Μπροστά σε κοινωνικές εκρήξεις και οιωνεί κρίσεις συνοχής βρίσκονται πολλές χώρες και ιδιαίτερα στην Ευρώπη και την Ευρασία, καθώς οι ελλιπώς σχεδιασμένες μεταρρυθμίσεις και οι αλλεπάλληλες κρίσεις προκαλούν κρίση κόστους ζωής, ενώ η αναπόδραστη δημοσιονομική προσαρμογή θα επιδεινώσει μια ήδη ζοφερή -σε πολλές χώρες- κατάσταση.
Οι αποφάσεις για την σχεδόν αρρύθμιστη χρήση της τεχνολογίας και τεχνητής νοημοσύνης γίνονται αισθητές ως εισβολή στην εργασία, με αφορμή την επιδημία – πανδημία που οδήγησε στην μείωση του ανθρωπίνου δυναμικού, την υιοθέτηση εξαιρετικά ευέλικτων μορφών εργασίας υπονομεύοντας συνδυαστικά την ασφάλεια και συνολική ποιότητας των θέσεων εργασίας.
Σύμφωνα με την Allianz – Trade οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Αναδυόμενη Ευρώπη θα αντιμετωπίσουν ένα δίλημμα μεταξύ του περιορισμού του κοινωνικού κινδύνου και της επίτευξης δημοσιονομικής εξυγίανσης. Εν μέσω πολύ αυξημένων παγκόσμιων επιτοκίων, θα είναι απαραίτητο να περιοριστούν τα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης, συμπεριλαμβανομένων των τεράστιων κοινωνικών δαπανών από τα χρόνια της κρίσης 2020-2023 που έχουν ωθήσει σημαντικά το δημόσιο χρέος. Οι χώρες με εκλογές το 2024 ενδέχεται να επιχειρήσουν να αναβάλουν τη δημοσιονομική εξυγίανση για το 2025. Η Allianz Trade εκτιμά ότι η περιοχή της Ευρώπης θα αντιμετωπίσει μέτρια αύξηση του κοινωνικού κινδύνου τα επόμενα δύο χρόνια.
Απροσάρμοστες κυβερνήσεις και κακοί μάνατζερ
Σειρά αποφάσεων όπως οι κυρώσεις εξαιτίας της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και του γεωοικονομικού ανταγωνισμού ΗΠΑ – Κίνας, καθώς και οι αλλαγές διαδρομών των εμπορικών πλοίων, έχουν επηρεάσει καταλυτικά το κόστος ζωής. Η καθυστερημένη και επιθετική διαχείριση της πράσινης οικονομίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το κόστος της ενέργειας και τον αντίκτυπο στο βοιωτικό επίπεδο, καθώς και αντικατάσταση καθημερινών προϊόντων από «τοξικά» σε βιώσιμα, χωρίς να υπάρχουν τεχνικές μελέτες και υποδομές, κυρίως στην Ευρώπη, οδηγούν το ράλι ανόδου τους κόστους διαβίωσης.
Το εκρηκτικό αυτό μίγμα αναδεικνύει η Allianz Trade επισημαίνοντας τις δυναμικές αντιδράσεων και αναταραχών που αυτό δημιουργεί. Ο κόσμος δεν έχει άλλη ανοχή για τα ανεξήγητα. Ο κόσμος συνεχώς ναρκοθετείται από βόμβες, που πατώντας ένα κουμπί θα εκραγούν. Η Allianz Trade προειδοποιεί για μεγάλη έξαρση στον κοινωνικό κίνδυνο, αν οι πολιτικές των κυβερνήσεων στον κόσμο δεν ελέγξουν και δεν διαχειριστούν το ρίσκο στην εργασία, το ρίσκο της τεχνητής νοημοσύνης, την επισιτιστική κρίση και τις διαδρομές του χρήματος. Μεγάλη έμφαση δίνεται στην μείωση των μεταβλητών που οδηγούν σε στρεβλώσεις.
