Η Fitch, όπως ήταν αναμενόμενο, αναβάθμισε το αξιόχρεο της ελληνικής οικονομίας, θέτοντάς την σε επενδυτική βαθμίδα, τα μεσάνυχτα της Παρασκευής, 1η Δεκεμβρίου, μεταβάλλοντας ταυτόχρονα τις προοπτικές από “θετικές” σε σταθερές”.
Σε επίπεδο επενδυτικής βαθμίδας BBB- από BB+ και με σταθερές προοπτικές έναντι θετικών, αναβάθμισε η Fitch την ελληνική οικονομία. Ο οίκος είναι ο δεύτερος εγκεκριμένος από την ΕΚΤ, μετά την S&P, που θέτει την Ελλάδα σε καθεστώς IG, γεγονός που συνεπάγεται ότι ελληνικά ομόλογα θα είναι επιλέξιμα στο πλαίσιο των προγραμμάτων στήριξης της ΕΚΤ.
Η Standard and Poor’s αναβάθμισε την ελληνική οικονομία τον Οκτώβριο του 2023 (σε ΒΒΒ- από ΒΒ+).
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα ελληνικά ομόλογα απώλεσαν το waiver που είχαν λάβει και επέτρεπε στην ΕΚΤ να τα αγοράζει, μετά την πλήρη έξοδο από το πρόγραμμα στήριξης. Ακολούθησε αύξηση των αποδόσεων, ενώ με την προοπτική απόκτησης επενδυτικής βαθμίδας οι αποδόσεις σταθεροποιήθηκαν, αλλά σε υψηλότερα επίπεδα. Πλέον, λόγω της αύξησης των επιτοκίων, η επίτευξη επενδυτικής βαθμίδας δεν αναμένεται να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στα ομόλογα, η οποία είχε εν πολλοίς προεξοφληθεί.
Προηγουμένως, τον Σεπτέμβριο, η Moody’s είχε αναβαθμίσει κατά δύο βαθμίδες το αξιόχρεο της ελληνικής οικονομίας, διατηρώντας την όμως μια βαθμίδα κάτω από την επενδυτική, σε Ba1 από Ba3 τον Σεπτέμβριο, Έχει προηγηθεί σχετική κίνηση της DBRS στις αρχές Σεπτεμβρίου, αλλά και οι Scope και R&I.
Auditor’s note: Η παράγραφος που ξεκλειδώνει την αναβάθμιση του Χ.Α
Από την ανάλυση της Fitch ενδιαφέρον έχει η αναβάθμιση του “ανώτατου ορίου χώρας” κατά έξι βαθμίδες, το υψηλότερο δυνατό, όπως αναφέρει ο οίκος. Αυτή η απόφαση αποδίδεται στην αποκατάσταση της προοπτικής λόγω της υποχώρησης των κινδύνων από capital controls και τη βελτίωση του θεσμικού και χρηματοοικονομικού πλαισίου της χώρας.
Πρακτικά, η διατύπωση αυτή δίνει το έναυσμα στην MSCI για την αναβάθμιση την αλλαγή του status της ελληνικής κεφαλαιαγοράς σε “under review for possible upgrade”, τον προσεχή Ιούνιο, καθώς πληρείται το κριτήριο της εμπεδωμένης σταθερότητας και της μη αναστρεψιμότητας των μεταρρυθμίσεων.
Ευνοϊκή δυναμική στο χρέος
Ο οίκος εκτιμά ότι ο λόγος χρέος προς ΑΕΠ θα παραμείνει σε έντονα πτωτική τροχιά, χάρη στην ισχυρή ονομαστική ανάπτυξη, την υπερεκτέλεση του προϋπολογισμού και την ευνοϊκή δομή του χρέους. Επίσης, θεωρεί ότι τα ρίσκα πολιτικής είναι σχετικά χαμηλά, με σταθερό πολιτικό πλαίσιο και δημοσιονομική πειθαρχία.
Προβλέπει ότι ο δείκτης του χρέους θα υποχωρήσει στο 160,8% εφέτος και στο 141,2% το 2027 από 171,4% το 2022. Η αναμενόμενη μείωση κατά 65 ποσοστιαίες μονάδες από τα υψηλά του 205% εντός πανδημίας είναι μεταξύ των καλύτερων επιδόσεων χώρας που αξιολογεί η Fitch, αν και ο δείκτης αναμένεται να παραμείνει σε σχεδόν τριπλάσια επίπεδα από αυτά των χωρών με αξιολόγηση ΒΒΒ. Παράγοντες που μετριάζουν το βάρος, όπως τα χαμηλά κόστη εξυπηρέτησης, οι μακρινές ωριμάνσης και το σημαντικό μαξιλάρι ρευστότητας μειώνουν τα ρίσκα για τα δημόσια οικονομικά.
