Ενώ το Road and Belt Initiative θεωρείται από πολλούς η αιχμή του δόρατος για την κινεζική γεωοικονομική πολιτική, στην πραγματικότητα αυτό αποτελεί έναν σημαντικό αλλά -όχι ακόμα- κυρίαρχο- πυλώνα. Η παρουσία της Κίνας στο διεθνές γεωοικονομικό στερέωμα είναι πολυδιάστατη και στο εμπορικό της σκέλος εδραιώθηκε κυρίως μέσα από τον έλεγχο λιμανιών.
Η Κίνα λειτουργεί ή έχει ιδιοκτησία σε τουλάχιστον ένα λιμάνι σε κάθε ήπειρο εκτός από την Ανταρκτική. Από τα 101 έργα, τα 92 είναι ενεργά, ενώ τα υπόλοιπα 9 λιμενικά έργα έχουν καταστεί ανενεργά λόγω ακύρωσης ή αναστολής έως τα τέλη Σεπτεμβρίου 2023. Οι λόγοι ακύρωσης ή αναστολής περιλαμβάνουν περιβαλλοντικές ανησυχίες, επιδείνωση των πολιτικών σχέσεων, οικονομικά προβλήματα και ζητήματα ασφάλειας που εγείρονται εγχώρια και διεθνώς. Τα έργα που έχουν ανασταλεί, όπως η κατασκευή του λιμανιού Khalifa στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από την Κίνα, θα μπορούσαν συνεχιστούν.
Η Κίνα έχει γίνει η μεγαλύτερη εμπορική χώρα στον κόσμο και η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία και διεξάγει περίπου το 95% του διεθνούς εμπορίου της μέσω θαλάσσιων οδών. Η έναρξη της Πρωτοβουλίας Belt and Road από τον Κινέζο Πρόεδρο Xi Jinping το 2013 και η εισαγωγή του θαλάσσιου δρόμου του μεταξιού του εικοστού πρώτου αιώνα, που συνδέει την Κίνα με την Ευρώπη και τον Αρκτικό Ωκεανό μέσω της Θάλασσας της Νότιας Κίνας και του Ινδικού Ωκεανού, έχουν κατευθύνει τις επενδύσεις και τις κατασκευαστικές δραστηριότητες της Κίνας στο εξωτερικό.
Τα λιμάνια στο επίκεντρο
Ο Σι Ζινπίνγκ έχει προσωπικά τονίσει τη σημασία των λιμανιών για την οικονομική ανάπτυξη. Επισκεπτόμενος το λιμάνι Tieshan στην επαρχία Guangxi τον Απρίλιο του 2017, ο Σι τόνισε τη σημασία των λιμανιών στην οικονομική ανάπτυξη: «Συχνά λέμε ότι για να πλουτίσουμε πρέπει πρώτα να φτιάξουμε δρόμους. αλλά στις παράκτιες περιοχές, για να πλουτίσουμε πρέπει πρώτα να φτιάξουμε λιμάνια».
Εως τον Σεπτέμβριο του 2023, η Κίνα είχε υπογράψει 70 διμερείς και περιφερειακές ναυτιλιακές συμφωνίες με 66 χώρες και περιοχές. Σήμερα, οι ναυτιλιακές διαδρομές και τα δίκτυα υπηρεσιών της Κίνας καλύπτουν μεγάλες χώρες και περιοχές σε όλο τον κόσμο. Αν και η Κίνα δεν είναι ακόμη παγκόσμια ναυτική δύναμη και επί του παρόντος έχει περιορισμένες υπερπόντιες ναυτικές βάσεις, έχει γίνει ηγετική εμπορική δύναμη που ασκεί σημαντική γεωοικονομική επιρροή στους διεθνείς θαλάσσιους δρόμους και στα εμπορικά λιμάνια που στηρίζουν την παγκόσμια ροή αγαθών.
Στον χάρτη του Council on Foreign Relations των ΗΠΑ δεν εμφανίζονται τα εσωτερικά λιμάνια της Κίνας, αλλά αξίζει να σημειωθεί ότι η Κίνα έχει διαθέτει τα μεγαλύτερα εμπορικά λιμάνια στον κόσμο, σύμφωνα με τον δείκτη συνδεσιμότητας Liner Shipping, ο οποίος μετρά την ενσωμάτωση των χωρών στα παγκόσμια ναυτιλιακά δίκτυα τακτικών γραμμών. Μέχρι και το 2022 η Σαγκάη κατείχε τα σκήπτρα ως το πιο πολυσύχναστο λιμάνι εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο για δεκατρία συναπτά έτη, και αρκετά από τα λιμάνια εμπορευματοκιβωτίων της Κίνας κατατάσσονται μεταξύ των πιο συνδεδεμένων στον κόσμο.
Μπορεί η Κίνα να στρατιωτικοποιήσει λιμάνια;
Σχετική ορολογία:
- Προκυμαία: η περιοχή για να αγκυροβολούν τα πλοία. κάθε τερματικός σταθμός θα έχει πολλές κουκέτες για τη διακίνηση φορτίου.
- Βύθισμα (βύθισμα): το μέγιστο βάθος οποιουδήποτε σκάφους ή το ελάχιστο βάθος που μπορεί να φτάσει ένα σκάφος χωρίς να χτυπήσει το κάτω μέρος του κύτους. (Σημείωση: Το βύθισμα διαφέρει από το βάθος του νερού, αλλά προσφέρει παρόμοια μέτρηση.)
