Κλυδωνισμούς στις Βρυξέλλες προκαλεί το νέο ξέσπασμα έντασης στο Κόσοβο, με το Bloomberg να χαρακτηρίζει ήδη τις βαλκανικές φιλοδοξίες της ΕΕ “παραπαίουσες”.
Οι προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ της σερβικής και της αλβανικής κοινότητας του Κοσσυφοπεδίου πέφτουν στο κενό καθώς η βία διαχέεται στα βόρεια της χώρας.
Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ επιχείρησε εσχάτως να προσεγγίσει το Βελιγράδι με υποστηρικτικές δηλώσεις, αλλά τόσο η ΕΕ όσο και οι ΗΠΑ απέτυχαν να χαλιναγωγήσουν τον πρωθυπουργό του Κοσόβου Άλμπιν Κούρτι, ο οποίος φαίνεται να αυτονομείται πατώντας πάνω στο εσωτερική πολιτική νομιμοποίηση και ενδεχομένως στις υπερ-εθνικιστικές φιλοδοξίες των Αλβανών που τροφοδοτούνται εμμέσως από Τουρκία και Ρωσία μέσω… του Αλβανού πρωθυπουργού Έντι Ράμα.
Οι χειρότερες συγκρούσεις της τελευταίας δεκαετίας ξέσπασαν τη Δευτέρα, όταν ζητήθηκε η παρέμβαση της KFOR που βρίσκεται υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ για να ελέγξει και να εκτονώσει την ένταση μεταξύ Σέρβων διαδηλωτών και της αστυνομίας του Κοσσυφοπεδίου. Από τις συμπλοκές τραυματίστηκαν 30 στρατιώτες και δεκάδες Σέρβοι.
Το Κόσοβο βρίσκεται τώρα στο απόκεντρο σύνθετων γεωπολιτικών ανακατατάξεων, ενισχύοντας έτσι την εμπεδωμένη ρευστότητα. Το σκηνικό στην περιοχή είχε ξεκινήσει να αναδιατάσσεται από τη Συμφωνία των Πρεσπών, περιορίζοντας το ρόλο της Ρωσίας και της Τουρκίας. Παλινδρομήσεις στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας και η παρατεταμένη πολιτική αστάθεια στη Βουλγαρία δεν επέτρεψαν την ολοκλήρωση της διαδικασίας, με αποτέλεσμα να εκτροχιαστεί εύκολα από τις προσπάθειες της Τουρκίας και της Ρωσίας για την αποκατάσταση της επιρροής τους.
Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία
Η ΕΕ ανέλαβε πρωτοβουλία για την επίλυση των εδαφικών διαφορών μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, θέλοντας να προλειάνει το έδαφος για την διεύρυνση της σφαίρας επιρροής του NATO και την αλλοίωση της ρωσικής παρουσίας. Αρχικά, επί Τραμπ οι ΗΠΑ είχαν προωθήσει συμφωνία για ανταλλαγή εδαφών μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας, την οποία υπονόμευσε και αποδόμησε η Γερμανία, φοβούμενη ότι οι αλλαγές συνόρων θα ανοίξουν την όρεξη στον γεωπολιτικό αναθεωρητισμό, που θα μπορούσε να επηρεάσει την Αλβανία, την Τουρκία και τη Ρωσία.
Με την υποστήριξη των ΗΠΑ, η ΕΕ ηγείται των συνομιλιών μεταξύ της κυβέρνησης του Κοσσυφοπεδίου και της γειτονικής Σερβίας σε μια προσπάθεια επίλυσης διαφορών που εμποδίζουν την τελική ένταξη στην ΕΕ. Ενώ το πιο ουσιαστικό ζήτημα είναι η άρνηση της Σερβίας να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, που επισημοποίησε την απόσχισή του από το Βελιγράδι το 2008, η έχθρα μεταξύ των δύο κοινοτήτων χρονολογείται από τον πόλεμο στο Κοσσυφοπέδιο πριν από μια γενιά.
Η Ρωσία και η Κίνα έχουν υποστηρίξει και οι δύο τη θέση της Σερβίας, προσθέτοντας μια γεωπολιτική διάσταση στη διαμάχη και βοηθώντας στη διαιώνιση των διχασμών που στοιχειώνουν τις χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας.
Η αντιπαράθεση έχει καταδικάσει το βόρειο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου, το οποίο κατοικείται κυρίως από Σέρβους, σε υπανάπτυξη, έναντι του υπόλοιπου Κοσόβου που κυριαρχεί το αλβανικό στοιχείο όπου ρέουν ευρωπαϊκά και αμερικανικά κεφάλαια.
Πολυδιασπασμένη η δυτική διπλωματία
Η έξαρση έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για τους δυτικούς συμμάχους που έχουν στηρίξει το κράτος του Κοσσυφοπεδίου από τη δημιουργία του.
Ευρωπαίοι και Αμερικανοί έχουν ρίξει το κύριο βάρος των διπλωματικών τους προσπαθειών στην αντιστάθμιση της προσπάθειας της Ρωσίας να προσεταιριστεί Κίνα, Ινδία και Βραζιλίαστο μέτωπο της Ουκρανίας.
Αυτό σημαίνει ότι οι δυτικοί διπλωμάτες έχουν περιορισμένους πόρους και δυνατότητες, αν και γενικά η ανησυχία ότι ένα ακόμη μέτωπο θα μπορούσε να προσφέρει καύσιμο στην προπαγανδιστική επιχείρηση του Κρεμλίνου.