Η Allianz -μεταξύ άλλων- υπογραμμίζει ότι έχει διαπιστωθεί ότι επιχειρήσεις με κακό management θεωρούν την μείωση του ανθρωπίνου δυναμικού ή την εξ’ αποστάσεως εργασία επιτυχία, μη λαμβάνοντας υπ’ όψιν το έμμεσο κόστος που μπορεί να αποβεί μοιραίο για την επιβίωση τους.
Το χρονικό της προαναγγελθείσας έκρηξης
Μετά από μια περίοδο του μέλιτος από το 2015-2021, συμπεριλαμβανομένων των πρώτων 18 μηνών της πανδημίας Covid-19, ο συστημικός κοινωνικός κίνδυνος έχει αυξηθεί στις προηγμένες οικονομίες. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι σχετικά σταθερές τιμές και τα κουπόνια ακρίβειας για τρόφιμα και καύσιμα, σε συνδυασμό με τα τεράστια δημοσιονομικά μέτρα τόνωσης, διατήρησαν την ειρήνη στις ανεπτυγμένες χώρες.
Όμως, ενώ τα δημοσιονομικά κίνητρα παρέμειναν σημαντικά το περασμένο έτος, οι δημόσιες κοινωνικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ δεν αυξήθηκαν. Ταυτόχρονα, το κόστος των εισαγόμενων τροφίμων και καυσίμων αυξήθηκε, ενώ η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό μειώθηκε και ορισμένα νομίσματα αποδυναμώθηκαν. Αυτοί οι τρεις παράγοντες ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τη μείωση 2,5 μονάδων στη μέση βαθμολογία SRI των 26 AE σε 71,8 τον Οκτώβριο του 2023.
Αντέχουν οι Ανεπτυγμένες
Όλες οι ανεπτυγμένες οικονομίες κατατάσσονται μεταξύ των καλύτερων 48 από 185 οικονομίες, ελαφρώς χειρότερα από ό,τι στις εκδόσεις Ιουνίου 2020 και Δεκεμβρίου 2021 του SRI, όταν ήταν όλοι μεταξύ των κορυφαίων 44 στις συνολικές βαθμολογίες).
- Η Δανία άντεξε στην πρωτοπορία με βαθμολογία SRI 82,7 από το μέγιστο 100, ακολουθούμενη από τη Φινλανδία, την Ελβετία, την Ισλανδία και την Ιρλανδία. Οι δύο τελευταίες μαζί με τις Κάτω Χώρες, τις ΗΠΑ και το Λουξεμβούργο είναι οι πέντε μεταξύ των 26 AE που σημείωσαν αξιοσημείωτη βελτίωση στις βαθμολογίες SRI τους τα τελευταία δύο χρόνια. Η κατάσταση στις περισσότερες από τις 21 χώρες που υπολείπονται επιδεινώθηκε.
- Η Γερμανία υποχώρησε στην ένατη θέση το 2023 από την έβδομη θέση το 2021 (-1,9 μονάδες σε βαθμολογία SRI 77,0), κυρίως λόγω του αυξανόμενου πληθωρισμού στις εισαγωγές τροφίμων και ενέργειας. Όλοι οι άλλοι δείκτες παρουσίασαν μικρές αλλαγές, με τους περισσότερους από αυτούς να έχουν καλή βαθμολογία συνολικά, εκτός από την τάση ανάπτυξης του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ και τη συμμετοχή του εργατικού δυναμικού.
