.
Τόσο η Αθήνα, όσο και η Άγκυρα διατηρούν χαμηλούς τόνους και μικρές προσδοκίες για την επίσκεψη, ενώ η ατζέντα δεν έχει ανακοινωθεί, επιτρέποντας έτσι εικοτολογία και… συνωμοσιολογικές προσεγγίσεις.
Σε κάθε περίπτωση, οι δύο πλευρές έρχονται να επενδύσουν στην 10μηνη ύφεση στο Αιγαίο, με ελάχιστες παραβιάσεις και να προωθήσουν ζητήματα οικονομικής συνεργασίας και κοινών δράσεων ασφαλείας.
Η Άγκυρα ανζητά συμμάχους για να μπορέσει να θέσει ζητήματα στην ΕΕ, όπως η επικαιροποίηση της τελωνειακής ένωσης και η κοινή δήλωση για το προσφυγικό. Υπό τον κίνδυνο νέου κύματος προσφύρων από την Παλαιστίνη και με τις ροές από την Αφρική να εντείνονται, το ζήτημα καθίσταται επιτακτικό.
Εν τω μεταξύ η Άγκυρα συζητά ανοιχτά και έντονα το θέμα της visa των 72 ωρών για τους Τούρκους στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Το θέμα άπτεται όμως και της Σένγκεν, παραπέμποντας τις τελικές αποφάσεις στην επίτροπο της Κομισιόν Ίλβα Γιόχανσον.
Παράλληλα, Μητσοτάκης και Ερντογάν θα επιχειρήσουν να βρουν διέξοδο από την παγίδα του Χομπς, ώστε να ανακόψουν τον ρυθμό του υπερξοπλισμού, χωρίς να αναστατώσουν τις σχέσεις τους με συμμάχους και εταίρους. Αυτό δεν θα είναι εύκολο: Η Ελλάδα επιχειρεί να εγκαταλείψει το σχέδιο για τις κορβέτες, λόγω κόστους, καθώς έχει εκτοξευθεί στα 2,1 δισ. -έναντι 1,7 δισ. που υπολογίζονταν αρχικά- και ενώ οδεύει σε μακρά περίοδο δημοσιονομικής αναδίπλωσης. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία, συζητά “φωναχτά” για τα Eurofighter με τη Βρετανία, καθώς έχει σκοντάψει σε σκόπελο στις ΗΠΑ για τα F-16, τα οποία αποτελούν το μείζον ζήτημα.
Το Timeline της Επίσκεψης
Τα επόμενα βήματα μετά το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας της 7ης Δεκεμβρίου και τη συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απασχολούν τις δύο πλευρές, οι οποίες έως αυτή τη στιγμή εμφανίζονται ικανοποιημένες από τα αποτελέσματα της δεκάμηνης ύφεσης στο Αιγαίο.
Πρακτικά, οι δύο πλευρές αναζητούν τρόπο με τον οποίο θα ξεκινήσουν ξανά οι επαφές για τον πυρήνα των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Αιγαίο, οι οποίες περιστρέφονται γύρω από τα αεροναυτιλιακά ζητήματα (εθνικά χωρικά ύδατα, εθνικός εναέριος χώρος). Υπενθυμίζεται πως οι δύο τελευταίοι γύροι διερευνητικών επαφών διεξήχθησαν τον Οκτώβριο του 2021 στην Αγκυρα (63ος) και τον Φεβρουάριο του 2022 στην Αθήνα (64ος), σε μια περίοδο ακραίας έντασης μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Οι διερευνητικές επαφές τότε δεν είχαν εισέλθει στον πυρήνα των ζητημάτων αλλά είχαν μετατραπεί σε ένα φόρουμ ανταλλαγής απόψεων ανάμεσα στις δύο πλευρές. Εμοιαζαν περισσότερο με παράλληλους μονολόγους και λιγότερο με τις διερευνητικές επαφές που είχαν φθάσει πολύ κοντά σε συγκλίσεις το 2002-2003 και μετά το 2010-11.
Θετικό μομέντουμ και έλλειψη ανταγωνισμών
Οι δύο πλευρές έχουν αποφύγει επιθετικές δηλώσεις και έχουν δώσει ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μην υπάρχουν διαρροές για την προετοιμασία των επαφών, εδραιώνοντας έτσι εμπιστοσύνη μταξύ των δύο ηγετών και των αντιπροσωπειών που χειρίζονται τις διμερείς σχέσεις.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ταγίπ Ερντογάν έκανε λόγο γα “win-win” κατάσταση στην Αθήνα, προμηνύοντας ουσιώδεις διαπραγματεύσεις και εστίαση στα οικονομικά ζητήματα. Όπερ σημαίνει ότι τα πιο ευαίσθητα θέματα θα τεθούν σε χαμηλότερο επίπεδο και με tit-for-tat diplomacy.