Δέσμευση στη δημοσιονομική σύγκλιση
Η Ελλάδα διατηρεί υψηλή δέσμευση για δημοσιονομική σύγκλιση με το πρωτογενές πλεόνασμα να εκτιμάται ότι θα αυξηθεί στο 1,1% του ΑΕΠ το 2023 και θα κινηθεί κατά μέσο όρο στο 2,2% το 2024-5. Με μέσο πρωτογενές πλεόνασμα 1,1% την επόμενη διετία, το έλλειμμα θα υποχωρήσει κάτω του μέσου όρου των χωρών με ΒΒΒ (2,8%).
Οι ελληνικές αρχές σχεδιάζουν φορολογικές μεταρρυθμίσεις που αυξάνουν τα έσοδα το 2024 για να αντλήσουν πρόσθετα 600 εκατ. ευρώ για κοινωνικές δαπάνες. Σε συνδυασμό με τις προσπάθειες βελτίωσης της ψηφιοποίησης και της μείωσης στη φοροδιαφυγή, τα φορολογικά έσοδα θα μπορούσαν να ενισχυθούν, παρέχοντας πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο για κεφαλαιακές δαπάνες ώστε να ενισχυθεί η ανάπτυξη.
Ανθεκτική ανάπτυξη
Η Fitch προβλέπει πλέον ανάπτυξη 2,4% το 2023, σε μια μικρή ανοδική αναθεώρηση από την τελευταία αξιολόγηση. Αυτό αντανακλά καλύτερη του αναμενόμενου τροχιά στην κατανάλωση τα τελευταία τρίμηνα, καθώς και την προσδοκία για διατήρηση ισχυρών επενδύσεων. Ο οίκος αναμένει ότι η ανάπτυξη θα διατηρηθεί σε παρόμοια επίπεδα (μέσο όρο 2,4%) τη διετία 2024-5 με βοήθειες από τον χαμηλότερο πληθωρισμό, την συνεχιζόμενη απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων και βελτιωμένη οικονομική εμπιστοσύνη. Τα ρίσκα σχετίζονται κυρίως με εξωγενείς εξελίξεις, αν και η Ελλάδα έχει αποδειχθεί ανθεκτική στη μείωση της ζήτησης από βασικούς εμπορικούς εταίρους, χάρη και στις ισχυρές επιδόσεις από τους κλάδους των υπηρεσιών.
Σταθερή πολιτική
Οι κίνδυνοι πολιτικής έχουν εκτονωθεί μετά τη σαφή νίκη της κεντροδεξιάς Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές στα τέλη Ιουνίου, η οποία της παρέχει σαφή πλειοψηφία για να εφαρμόσει το μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα τα επόμενα πέντε χρόνια. Μεταρρυθμίσεις σε τομείς όπως το επιχειρηματικό περιβάλλον, στο κράτος δικαίου και στην αγορά εργασίας, βρίσκονται στα σκαριά και θα μπορούσαν να ενισχύσουν το μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό και να αντιμετωπίσουν ορισμένες διαρθρωτικές αδυναμίες. Η δέσμευση για τη διευκόλυνση ανάκαμψης και ανθεκτικότητας παραμένει ισχυρή, με την Ελλάδα να σημειώνει σταδιακή πρόοδο όσον αφορά τις εκταμιεύσεις και τον προγραμματισμό, παρόλο που ορισμένοι κίνδυνοι εφαρμογής εξακολουθούν να υφίστανται.
Βελτιώνεται ο τραπεζικός τομέας
Ο δείκτης για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αναβαθμίζεται σε bb από b μετά τις αναβαθμίσεις των δεικτών βιωσιμότητας των τεσσάρων συστημικών τραπεζών από τη Fitch τον Σεπτέμβριο. Η αναβάθμιση αντανακλά δομικές βελτιώσεις στην κερδοφορία των τραπεζών, οδηγώντας σε συγκέντρωση κεφαλαίων και συνεχιζόμενη βελτίωση στην ποιότητα ενεργητικού. Η κεφαλαιοποίηση του τραπεζικού τομέα ήταν στο 17,3% τον Ιούνιο, ενώ το μερίδιο των μη εξυπηρετούμενων δανείων στα τραπεζικά χαρτοφυλάκια μειώθηκε στο 8,6% το δεύτερο τρίμηνο, από 8,7% στα τέλη του 2022 και τα υψηλά του 46% το 2017.
