Καθώς το δημόσιο χρέος επανέρχεται στο προσκήνιο τόσο προεκλογικά, όσο και μετεκλογικά και επειδή πολλά λέγονται για την εξέλιξή του, το Crisis Monitor παραθέτει τα κοινώς αποδεκτά στοιχεία που διαθέτει ο ΟΔΔΗΧ, σε μια προσπάθεια για τη βελτίωση της ποιότητας των στοιχείων και συνεπώς της αξιοπιστίας στον δημόσιο διάλογο.
Δημόσιο Χρέος είναι το σύνολο των οφειλών σε χρηματικές μονάδες του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Στον όρο “ευρύτερος δημόσιος τομέας” συμπεριλαμβάνονται όλα τα επίπεδα δημόσιας διοίκησης ενός κράτους: κυβέρνηση, περιφέρεια, δήμος κ.λπ. Το δημόσιο χρέος αυξάνεται από έτος σε έτος κατά το ποσό που ο ετήσιος κρατικός προϋπολογισμός παρουσιάζει έλλειμμα, ή αντιστρόφως μειώνεται κατά το ποσό που παρουσιάζει πλεόνασμα.
Το δημόσιο χρέος είναι ταυτοτικά (δηλαδή εξ ορισμού) ίσο με τον ιδιωτικό πλούτο[1], δηλαδή όσα χρωστάει το δημόσιο σε ιδιώτες τόσα ακριβώς οι ιδιώτες έχουν να λαμβάνουν από το δημόσιο, όπου στους «ιδιώτες» περιλαμβάνεται κατά σύμβαση και ο εξωτερικός τομέας (Rest of the World στους λογαριασμούς SNA).
Παραπάνω παρατίθενται τα στοιχεία του ΟΔΔΗΧ για το δημόσιο χρέος της Ελλάδας: ύψος, χρονοδιάγραμμα, λήξης, μέση σταθμική διάρκεια, ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης και παράμετροι κινδύνου χαρτοφυλακίου.
Συνολικά, όπως αναφέρει ο ΟΔΔΗΧ, το δημόσιο χρέος της Ελλάδας στις 31 Μαρτίου του 2023 ανερχόταν στα 401,5 δισ. ευρώ.
Γενική διάκριση
Καθώς η εκάστοτε κυβέρνηση αντλεί τα έσοδά της από το μεγαλύτερο μέρος των πολιτών του κράτους, δηλαδή των φορολογούμενων, το δημόσιο χρέος έμμεσα είναι χρέος των φορολογούμενων. Ενώ κάτοχοι του χρέους ως περιουσιακού στοιχείου (δηλαδή αυτοί στους οποίους είναι πληρωτέο) είναι οι ιδιώτες, οι τράπεζες, τα κράτη και οποιοσδήποτε θεσμικός ή ιδιώτης επενδυτής έχει αγοράσει και κατέχει κρατικά ομόλογα. Το δημόσιο χρέος διακρίνεται σε “εσωτερικό χρέος”, δηλαδή από πιστωτές που βρίσκονται εντός της συγκεκριμένης χώρας, και σε “εξωτερικό χρέος”, δηλαδή από πιστωτές που εδρεύουν εκτός της χώρας, στο εξωτερικό. Η διάκριση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία όταν μάλιστα το εξωτερικό χρέος αναφέρεται σε άλλο νόμισμα, έναντι του εσωτερικού που αναφέρεται στο εθνικό ή εσωτερικό νόμισμα, (για τα κράτη μέλη της ΕΕ το κοινό νόμισμα θεωρείται εσωτερικό).
Οι κυβερνήσεις προκειμένου να καλύψουν τις δημόσιες δαπάνες χρηματοδοτούνται πρωτίστως με φορολογικά έσοδα, ένα μέρος όμως αυτών, αρκετά αξιόλογο καλύπτεται συνηθέστερα από δημόσιο δανεισμό, εκδίδοντας και πουλώντας ομόλογα ή άλλα αξιόγραφα.