Σε κάθε περίπτωση, τα επόμενα βήματα θα συζητηθούν και θα αποφασιστούν σε βάθος χρόνου, με το δίδυμο των υφυπουργών Εξωτερικών να κρατάει την ευθύνη του ρυθμού με τον οποίο θα πραγματοποιηθεί αυτό, υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, της συνέχισης υποστήριξης από τις ηγεσίες. Εν ολίγοις, στη παρούσα φάση, η βούληση του κ. Ερντογάν να κρατήσει τις σχέσεις με την Ελλάδα σε καλό επίπεδο, αποτελεί το βασικό μέγεθος μέτρησης αυξομείωσης της έντασης στο Αιγαίο. Για την καλή προαίρεση του κ. Ερντογάν στην παρούσα φάση έχουν φθάσει μηνύματα από πολλούς εταίρους της Αθήνας ανά την Ευρώπη.
Η χορογραφία από τους υφυπουργούς
Την ευθύνη της ατζέντας έχει κυρίως Το δίδυμο των υφυπουργών Εξωτερικών, Παπαδοπούλου – Ακσαπάρ.
Το κοινό ανακοινωθέν έχει ήδη αρχίσει να προετοιμάζεται και θα τελειωποιηθεί μετά τη συνάντηση των ηγετών και αφού οι υπουργοί βάλουν τις τελευταίες πινελιές, από τις συζητήσεις στο ΑΣΣ . Στόχος είναι το ανακοινωθέν να εκπέμπει θετικό κλίμα, μικρά βήμα και εδραίωση της εμπιστοσύνης. Δεν αποκλείεται να περιλαμβάνεται και ένας οδικός χάρτης, ο οποίος θα αποδεικνύει τη μετουσίωση της βούλησης σε πράξη και θα ξεκλειδώνει ευρωπαϊκά κονδύλια.
Το ΑΣΣ θα είναι ολιγάριθμο και θα αφορά θέματα ουσιαστικά αλλά και της θετικής ατζέντας (εθνικής άμυνας, εξωτερικών, μετανάστευσης, πολιτισμού, τουρισμού, ναυτιλίας). Καλά πληροφορημένες πηγές ανέφεραν ότι η θετική ατζέντα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με κάποια αυτοσυγκράτηση, μια και το μεγαλύτερο μέρος της δεν θα καταλήξει σε κάποια συμφωνία.
Κάποια από τα περιφερειακά ζητήματα είναι, επίσης, αρχικά ευρωπαϊκά και στη συνέχεια διμερή. Εν ολίγοις, Αθήνα και Αγκυρα είναι αδύνατον να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία για το προσφυγικό, καθώς υπερκείμενη θεωρείται η δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας, που αποτελεί «ομπρέλα» για τους «27».
Φρούριο η Αθήνα
Ο σχεδιασμός της ΕΛΑΣ προβλέπει δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, με την κινητοποίηση περίπου 3.500 αστυνομικών (σ.σ. ο ακριβής αριθμός θα αποφασιστεί σήμερα), επιτήρηση από ελικόπτερο της ΕΛΑΣ, αλλά και drone, τα οποία θα δίνουν ζωντανά εικόνα στο κέντρο επιχειρήσεων της ΓΑΔΑ.
Τα επιχειρησιακά σχέδια της Αστυνομίας προβλέπουν αυξημένα μέτρα στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος κατά την άφιξη του Τούρκου προέδρου. Αστυνομικές δυνάμεις θα είναι παρατεταγμένες κατά μήκος κεντρικών οδικών αξόνων της πρωτεύουσας, από όπου θα περάσει η αυτοκινητοπομπή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Επιπλέον ελεύθεροι σκοπευτές θα είναι ακροβολισμένοι σε ψηλά κτίρια της Αθήνας στη διάρκεια της επίσκεψης.
Παράλληλα στη διάρκεια της επίσκεψης θα τεθούν σε ισχύ κυκλοφοριακές ρυθμίσεις σε κεντρικούς δρόμους όπως η Λεωφόρος Β. Σοφίας, η Β. Όλγας, η Λεωφόρος Β. Κωνσταντίνου και η Κηφισίας.
Τέλος, αστυνομικοί θα βρίσκονται επί ποδός και για την φύλαξη τουρκικών στόχων.
Σημειώνεται ότι η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου θα πραγματοποιηθεί μία ημέρα μετά την επέτειο της δολοφονίας του Αλέξη Γρηγορόπουλου, κατά την οποία επίσης θα ισχύσουν ειδικά επιχειρησιακά μέτρα.