- Quay: τροποποιημένη ακτογραμμή ποταμού που επιτρέπει στα πλοία να ελλιμενίζονται παράλληλα με την ακτή.
Κατά την αξιολόγηση της δυνατότητας ενός λιμανιού για στρατιωτική χρήση, λήφθηκαν υπόψη οι φυσικοί περιορισμοί και οι κατασκευαστικές προδιαγραφές του λιμανιού (π.χ. μήκος και αριθμός θέσεων ελλιμενισμού, βύθισμα, στάθμη βαθέων υδάτων και διαθεσιμότητα δικτύων μεταφοράς και τροφοδοσίας καυσίμων).
Ενώ αυτή η αλληλεπίδραση εστιάζει στο φυσικό δυναμικό για στρατιωτική χρήση, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η σκοπιμότητα και η πιθανή πολιτική ατζέντα που συνδέονται με την επένδυση του λιμανιού (π.χ. ικανότητα να διαταράξει τους παγκόσμιους εμπορικούς δρόμους και την εγγύτητα με άλλες στρατιωτικές και ναυτικές βάσεις) θα επηρέαζε τελικά την απόφαση της Κίνας να επιλέξει ορισμένα λιμάνια για ναυτική χρήση. Για παράδειγμα, αν και το λιμάνι του Λος Άντζελες έχει τις φυσικές δυνατότητες να φιλοξενήσει κινεζικά ναυτικά πλοία, στην πραγματικότητα, είναι αδιανόητο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επέτρεπαν σε ένα κινεζικό πολεμικό πλοίο να ελλιμενιστεί σε αμερικανικό λιμάνι, δεδομένης της τρέχουσας γεωπολιτικής έντασης. Αντίθετα, το λιμάνι του Πειραιά έχει τις φυσικές δυνατότητες για ναυτική χρήση και προηγουμένως φιλοξένησε έναν κινεζικό ναυτικό στόλο για «επίσκεψη φιλίας» το 2017. Ωστόσο, καθώς οι σχέσεις με ΕΕ και Κίνας έχουν επιδεινωθεί έκτοτε, η πιθανότητα να πραγματοποιηθούν τέτοιες επισκέψεις στο μέλλον είναι σαφώς περιορισμένη.
Auditor’s note: Επαναπροσέγγιση
Εσχάτως, πάντως, έγιναν κινήσεις επαναπροσέγγισης της Κίνας τόσο με τις ΗΠΑ και την ΕΕ όσο και με την Ελλάδα. Μάλιστσα, προγραμματίστηκε Σύνοδος Κορυφής ΕΕ – Κίνας για τον Δεκέμβριο και συνάντηση των προέδρων Μπάιντεν – Σι. Προηγουμένως, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε το Πεκίνο όπου είχε επαφές υψηλού επιπέδου. Η ελληνική κυβέρνηση επέλεξε όμως να μη δώσει δημοσιότητα στην επίσκεψη.
Ως γενική κατευθυντήρια γραμμή, τα λιμάνια με βύθισμα μεταξύ 12 και 15 μέτρων θα μπορούν να φιλοξενήσουν πολλά κινεζικά πλοία του πολεμικού ναυτικού, συμπεριλαμβανομένων των αντιτορπιλικών (τα οποία έχουν βύθισμα 6,5 μέτρων), των φρεγατών (6 μέτρα), των αεροπλανοφόρων (11 μέτρων) και των καταδρομικών ( 6,6 μέτρα).
Τα πετρελαιοφόρα και τα πλοία έχουν μέσο βύθισμα 16 μέτρα. Ως εκ τούτου, μπορεί να υποτεθεί ότι τα λιμάνια που μπορούν να φιλοξενήσουν πετρελαιοφόρα θα μπορούσαν επίσης να χειριστούν φυσικά πλοία του ναυτικού.
Πώς μπορεί η Κίνα να αξιοποιήσει τα υπερπόντια λιμάνια της;
Οι δυτικές κυβερνήσεις ανησυχούν όλο και περισσότερο για την πιθανή ανάπτυξη της Κίνας υπερπόντιων ναυτικών βάσεων.
Αν και ο αυξανόμενος έλεγχος από τη Δύση θα μπορούσε να σημαίνει ότι η κατασκευή ναυτικών βάσεων δεν είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (CPC) και την κινεζική κυβέρνηση να προβάλουν την εξουσία παγκοσμίως, το CPC και η κυβέρνηση μπορούν ακόμα να επηρεάσουν το παγκόσμιο εμπόριο και τα logistics. Η μεγάλη επένδυση της Κίνας στον κόσμο, τα συνδεδεμένα λιμάνια υπογραμμίζουν την ισχυρή επιρροή του στις αλυσίδες εφοδιασμού του παγκόσμιου εμπορίου. Η πραγματική μόχλευση του ΚΚΚ και της κινεζικής κυβέρνησης στη Δύση δεν έγκειται απαραίτητα στην κατασκευή νεότερων και μεγαλύτερων ναυτικών βάσεων. Αντίθετα, η μόχλευση της Κίνας είναι στους ποικίλους βαθμούς επένδυσης και ιδιοκτησίας στα πιο πολυσύχναστα και συνδεδεμένα λιμάνια του κόσμου, που στηρίζουν την παγκόσμια ροή αγαθών.
