Τελικά πόσο μακριά είναι μια νέα ενεργειακή κρίση; Σε μια πρώτη ματιά, τίποτα δεν θυμίζει το 2022 και την έξαρση που συνόδευσε τον πόλεμο στην Ουκρανία. Σίγουρα μια τέτοιου επιπέδου κρίση δεν φαίνεται πιθανή, τα στοιχεία από τις συνθήκες της αγοράς, τις τιμές και τις γεωπολιτικές εντάσεις συνηγορούν ότι ακόμα κι αν δεν είναι αντίστοιχου επιπέδου, η Ευρώπη ιδιαίτερα, βρίσκεται μπροστά σε νέα ενεργειακή κρίση, η οποία μοιάζει αναπόδραστη…
Τα στοιχεία δείχνουν ότι μετά την έξαρση του 2022, το 2023 οι ενεργειακές εισαγωγές της Ευρώπης υποχωρούν σημαντικά, ωστόσο όχι τόσο σε όρους όγκου, αλλά κυρίως σε όρους τιμών, που πρακτικά συνεπάγεται ότι η Ευρώπη διαφοροποίησε το μίγμα προμηθευτών και οι ανάγκες ήταν λιγότερες, ωστόσο το μείζον ζήτημα ήταν η συνολική υποχώρηση των τιμών.
Μια νέα ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη δεν είναι πολύ μακριά. Μπορεί το 2023 να βρήκε την Ευρώπη καλύτερα προετοιμασμένη, ώστε να αποφύγει δραματικές εξάρσεις στις τιμές, εξαιτίας της διαφοροποίησης του μίγματος των προμηθευτών, κάτι που ενίσχυσε την ασφάλεια εφοδιασμού, τις τελευταίες όμως ημέρες καταγράφεται νέο ράλι στις τιμές των καυσίμων, τόσο στο φυσικό αέριο, όσο και στο πετρέλαιο, ενώ και το ουράνιο, είναι πολυετή υψηλά επίπεδα.
Για την ώρα η κατάσταση που δημιουργείται φαίνεται ελεγχόμενη, καθώς οι χώροι αποθήκευσης LNG εμφανίζουν πληρότητα άνω του 90%, που είναι πολύ ψηλότερα από τους στόχους και τον ιστορικό μέσο όρο. Ωστόσο, η έντονη μεταβλητότητα των τιμών καταδεικνύει ότι η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ δεν είναι εγγυημένη. Μείζον ζήτημα αποτελεί επίσης η ισορροπία των τιμών σε επίπεδα πολύ υψηλότερα -υπερτριπλάσια- από τον προπολεμικό μέσο όρο.
Συνδυαστικά, η Ευρώπη, έχει αλλάξει μίγμα προμηθευτών, επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει το ενεργειακό μίγμα και να ενισχύσει τις υποδομές για αποθήκευση ενέργειας, απέχει όμως πολύ από το να μπορέσει ενδογενώς να προσδιορίσει τα επίπεδα τιμών που πληρώνει.
Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι η τάση ταυτόχρονης ανόδου τιμών σε φυσικό αέριο, πετρέλαιο και ουράνιο δεν έχει επαναληφθεί. Το 2022 εκτοξεύθηκαν οι τιμές του άνθρακα, κάτι που δεν ισχύει τώρα, καθώς οι χώρες επέλεξαν το fall back scenatio, ωστόσο η Κομισιόν έβαλε φρένο σε αυτό και επέμεινε στην πράσινη μετάβαση.
+40% το φυσικό αέριο
Την εβδομάδα που τελείωσε την παρασκευή οι τιμές του φυσικού αερίου εκτοξεύθηκαν 40%(!), εξαιτίας
- προβλημάτων της Chevron με απεργίες στην Αυστραλία,
- επειδή το Ισραήλ διέταξε -την ίδια εταιρία- να διακόψει τις εργασίες στο κοίτασμα που ελέγχει στην ΑΟΖ του, εξαιτίας της γεωπολιτικής έντασης και
- επειδή στη Φινλανδία πρόβλημα σε αγωγό οδήγησε σε διακοπή της λειτουργίας, με το πρόβλημα να αποδίδεται σε δολιοφθορά.