Εκλογές και ταραχές
Το σκηνικό έντασης είχε ξεκινήσει να στήνεται από τις αρχές του έτους και ενόψει των αυτοδιοικητικών εκλογών που διεξήχθησαν τον Απρίλιο. Οι Σέρβοι εγκάλεσαν την κυβέρνηση του Κοσόβου για την άρνησή της να δημιουργήσει τη συμφωνηθείσα από καιρό Ένωση Σερβικών Δήμων του Βόρειου Κοσόβου. Ο Κοσοβάρος πρωθυπουργός υποστηρίζει ότι κάτι τέτοιο θα ενίσχυε τις αυτονομιστικές τάσεις και θα επέτρεπε στο Βελιγράδι να παρεμβαίνει άμεσα στη διακυβέρνηση του Κοσόβου. Εν τέλει, οι Σέρβοι μπϋκόταραν τις εκλογές, η Πρίστινα αντέδρασε με προσπάθειες επιβολής ενιαίου συστήματος ταξινόμισης για τα αυτοκίνηση, που σήμαινε αλλαγή των σερβικών πινακίδων για τους Σέρβους κατοίκους επί της επικράτειας του Κοσόβου. Τελικά,η Πρίστινα υπαναχώρησε σε αυτό το μέτωπο με ευρωπαϊκή παρέμβαση. Εν τέλει, η κυβέρνηση Κούρτι αποφάσισε να αναγνωρίσει Αλβανούς δημάρχους στις σέρβικες περιοχές του Βόρειου Κοσόβου παρά το μποϋκοτάζ των εκλογών.
Η άφιξη των Αλβανών Δημάρχων σε περιοχές που κυριαρχεί το σέρβικο στοιχείο αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για το νέο κύμα εντάσεων που χαρακτηρίζεται το εντονότερο της 10ετίας.
Το πρωί της Τρίτης, οι δήμαρχοι χλεύασαν από εκατοντάδες ντόπιους Σέρβους διαδηλωτές καθώς τους συνόδευσε στα γραφεία τους η αστυνομία του Κοσσυφοπεδίου. Η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου απέρριψε τα σερβικά αιτήματα να αποσύρουν τους αξιωματούχους από τις θέσεις τους.
Τα σχολεία παραμένουν κλειστά από τη Δευτέρα καθώς οι γονείς φοβούνται για την ασφάλεια των παιδιών τους, δεδομένης της έντονης στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή που κατοικείται από περίπου 50.000 Σέρβους.
Κίνδυνος διάχυσης της σύγκρουσης
Ο Βούτσιτς την Παρασκευή έθεσε τον στρατό του σε κατάσταση συναγερμού και μετέφερε ορισμένες μονάδες πιο κοντά στα σύνορα, τροφοδοτώντας τις ανησυχίες στη Σερβία σχετικά με το πόσο θα μπορούσε να επιδεινωθεί η κατάσταση στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο. Το Βελιγράδι αναγκάστηκε από το ΝΑΤΟ να αποσύρει τις δυνάμεις του από το Κοσσυφοπέδιο το 1999.
Για τον Κούρτι, η κίνηση είναι μέρος της αποφασιστικότητάς του να δείξει ότι η κυβέρνησή του μπορεί να κυβερνήσει όλη την επικράτεια του Κοσσυφοπεδίου, όχι μόνο τις περιοχές όπου κυριαρχούν οι Αλβανοί. Οι Σέρβοι λένε ότι έχει αρνηθεί μια συμφωνία για να τους δώσει μεγαλύτερη αυτονομία.
Ενθαρρυμένος από την ευρύτητα της πολιτικής του επικράτησε στις εκλογές, ο Κούρτι προωθεί σχέδιο καθυπόταξης των σερβικών περιοχών παρά τις αντιδράσεις της Δύσης, επενδύοντας στον αλβανικό υπερεθνικισμό και εκτιμώντας ότι η κρισιμότητα της γεωπολιτικής συγκυρίας θα αναγκάσει το NATO να πειθαναγκάσει την ΕΕ να αποδεχθεί τη στρατηγική του έναντι της Σερβίας.
Ο Βούτσιτς, από την πλευρά του, αντιμετωπίζει επίσης επαναλαμβανόμενες διαμαρτυρίες στο εσωτερικό παρά το γεγονός ότι κέρδισε σχεδόν το 60% των ψήφων στις περσινές εκλογές. Έχει ήδη εγείρει τη δυνατότητα διεξαγωγής μιας πρόωρης ψηφοφορίας για να εδραιώσει περισσότερη εξουσία και να αποτινάξει την απειλή από οποιεσδήποτε φωνές της αντιπολίτευσης,
αν και σε σύγκριση με τον Κούρτι, έχει αντιμετωπίσει σχετικά μικρή δημόσια κριτική από την ΕΕ και, ειδικότερα, τις ΗΠΑ.
Ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός όμως Δύσης – Ρωσίας, σε αυτή τη φάση, ευνοεί τον Βούτσιτς, καθώς οι ΗΠΑ πιέζουν την ΕΕ να προσφέρει παροχές στη Σερβία για να περιορίσει τη ρωσική επιρροή. Η Μόσχα, όμως, επενδύοντας στις φιλοδοξίες και τις προσβάσεις της Τουρκίας στα Βαλκάνια και στον Έντι Ράμα, εργαλειοποιεί και το μουσουλμανικό στοιχείο προβάλλοντας οράματα του αλβανικού υπερεθνικισμού.