- Η Γαλλία βελτιώθηκε στην κατάταξη 13, από 17, παρόλο που η βαθμολογία της SRI μειώθηκε κατά -0,5 πόντους σε 72,0. Εδώ, η επιδείνωση των εισαγωγών τροφίμων και καυσίμων (ως ποσοστό του ΑΕΠ) αντισταθμίστηκε από βελτιώσεις στην τάση ανάπτυξης του πραγματικού κατά κεφαλήν ΑΕΠ,
εισοδηματικές ανισότητες και αντιληπτή διαφθορά. - Η Ιαπωνία (κάτω -11,5 πόντους και -17 στην 30η θέση),
- Η Σουηδία (-10,5 πόντους, -12 στην 15η θέση),
- Η Νέα Ζηλανδία (-9,0 πόντους, -8 κατάταξη στην 14η) και
- Το Ισραήλ (-8,3 βαθμοί, -19 βαθμοί στο 48ο) είδε τις πιο απότομες πτώσεις. Το Ισραήλ βρίσκεται πλέον στην τελευταία θέση της κατάταξης της ΑΕ, παίρνοντας τη θέση από την Ελλάδα (-2,0 βαθμοί, πτώση κατά μία κατάταξη στην 45η), δεδομένης πολύ μειωμένης εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση και μείωση της πολιτικής σταθερότητας. Ο SRI έχει αποτυπώσει πολύ καλά την έντονη αντιπολίτευση και τις πολιτικές διαμαρτυρίες των πρώτων εννέα μηνών του 2023, που πυροδοτήθηκαν από τις προτάσεις της κυβέρνησης για ριζικές δικαστικές μεταρρυθμίσεις που θα περιόριζαν σοβαρά το ισχυρά ανεξάρτητο Ανώτατο Δικαστήριο. Δυστυχώς. Η πολιτική σταθερότητα στη χώρα είναι πιθανό να επιδεινωθεί περαιτέρω, δεδομένης της εντατικοποίησης των εχθροπραξιών μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου.
Ελλάδα και Ισραήλ στον πάτο
Αν και το ενδοπεριφερειακό χάσμα μεταξύ πλουσιότερων και φτωχότερων χωρών όσον αφορά τον κοινωνικό κίνδυνο έχει κάπως μειωθεί στην Αναδυόμενη Ευρώπη, παραμένει μεγάλο. Εννέα από τα 11 κράτη μέλη της ΕΕ στην περιοχή συνεχίζουν να έχουν βαθμολογία SRI κοντά στο 60,0 ή περισσότερο και βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο με πολλά AE (η Κροατία με βαθμολογία 59,6 κατατάσσεται στην 43η θέση, μπροστά από την Ελλάδα και το Ισραήλ). Αυτό επιβεβαιώνει ότι η ένταξη στην ΕΕ όχι μόνο ενισχύει την ευημερία αλλά και την κοινωνική ανθεκτικότητα. Βουλγαρία και η Ρουμανία παραμένει η εξαίρεση, με κάπως χαμηλότερες βαθμολογίες SRI μεταξύ 53 και 55. Η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση παραμένει χαμηλή σε αυτά τα δύο φτωχότερα κράτη μέλη της ΕΕ, αντανακλάται επίσης στη συχνή αντικυβερνητική τους υπέρ-
δοκιμές και επαναλαμβανόμενες πρώιμες κυβερνητικές αλλαγές πριν από το τέλος των νομοθετικών περιόδων. Γενικότερα, τα κράτη μέλη της ΕΕ της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης επωφελήθηκαν επίσης από μια σχετικά καλή πολιτική απάντηση στην επικείμενη ενεργειακή κρίση τον χειμώνα 2022/2023.
Η εξάρτηση αυτών των χωρών από τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου έχει μειωθεί σημαντικά από τις αρχές του 2022², μέσω υποκατάστασης (φυσικό αέριο με άνθρακα στην Πολωνία), νέων παρόχων (αέριο από τις Σκανδιναβικές χώρες για τη Βαλτική) ή άλλων αγωγών ( μέσω Ελλάδας προς Βουλγαρία).
Κλυδωνίζονται οι αναδυόμενες
Στις αναδυόμενες η κατάσταση επιδεινώνεται, σηματοδοτώντας παράλληλα διεύρυνση του χάσματος με τις ανεπτυγμένες. Η συστημική κοινωνική ανθεκτικότητα στο σύνολό τους μειώθηκε ξανά τα δύο τελευταία χρόνια και η υψηλή περιφερειακή ανισότητα που επισημάναμε το 2020 έχει αυξηθεί περαιτέρω. Ωστόσο, η κατάταξη μεταξύ των περιοχών των EM έχει αλλάξει, κυρίως επειδή η Λατινική Αμερική ήταν η μόνη περιοχή που κατέγραψε μείωση του κοινωνικού κινδύνου, ενώ η περιοχή της Αναδυόμενης Ασίας υπέστη σημαντική αύξηση (Διάγραμμα 1 και 12).