Ράλι στο πετρέλαιο
Την ίδια στιγμή, η έκθεση του ΟΠΕΚ για την προοπτική περιορισμού της παραγωγής πετρελαίου και μείωσης των αποθεμάτων, σε συνδυασμό με τις γεωπολιτικές ανησυχίες από το μέτωπο στη Μέση Ανατολή και το ενδεχόμενο εμπλοκής του Ιράν προκάλεσαν ράλι στις τιμές εκτοξεύοντας το Brent κοντά στα 91 δολάρια το βαρέλι και το WTI πάνω από τα 87 δολάρια. Την άνοδο δεν κατάφερε να ανακόψει ούτε η ανακοίνωση των πολύ υψηλότερων από τα προσδοκώμενα αποθέματα αργού πετρελαίου στις ΗΠΑ.
Κυρώσεις από τις ΗΠΑ
Στο μεταξύ, οι ΗΠΑ επέβαλαν τις πρώτες κυρώσεις σε εταιρίες διαχείρισης τάνκερ, για την παράβαση του εμπάργκο διακίνησης ρωσικού πετρελαίου που υπερβαίνει τα 60 δολάρια, όριο που έθεσαν οι G7, στο πλαίσιο προσπάθειας περιορισμού των κινήτρων της Ρωσίας να επιδιώξει υψηλότερες τιμές.
Σε υψηλό 12ετίας το Ουράνιο
Οι τιμές του ουρανίου υποχώρησαν πέρα από το όριο των 70 δολαρίων ανά λίβρα, διορθώνοντας από το υψηλό 12 ετών των 73 δολαρίων που άγγιξε την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου και σταμάτησαν δώδεκα συνεχόμενες εβδομάδες αυξήσεων καθώς οι πωλητές εκμεταλλεύτηκαν τις υψηλότερες τιμές. Παρά τη διόρθωση, το σημείο αναφοράς παραμένει πάνω από 40% υψηλότερο από το έτος μέχρι σήμερα, καθώς τα χαμηλά αποθέματα συμπίπτουν με απειλές για την προσφορά.
Η Κίνα ανακοίνωσε σχέδια για την κατασκευή άλλων 32 πυρηνικών αντιδραστήρων μέχρι το τέλος της δεκαετίας, ενώ η Ιαπωνία ενέκρινε σχέδια για επανεκκίνηση πολλών σταθμών και κατασκευή νέων εγκαταστάσεων. Αυτό οδήγησε τις ανοδικές αναθεωρημένες προβλέψεις της Παγκόσμιας Πυρηνικής Ένωσης για την παγκόσμια παραγωγή πυρηνικής ενέργειας.
Ο ρόλος των κυρώσεων
Οι εξελίξεις συνέπεσαν με τις ανανεωμένες ανησυχίες σχετικά με την προμήθεια μετά τη διακοπή των αποστολών πυρηνικών καυσίμων από τη Ρωσία λόγω ασφαλιστικών προβλημάτων. Η πολιτική αναταραχή στον Νίγηρα οδήγησε επίσης το Orano να αναστείλει τις εργασίες στη χώρα, ενώ τα προβλήματα στα ορυχεία οδήγησαν την καναδική Cameco να αναθεωρήσει προς τα κάτω την παραγωγή φέτος.
Φθηνός ο λιγνίτης
Τα futures άνθρακα του Newcastle κινούνται πέριξ των 140 δολαρίων ανά τόνο, κοντά στα χαμηλά δύο ετών των 125 δολαρίων που σημειώθηκαν στις 19 Ιουνίου, παρακολουθώντας την ευρύτερη πτώση των ενεργειακών σημείων αναφοράς και μια πιο αισιόδοξη προοπτική προσφοράς.