Ο οίκος αναμένει περαιτέρω βελτίωση στην ποιότητα ενεργητικού βραχυμεσοπρόθεσμα, αλλά με πιο μέτριο ρυθμό, με τις πωλήσεις στοιχείων ενεργητικού να παίζουν μικρότερο ρόλο. Η αύξηση των πιστώσεων συνέχισε να περιορίζεται το 2023, αλλά αναμένεται να ςεπιταχύνει το 2024, καθώς η κοινωνία προσαρμόζεται σε περιβάλλον υψηλότερων επιτοκίων.
Η αξιολόγηση της Ελλάδας αντανακλά επίσης τους εξής παράγοντες – κλειδιά:
Θεμελιώδεις κινητήριες δυνάμεις: Οι αξιολογήσεις της Ελλάδας αντικατοπτρίζουν τα επίπεδα κατά κεφαλήν εισοδήματος και τους δείκτες διακυβέρνησης που είναι πολύ πάνω από τον μέσο όρο «BBB», καθώς και την αξιοπιστία της πολιτικής που υποστηρίζεται από το ότι αποτελεί μέλος της ευρωζώνης. Αυτά τα πλεονεκτήματα αντιπαραβάλλονται με τις κληρονομιές της κρίσης δημόσιου χρέους, που περιλαμβάνουν μεγάλα αποθέματα δημόσιου και εξωτερικού χρέους, καθώς και χαμηλό μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό και ορισμένες επίμονες ευπάθειες στον τραπεζικό τομέα.
Μετριοπαθείς πληθωριστικοί κίνδυνοι: Προβλέπουμε ότι ο ετήσιος εναρμονισμένος πληθωρισμός θα είναι κατά μέσο όρο 4,4% το 2023 και θα υποχωρήσει σταδιακά στο 2,9% το 2024 και στο 2% το 2025. Οι βασικές επιδράσεις συνέβαλαν σε ταχεία πτώση του πληθωρισμού τους τελευταίους μήνες, αλλά αυτή η τάση έχει σε μεγάλο βαθμό τερματιστεί, η προοπτική περαιτέρω αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού πιθανότατα θα διαρκέσει περισσότερο. Η δυναμική της αγοράς εργασίας θα υποστηρίξει την αύξηση των μισθών κατά περίπου 7% φέτος και πιθανότατα σε παρόμοια επίπεδα το επόμενο έτος, με την ανεργία να πλησιάζει σταδιακά τα επίπεδα του 2019 (και ορισμένες βιομηχανίες να αντιμετωπίζουν τώρα ελλείψεις εργατικού δυναμικού). Αυτό θα διατηρήσει ορισμένους ανοδικούς κινδύνους πληθωρισμού.
Έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών: Συνεχίζουμε να αναμένουμε σταδιακή βελτίωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (CAD) κατά την προβλεπόμενη περίοδο χάρη στη βελτίωση των όρων εμπορίου και την έντονη αύξηση των εξαγωγών υπηρεσιών. Με μέσο όρο 6,1% το 2023-2025, το CAD θα παραμείνει μεταξύ των υψηλότερων στην ευρωζώνη, αλλά θα χρηματοδοτηθεί από τις αυξανόμενες καθαρές εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων και τις μεταβιβάσεις της ΕΕ. Αυτό θα βοηθήσει στη μείωση των εξωτερικών κινδύνων. Προβλέπουμε, σημειώνει ο οίκος, ότι η θέση του καθαρού εξωτερικού χρέους θα βελτιωθεί κάπως χάρη στην απομόχλευση του δημόσιου τομέα, αν και στο προβλεπόμενο 108,3% του ΑΕΠ θα είναι πολύ πάνω από την τρέχουσα μέση τιμή «BBB» του 2,6%.
Αναβάθμιση ανώτατου ορίου χώρας: Η Fitch αναβάθμισε το ανώτατο όριο της χώρας σε «AA-» από «Α». Η κατά έξι βαθμίδες άνοδος της Ελλάδας αντανακλά την εκτίμησή μας για μειωμένους κινδύνους από τους ελέγχους κεφαλαίων και τη βελτίωση του θεσμικού και χρηματοοικονομικού πλαισίου της χώρας. Η ανύψωση έξι βαθμίδων είναι η μέγιστη επιτρεπόμενη βάσει των κριτηρίων μας.