Παραδόξως, ο συνολικός κοινωνικός κίνδυνος παρέμεινε συγκριτικά μέτριος και αμετάβλητος τα τελευταία δύο χρόνια στην περιοχή της Αναδυόμενης Ευρώπης (η οποία περιλαμβάνει
των χωρών της Κεντρικής Ασίας σε αυτή την ανάλυση) παρά τη γεωγραφική εγγύτητα με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Εννέα από τα 11 κράτη μέλη της ΕΕ στην περιοχή παρουσίασαν μείωση της κοινωνικής ανθεκτικότητας το 2022-2023, με τα μεγαλύτερα στη Βαλτική, τη Σλοβακία (-3,4 πόντους, -6 στην 32η θέση), την Τσεχία (-2,7 πόντους, -1 κατάταξη στην 20η) και Ουγγαρία (-2,5 βαθμοί,-2 θέσεις στην 35η). Τα βασικά κίνητρα ήταν η άνοδος των τιμών των εισαγωγών τροφίμων και ενέργειας, η μείωση της συμμετοχής του εργατικού δυναμικού και ο μετριασμός ή η συρρίκνωση του πραγματικού ΑΕΠ π.χ. ανάπτυξη. Αντίθετα, η Πολωνία (+3,1 πόντους, +13 κατάταξη στην 28η) και η Ρουμανία (+1,2 πόντους, +7 κατάταξη στην 56η) έχουν σημειώσει καλύτερη βαθμολογία SRI σε σχέση με το 2021, χάρη στη σχετική νομισματική σταθερότητα, μειώνοντας την εισοδηματική ανισότητα και περισσότερες δημόσιες κοινωνικές δαπάνες από τους ομοτίμους τους. Επιπλέον, ορισμένες χώρες της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ), καθώς και η Γεωργία και η Τουρκία έχουν δει βελτίωση στην κοινωνική ανθεκτικότητα τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με την ανάλυσή μας. Γεωργία (+11,7 βαθμοί,
+51 κατατάξεις στην 60η θέση) και το Τατζικιστάν (+11,0 βαθμοί, +51 κατάταξη στην 120η) σημείωσαν μερικά από τα μεγαλύτερα άλματα συνολικά ενώ η Τουρκία (+2,6 πόντους, +25 κατάταξη στην 97η) ωφελήθηκαν από την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη και τη μείωση της ανεργίας, η οποία υπεραντιστάθμισε τις επιδεινούμενες επιμέρους βαθμολογίες για θεσμικούς παράγοντες, την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση και τον πληθωρισμό των εισαγωγών.
Οι χώρες στο κόκκινο
Υψηλότερος κοινωνικός κίνδυνος στην Αναδυόμενη Ευρώπη επικρατεί στις περισσότερες χώρες της ΚΑΚ, ορισμένα βαλκανικά κράτη και η Τουρκία. Μεταξύ των μεγαλύτερων χωρών, η Σερβία συνεχίζει να σημειώνει σχετικά καλή βαθμολογία με SRI 57,6 και την 49η θέση. Και η ελαφρώς βελτιωμένη βαθμολογία SRI της Τουρκίας με 42,8 εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλότερα
50,0 με αποτέλεσμα να μένει -εκτός από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη-, μαζί με το Τουρκμενιστάν, το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν, προσπαθούν να είναι πιο ευάλωτοι στον κοινωνικό κίνδυνο στην περιοχή.
Προσεχώς… ανεβαίνει ο κίνδυνος
Ο συνολικός κοινωνικός κίνδυνος στις AE είναι πιθανό να αυξηθεί λίγο περαιτέρω βραχυπρόθεσμα, καθώς ο πληθωρισμός θα παραμείνει πάνω από τους δείκτες που παρατηρήθηκαν τη δεκαετία του 2010 και η ανεργία είναι πιθανό να αυξηθεί εν μέσω της προβλεπόμενης παγκόσμιας οικονομικής επιβράδυνσης το 2024. Επιπλέον, η συνεχιζόμενη ή εντατικοποιημένη δημοσιονομική εξυγίανση μπορεί έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του κοινωνικού κινδύνου, παρόλο που οι χώρες που βρίσκονται ενόψει εκλογών ενδέχεται να αντιμετωπίσουν δυσκολίες για σύσφιξη των δημόσιων οικονομικών, με συνέπεια την πιθανή αύξηση στις αποδόσεις των ομολόγων.