Το υπουργείο Άνθρακα της Ινδίας ανέφερε μια αξιοσημείωτη αύξηση της παραγωγής άνθρακα τον Σεπτέμβριο του 2023, φθάνοντας τους 67,21 εκατομμύρια τόνους, αντικατοπτρίζοντας ένα σημαντική αύξηση κατά 15,81% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2022. Η Coal India Limited (CIL) διαδραμάτισε βασικό ρόλο σε αυτήν την ώθηση της παραγωγής, συνεισφέροντας 51,44 εκατομμύρια τόνους τον Σεπτέμβριο του 2023, σημειώνοντας σημαντική αύξηση 12,63% σε ετήσια βάση. Επιπλέον, η σωρευτική παραγωγή άνθρακα για το οικονομικό έτος 2023-24 έως τον Σεπτέμβριο, παρουσίασε σημαντική άνοδο φτάνοντας τους 428,25 εκατ. τόνους, αντιπροσωπεύοντας αύξηση 12,06% σε σχέση με το προηγούμενο οικονομικό έτος 2022-23. Επιπλέον, με τη χαλάρωση των συνθηκών, η ζήτηση για ενέργεια έχει υποχωρήσει από την κορύφωσή της.
Το ενεργειακό μίγμα της ΕΕ
Μετά την έντονη αύξηση των εισαγωγών ενέργειας στην ΕΕ μεταξύ 2021 και 2022, το σενάριο είναι διαφορετικό το 2023, με τις εισαγωγές να μειώνονται για δεύτερο συνεχόμενο τρίμηνο σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους.
Το δεύτερο τρίμηνο του 2023, σε σύγκριση με το ίδιο τρίμηνο του 2022, οι εισαγωγές της ΕΕ μειώθηκαν κατά 39,4% ως προς την αξία και 11,3% ως προς την καθαρή μάζα (βάρος εκφρασμένο σε τόνους). Τα αποτελέσματα αυτά ακολουθούν μειώσεις 26,5% και 6,1% αντίστοιχα, το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους.
Απεξάρτηση από τη Ρωσία
Όσον αφορά την καθαρή μάζα, τα μερίδια της Ρωσίας στις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου στην ΕΕ μειώνονται συνεχώς με την πάροδο του χρόνου από το δεύτερο τρίμηνο του 2022.
Οι εισαγωγές πετρελαιοειδών από τη Ρωσία μειώθηκαν από μηνιαίο μέσο όρο 8,7 εκατομμυρίων τόνων το δεύτερο τρίμηνο του 2022 σε 1,6 εκατ. τόνους το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους (-82%), αλλά, αντίθετα, οι εισαγωγές από τους εταίρους εκτός ΕΕ εκτός από τη Ρωσία αυξήθηκαν κατά 5,8 εκατομμύρια τόνους, από 31,5 εκατομμύρια σε 37,3 εκατομμύρια τόνους.
Το μερίδιο της Ρωσίας στις συνολικές εισαγωγές πετρελαιοειδών από την ΕΕ ήταν 4% το δεύτερο τρίμηνο του 2023, μια εκπληκτική διαφορά από το μερίδιο 21,6% που καταγράφηκε το ίδιο τρίμηνο του περασμένου έτους.
Μείωση εισαγωγών αερίου
Οι εισαγωγές φυσικού αερίου της ΕΕ μειώθηκαν σημαντικά (-17% ως προς την καθαρή μάζα) το δεύτερο τρίμηνο του 2023, σε σύγκριση με το ίδιο τρίμηνο του 2022. Αυτή η μείωση θα μπορούσε να είχε προκληθεί από το σχέδιο μείωσης της ΕΕ, όπου οι χώρες της ΕΕ δεσμεύτηκαν να μειώσουν κατανάλωση αερίου.
Οι εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία μειώθηκαν από τον μηνιαίο μέσο όρο 5,1 εκατομμυρίων τόνων το δεύτερο τρίμηνο του 2022 σε 2,5 εκατομμύρια τόνους το δεύτερο τρίμηνο του 2023.
