Κινήσεις που καθιστούν αρκετά πιο σύνθετο το γεωπολιτικό σκηνικό στην Ουκρανία, τα Δυτικά Βαλκάνια και την ανατολική Μεσόγειο καταγράφονται τον τελευταίο καιρό, με αποκορύφωμα την απόφαση του Ταγίπ Ερντογάν να ενισχύσει τον Ζελένσκι παραβιάζοντας ο ίδιος τη συμφωνία με τη Ρωσία και παραδίδοντας τους μαχητές του Αζόφσταλ.
Την υψηλών τόνων αντίδραση της Ρωσίας προκάλεσε -όπως ήταν αναμενόμενο- η απόφαση της Τουρκίας να παραδώσει στον Ουκρανό πρόεδρο του μαχητές του τάγματος Αζόφ που αιχμαλώτησε η Ρωσία στη μάχη του Αζόφσταλ και τους οποίους η Άγκυρα είχε αναλάβει να φιλοξενήσει στο πλαίσιο του ρόλου της ως διαμεσολαβητής.
Πέρα από τις επιπτώσεις στις σχέσεις Άγκυρας – Μόσχας, η απελευθέρωση των μαχητών του Αζόφσταλ στην κηδεμονία του Ζελένσκι παίζει καταλυτικό ρόλο στο προφίλ του Ουκρανού προέδρου και έρχεται τη στιγμή που η αντεπίθεση της Ουκρανίας δεν παράγει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Επίσης, ακολουθεί το οιωνεί πραξικόπημα της Wagner που αποδυνάμωσε τον Βλάντιμιρ Πούτιν.
Οι σχέσεις Μπάιντεν με Ερντογάν και Μητσοτάκη
Η απόφαση αυτή του Ταγίπ Ερντογάν όμως, φαίνεται ότι αποτελεί μήνυμα απομάκρυνσης από τον ρωσικό άξονα ή τουλάχιστον αλλαγής της ισορροπίας. Χρονικά, η κίνηση αυτή εκδηλώθηκε μερικές μόνο ημέρες πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του NATO στο Βίλνιους και ακολουθήθηκε από την προαναγγελία διμερούς συνάντησης του Ταγίπ Ερντογάν με τον Τζο Μπάιντεν, ενώ οι δύο ηγέτες είχαν και τηλεφωνική συνομιλία. Επίσης, ο πρόεδρος των ΗΠΑ σε συνέντευξη που παραχώρησε στο CNN τήρησε ίσες αποστάσεις από Ελλάδα και Τουρκία μιλώντας για ενίσχυση και των δύο χωρών. Προηγουμένως, η τουρκική προεδρία είχε ανακοινώσει ότι στο πλαίσιο της επικοινωνίας των δύο προέδρων ο Ταγίπ Ερντογάν ευχαρίστησε τον Τζο Μπάιντεν για τη στήριξή του στην παραγγελία για τα F-16.
Πρέπει να σημειωθεί ότι συνάντηση με τον Τούρκο πρόεδρο θα έχει στο Βίλνιους και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Ωστόσο, ο Έλληνας πρωθυπουργός δεν θα συναντηθεί με τον Τζο Μπάιντεν. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ είχε τηλεφωνήσει στον Έλληνα πρωθυπουργό για τον συγχαρεί για την επανεκλογή του, ενώ κατά τη διάρκεια της σύντομης επικοινωνίας επιβεβαίωσαν τη στρατηγική σχέση Ελλάδας – Τουρκίας.
Η κινητικότητα στα Δυτικά Βαλκάνια
Αυξημένη είναι εσχάτως η κινητικότητα και στα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς οι εντάσεις στις σχέσεις Κόσοβο – Σερβία είναι αυξημένες για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, ενώ την ίδια στιγμή έντονες είναι οι διεργασίες στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και στην Αλβανία. Πολιτικά, η Βόρεια Μακεδονία παραμένει σταθερή, αλλά με την ένταση που επικρατεί τριγύρω, οι προβλέψεις είναι ριψοκινδυνευμένες.
Στην Ελλάδα, ο κατακερματισμός της αντιπολίτευσης, αποτελεί το εχέγγυο πολιτικής σταθερότητας από τη μία. Ταυτόχρονα όμως, δύο κομμάτων της αντισυστημικής και υπερ-συντηρητικής ακροδεξιάς στη Βουλή θα μπορούσε να αποτελεί κίνδυνο για την προοπτική υπέρβασης προβλημάτων στις διμερείς σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας. Ο Έλληνας πρωθυπουργός διαμήνυσε ότι δεν πρόκειται να γυρίσει την πλάτη στη δυνατότητα να γράψει ιστορία, αλλά μέχρι στιγμής έχει δείξει ότι άγεται από τον υπολογισμό του πολιτικού κόστους.
Οι σχέσεις Τουρκίας – Ρωσίας
Τηλεφωνική επικοινωνία με πρωτοβουλία του ΥΠΕΞ της Τουρκίας είχαν την Κυριακή Χακάν Φιντάν και Σεργκέι Λαβρόφ, στο απόηχο της επίσκεψης του Ουκρανού Προέδρου στην Άγκυρα.
Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε ότι ο επικεφαλής του υπουργείου συζήτησε επίσης με τον Χακάν Φιντάν την επιστροφή των ηγετών του Τάγματος των Αζόφ στην Ουκρανία.