Βουτιά του SRI
Η Allianz Trade σε μελέτη επισημαίνει ότι το ολοένα αυξανόμενο κόστος διαβίωσης επιδείνωσε τον κοινωνικό κίνδυνο παγκοσμίως και διεύρυνε περαιτέρω το χάσμα μεταξύ των προηγμένων οικονομιών και των αναδυόμενων αγορών. Φέτος, ο δείκτης κοινωνικής ανθεκτικότητας (SRI), ο οποίος συνδυάζει 12 δείκτες που μετρούν τις οικονομικές και κοινωνικές ευπάθειες για 185 χώρες, μειώθηκε κατά 2,1 μονάδες από 45,7 τον Δεκέμβριο του 2021. Αυτό το αποτέλεσμα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις υποτιμήσεις του νομίσματος, στις υψηλότερες τιμές στις εισαγωγές τροφίμων και καυσίμων ως ποσοστό του ΑΕΠ και στο μειωμένο αριθμό εργαζομένων.
Το χάσμα της κοινωνικής ανθεκτικότητας μεταξύ των προηγμένων και των αναδυόμενων οικονομιών έχει διευρυνθεί περαιτέρω, κυρίως λόγω των διαφοροποιημένων (δημοσιονομικών) απαντήσεων απέναντι κόστος ζωής και στις ενεργειακές κρίσεις. Η Δανία βρέθηκε ξανά στην κορυφή της κατάταξης της κοινωνικής μας ανθεκτικότητας, ακολουθούμενη από τη Φινλανδία (+3, σε σύγκριση με το 2021) και την Ελβετία (+1). Η Λατινική Αμερική, η μόνη περιοχή με μείωση του κοινωνικού κινδύνου τα τελευταία δύο χρόνια, βρίσκεται σε καλύτερη θέση των αναδυομένων οικονομιών της Ασίας. Οι χώρες που εισάγουν τρόφιμα και καύσιμα παρουσίασαν τις μεγαλύτερες αυξήσεις στον κοινωνικό κίνδυνο. ενώ οι εξαγωγείς εμπορευμάτων ανέβηκαν σε θέσεις όπως τα ΗΑΕ (κατάταξη 11, +31) ή το Κατάρ (17, +7).
Οι συγκρούσεις θα αυξάνονται
Το καλεντάρι του 2024 που είναι περιέχει σωρό εκλογικών διαδικασιών δυναμιτίζει το έδαφος για κοινωνικές συγκρούσεις . Οι κοινωνικές διαταραχές τονίζει η Allianz επιφέρουν σοβαρές οικονομικές διαταραχές. Το 75% του παγκόσμιου ΑΕΠ θα πάει σε κάλπες το επόμενο έτος, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της ΕΕ και της Ινδίας ενώ ακόμα και χώρες με αναταραχές φθίνουσες ενδέχεται να εμφανίζουν κρυφές ευπάθειες.
Η σημασία της αύξησης της κοινωνικής ανθεκτικότητας
Αύξηση της κοινωνικής ανθεκτικότητας σημαίνει υψηλότερη συμμετοχή των πολιτών στα δρώμενα και την εργασία, επίσης και διαχείριση εκείνων των κινδύνων που σχετίζονται με την εργασία και την παραπληροφόρηση, και την επισιτιστική κρίση, δίκαια εισοδήματα, καθώς και σωστή χρήση της τεχνητής νοημοσύνης . Η Allianz τονίζει ότι η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να μειώσει τις θέσεις εργασίας γεγονός που μπορεί να μειώσει την κοινωνική ανθεκτικότητα και να αυξήσει τον κίνδυνο της κοινωνικής κρίσης.