- Κάθε προσφυγή σε δημόσιο δανεισμό για κάλυψη δημοσίων δαπανών επιφέρει αναγκαστικά είτε τη δημιουργία, είτε την προσαύξηση του υφιστάμενου δημόσιου χρέους. Τούτο ουσιαστικά απεικονίζει και την θέση του συνόλου των υποχρεώσεων του Δημοσίου, (του κράτους), σε δεδομένη στιγμή, έναντι των κάθε κατηγορίας δανειστών του.
Επιμέρους διάκριση
Το εσωτερικό δημόσιο χρέος διακρίνεται επιμέρους ανάλογα της πηγής αλλά και της μορφής δανεισμού από την οποία έγινε η άντληση του προϊόντος του δανείου, που μπορεί να αφορά υποχρεώσεις σε φυσικά πρόσωπα, επιχειρήσεις, τράπεζες κ.λπ., μπορεί όμως να αναφέρεται και σε χρέος εντόκων γραμματίων, χρέος από κρατικά ομόλογα κ.λπ.
Μια ιδιαίτερα σπουδαία διάκριση που γίνεται επίσης, είναι αυτή ανάμεσα στο καταναλωτικό και παραγωγικό δημόσιο χρέος, που χαρακτηρίζεται ανάλογα εκ του σκοπού κάλυψης του δανείου, προκειμένου να καλυφθούν αντίστοιχα καταναλωτικές ή επενδυτικές δαπάνες του Δημοσίου. Εκ της διάκρισης αυτής καθίσταται εμφανές ότι ο καταναλωτικός δανεισμός είναι ιδιαίτερα επιζήμιος και λίαν επικίνδυνος καθόσον διογκώνει το χρέος, χωρίς να διευρύνεται η παραγωγική δυνατότητα της οικονομίας και κατ΄ επέκταση του εθνικού εισοδήματος. Σε τελείως αντίθεση με το παραγωγικό δημόσιο χρέος όπου η τυχόν αύξησή του, ουσιαστικά, συμπορεύεται με τη βελτίωση της παραγωγικής δυνατότητας της οικονομίας.
Εκ του τελευταίου αυτού λόγου συχνά υποστηρίζεται από πολλούς, δίκαια, ότι το “παραγωγικό δημόσιο χρέος είναι αυτοεξυπηρετούμενο”. Πράγματι, μέσω αυτού αυξάνεται το εθνικό εισόδημα αφού επιταχύνοντας τις επενδύσεις χρηματοδότησης από το προϊόν του δανείου, παρέχεται η δυνατότητα στο Δημόσιο για εξεύρεση πρόσθετων πόρων αναγκαίων στην εξόφληση του δανείου.
Παρουσίαση
Το σύνολο του δημόσιου χρέους, υπολογιζόμενο αθροιστικά του εσωτερικού και του εξωτερικού καταδεικνύεται στη συνέχεια κατά εκατοστιαία αναλογία του ΑΕΠ της χώρας. Επισημαίνεται ότι η καταγραφή του Δημόσιου χρέους σε ποσοστό του ΑΕΠ είναι απλά ενδεικτική. Για ασφαλέστερα συμπεράσματα της κατάστασης – θέσης της οικονομίας μιας χώρας θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και άλλοι παράμετροι – παράγοντες που έχουν σχέση με τον υφιστάμενο τύπο εμπορίου, των συναλλαγών, τον ρυθμό ανάπτυξης, το εύρος των επενδύσεων κ.λπ.
- Την επιμέλεια της δημοσιότητας του Δημόσιου χρέους των χωρών έχουν οι δημόσιες στατιστικές υπηρεσίες σύμφωνα με στοιχεία που παρέχονται από τα καθ΄ ύλη αρμόδια υπουργεία Οικονομίας και Οικονομικών.