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ συζήτησε με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν την επιστροφή των διοικητών του εθνικού τάγματος Αζόφ (που απαγορεύεται στη Ρωσία και αναγνωρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση) στην Ουκρανία. Αυτό αναφέρεται σε ανακοίνωση που εξέδωσε το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών την Κυριακή.
«Οι πλευρές αντάλλαξαν απόψεις για την περιφερειακή ατζέντα με έμφαση στις τελευταίες εξελίξεις γύρω από την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένης της κατάστασης με την επιστροφή των ηγετών του Αζόφ από την Κωνσταντινούπολη στο Κίεβο», ανέφερε το υπουργείο.
Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών πρόσθεσε ότι ο Λαβρόφ επέστησε την προσοχή της Άγκυρας στην «καταστροφική πορεία» που σχετίζεται με τη συνέχιση της προμήθειας στρατιωτικού εξοπλισμού στο Κίεβο. Όπως σημείωσε το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, τέτοια βήματα μπορούν να οδηγήσουν μόνο σε αρνητικές συνέπειες.
Αλώβητες οι σχέσεις προωθούν κοινά συμφέροντα
Οι υπουργοί Εξωτερικών επανέλαβαν την ανάγκη να «διατηρηθεί και να ενισχυθεί ο εμπιστευτικός χαρακτήρας των σχέσεων» μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας με βάση τις συμφωνίες των ηγετών των δύο χωρών, Βλαντίμιρ Πούτιν και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε ότι η συνομιλία άγγιξε επίσης τις προοπτικές περαιτέρω αλληλεπίδρασης για την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια «εν μέσω της αποτυχίας» των δυτικών χωρών να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την υλοποίηση της «πρωτοβουλίας-πακέτο» του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Ο Λαβρόφ και ο Φιντάν αναφέρθηκαν επίσης σε επιλεγμένες πτυχές της διμερούς συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένου ενός χρονοδιαγράμματος επικείμενων επαφών.
Πανηγύρια στην Ουκρανία
Η ουκρανική προεδρία επιβεβαίωσε ότι πέτυχε την επιστροφή αυτών των μισητών στη Ρωσία μελών του τάγματος Αζόφ, μετά από «διαπραγματεύσεις με την τουρκική πλευρά». Τους διοικητές αυτούς τους υποδέχθηκε στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσι, κατά την αποχώρησή του από την Τουρκία, όπου πραγματοποιούσε επίσκεψη.
«Η επιστροφή των διοικητών του Αζόφ από την Τουρκία στην Ουκρανία δεν είναι παρά μια άμεση παραβίαση των όρων υφιστάμενων συμφωνιών», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, σύμφωνα με τα κρατικά πρακτορεία ειδήσεων και τα ρωσικά μμε, με τον ίδιο να τονίζει ότι η Ρωσία δεν είχε λάβει ενημέρωση για τον επαναπατρισμό τους.
Το Κρεμλίνο καταδίκασε τον επαναπατρισμό από την Τουρκία των διοικητών του ουκρανικού τάγματος Αζόφ που βάσει πρωτύτερης συμφωνίας θα παρέμεναν στην Τουρκία μέχρι το τέλος του πολέμου.
Σύμφωνα με τον Ρώσο αξιωματούχο, τόσο η Ουκρανία όσο και η Τουρκία παραβίασαν τους όρους της συμφωνίας που προέβλεπε ότι αυτοί οι άνδρες θα παρέμεναν στην Τουρκία μέχρι το τέλος του πολέμου.
Ο Πεσκόφ συνέδεσε αυτή την επιστροφή των διοικητών με την «αποτυχία της ουκρανικής αντεπίθεσης» και με την επιθυμία της Άγκυρας να επιδείξει «αλληλεγγύη» πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους στις 11 και 12 Ιουλίου.
«Οι προετοιμασίες για τη σύνοδο του ΝΑΤΟ βρίσκονται σε εξέλιξη και, φυσικά, ασκείται μεγάλη πίεση εις βάρος της Τουρκίας», είπε.
Το timeline
Μέρος του Τάγματος Αζόφ του ουκρανικού στρατού, που σχηματίστηκε με βάση το ομώνυμο υπερεθνικιστικό τάγμα, καταλήφθηκε από τις ρωσικές δυνάμεις μετά την πτώση της Μαριούπολης τον Μάιο του 2022.
Οι μαχητές του Αζόφ, που τιμούνται ως ήρωες στην Ουκρανία για την επίμονη αντίστασή τους στο χαλυβουργείο Αζοφστάλ κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Μαριούπολης, είναι μισητοί στη Ρωσία για τους δεσμούς τους με ουκρανικούς υπερεθνικιστικούς κύκλους.
Η Ουκρανία ανακοίνωσε στα τέλη Σεπτεμβρίου την ανταλλαγή 215 στρατιωτών με τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων των αρχηγών άμυνας στο χαλυβουργείο Αζοφστάλ.
Πέντε στρατιωτικοί διοικητές, «υπερήρωες», σύμφωνα με τον Ζελένσκι, είχαν μεταφερθεί στην Τουρκία. Βάσει της συμφωνίας θα παρέμεναν εκεί «υπό συνθήκες απόλυτης ασφάλειας και άνεσης» μέχρι «το τέλος του πολέμου», σύμφωνα που υπεγράφη με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