ESG -Διακυβέρνηση: Η Ελλάδα έχει βαθμολογία συνάφειας ESG (RS) ‘5’ και ‘5[+], αντίστοιχα, για την Πολιτική Σταθερότητα και τα Δικαιώματα και για το Κράτος Δικαίου, τη Θεσμική και Ρυθμιστική Ποιότητα και Έλεγχο της Διαφθοράς. Αυτές οι βαθμολογίες αντικατοπτρίζουν την υψηλή βαρύτητα που έχουν οι Δείκτες Διακυβέρνησης της Παγκόσμιας Τράπεζας (WBGI) στο Μοντέλο Αξιολόγησης Χωρών.
Η Ελλάδα έχει μια μέση κατάταξη WBGI στο 62,7 που αντικατοπτρίζει πρόσφατο ιστορικό ειρηνικών πολιτικών μεταβάσεων, μέτριο επίπεδο δικαιωμάτων συμμετοχής στην πολιτική διαδικασία, μέτρια θεσμική ικανότητα, καθιερωμένο κράτος δικαίου και μέτριο επίπεδο διαφθοράς.
Τί επηρεάζει την αξιολόγηση
Παράγοντες που θα μπορούσαν, μεμονωμένα ή συλλογικά, να οδηγήσουν σε ενέργεια αρνητικής αξιολόγησης/υποβάθμιση:
- Δημόσια οικονομικά: Ανανεωμένη ανοδική τάση του χρέους της γενικής κυβέρνησης/ΑΕΠ, για παράδειγμα, λόγω διαρθρωτικής δημοσιονομικής χαλάρωσης, παρατεταμένης ασθενούς ανάπτυξης ή υλοποίησης σημαντικών πιθανών υποχρεώσεων.
- Μακροοικονομικά: Σοβαρό δυσμενές σοκ που θα επηρεάσει το μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό της Ελλάδας και θα επιδεινώσει την εξωτερική ανταγωνιστικότητα.
Παράγοντες που θα μπορούσαν, μεμονωμένα ή συλλογικά, να οδηγήσουν σε δράση/αναβάθμιση θετικής αξιολόγησης:
- Δημόσια οικονομικά: Επίμονη και σημαντική μείωση του χρέους της γενικής κυβέρνησης/ΑΕΠ, που οφείλεται, για παράδειγμα, στη δημοσιονομική εξυγίανση μεσοπρόθεσμα.
- Μακροοικονομικά: Βελτίωση του μεσοπρόθεσμου αναπτυξιακού δυναμικού και των επιδόσεων, για παράδειγμα, λόγω της υψηλότερης επενδυτικής δυναμικής ή/και της εφαρμογής διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Χατζηδάκης: Δημοσιονομική σοβαρότητα και κοινωνική ευαισθησία
Ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστής Χατζηδάκης, έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Η αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας από τον οίκο Fitch επισημοποιεί την ανάδειξη της Ελλάδας στην επενδυτική κατηγορία από την πλευρά της πιστοληπτικής αξιολόγησης. Είναι μια μεγάλη εθνική επιτυχία!
Η Fitch είναι ο τρίτος – από τους τέσσερις αναγνωρισμένους από την ΕΚΤ- οίκος αξιολόγησης που απονέμει τους τελευταίους μήνες στη χώρα μας το καθεστώς της επενδυτικής βαθμίδας. Γεγονός που πιστοποιεί την πρόοδο της ελληνικής οικονομίας και τις ακόμη πιο θετικές προοπτικές που διανοίγονται με την εφαρμογή της πολιτικής μας. Δημιουργεί παράλληλα τις προϋποθέσεις για περαιτέρω ενίσχυση της εισροής επενδύσεων, καλύτερες συνθήκες χρηματοδότησης της οικονομίας, ανάπτυξη και αύξηση της απασχόλησης.
Υπογραμμίζω τις επισημάνσεις του oίκου για το ρεκόρ της μείωσης του χρέους κατά 65 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ , από το 205% κατά την περίοδο της πανδημίας στο 160,8 % εφέτος και 141,2 % του ΑΕΠ το 2027. Επίσης, τις επισημάνσεις για την πολιτική δημοσιονομικής υπευθυνότητας η οποία εκτός των άλλων εξασφαλίζει τους αναγκαίους πόρους για μόνιμα και έκτακτα μέτρα κοινωνικής πολιτικής. Τις προβλέψεις για ισχυρή ανάπτυξη και πολιτική σταθερότητα τα επόμενα χρόνια. Την πρόοδο στον τραπεζικό τομέα.
Η σημερινή αναβάθμιση είναι ένα σημαντικό σκαλοπάτι που οδηγεί τη χώρα μας ακόμα πιο ψηλά, με τη συνέχιση του συνδυασμού δημοσιονομικής σοβαρότητας με την κοινωνική ευαισθησία».