Η διαφοροποίηση των προμηθευτών συνεχίζεται
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οδήγησε την ΕΕ να εφαρμόσει διάφορα πακέτα κυρώσεων, που επηρέασαν άμεσα και έμμεσα το εμπόριο πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ο αντίκτυπος είναι πλέον ορατός στην αυξανόμενη διαφοροποίηση των προμηθευτών ενέργειας.
Όσον αφορά το πετρέλαιο, η απαγόρευση της ΕΕ για τις θαλάσσιες εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου τέθηκε σε ισχύ στις 5 Δεκεμβρίου 2022, ακολουθούμενη από το εμπάργκο στα προϊόντα διύλισης πετρελαίου από τις 5 Φεβρουαρίου 2023, που επηρέασε τα αποτελέσματα το πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο του 2023.
Από τη Ρωσία στη Λιβύη
Το δεύτερο τρίμηνο του 2022, η Ρωσία ήταν ο κορυφαίος προμηθευτής πετρελαιοειδών, με μερίδιο 15,9% των συνολικών εισαγωγών της ΕΕ. Το δεύτερο τρίμηνο του 2023, η Ρωσία κατατάχθηκε μόλις στην 12η θέση, με μερίδιο 2,7%, χαμηλότερα κατά 13,2 ποσοστιαίες μονάδες (π.μ.) σε σύγκριση με το 2022.
Αντίθετα, η Νορβηγία (+3,5 π.μ. έως 13,7%), το Καζακστάν (+3,2 π.μ. έως 10,2%), οι Ηνωμένες Πολιτείες (+2,1 π.μ. έως 13,6%) και η Σαουδική Αραβία (+2,3 π.μ. έως 9,0%) ενίσχυσαν το μερίδιό τους σε σχέση με το ίδιο περίοδο, και η Λιβύη έγινε σημαντικός εταίρος, αντιπροσωπεύοντας το 8,1% των εισαγωγών πετρελαίου της ΕΕ.
% μερίδιο του εμπορίου σε αξία)
Πηγή δεδομένων: Εκτιμήσεις Comext και Eurostat
Οι προμηθευτές φυσικού αερίου
Παρόμοια ήταν η κατάσταση για το φυσικό αέριο σε αέρια κατάσταση, με το μερίδιο της Ρωσίας να μειώνεται κατά 14,5 π.μ. στο 13,8% των συνολικών εισαγωγών της ΕΕ, ενώ τα μερίδια της Αλγερίας (+9,3 π.μ.) και της Νορβηγίας (+6,2 π.μ.) αυξήθηκαν σημαντικά. Το δεύτερο τρίμηνο του 2023,
Η Νορβηγία ήταν ο κορυφαίος προμηθευτής της ΕΕ με μερίδιο 44,3% των συνολικών εισαγωγών της ΕΕ, ακολουθούμενη από το Ηνωμένο Βασίλειο (17,8%) και την Αλγερία (16,5%).
LNG από τις ΗΠΑ
Όσον αφορά το υγροποιημένο φυσικό αέριο, οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν μακράν ο μεγαλύτερος προμηθευτής της ΕΕ το δεύτερο τρίμηνο του 2023, με μερίδιο 46,4% στις συνολικές εισαγωγές της ΕΕ, ακολουθούμενες από τη Ρωσία (12,4%), Κατάρ (10,9%), Αλγερία (9,9%) και Νιγηρία (5,1%). Μεταξύ αυτών των προμηθευτών, μόνο η Αλγερία και η Νιγηρία σημείωσαν αύξηση των μεριδίων τους (+5,2 π.μ. και +1,0 π.μ. αντίστοιχα) σε σύγκριση με το δεύτερο τρίμηνο του 2022. Αντίθετα, οι εισροές από τις ΗΠΑ, τη Ρωσίας και το Κατάρ υποχώρησαν κατά -2,8 π.μ. -2,7 pp και -1,1 pp αντίστοιχα.
Η Νορβηγία και το Ομάν έγιναν σημαντικοί προμηθευτές, με μερίδια 3,3% και 2,9% αντίστοιχα.
