Ενώ οι εκλογές στην Ελλάδα έχουν ήδη ξεκινήσει από το Σάββατο με την ψήφο των αποδήμων και θα ολοκληρωθούν στις 19:00 το απόγευμα της Κυριακής, το ενδιαφέρον στρέφεται ήδη: Στο πρώτο exit poll. τα πρώτα αποτελέσματα και στην επόμενη ημέρα και τις διερευνητικές εντολές.
Σε exit polls, αποτελέσματα, διαφορά με τις δημοσκοπήσεις και την επόμενη ημέρα των εκλογών εστιάζεται ήδη το ενδιαφέρον, καθώς είναι οι πρώτες εκλογές στην Ελλάδα με απλή αναλογική, χωρίς bonus έδρες στο πρώτο κόμμα και ένα ιδιαίτερα θολό και κατακερματισμένο πολιτικό σκηνικό.
Στις 19:00 κλείνουν οι κάλπες και ξεκινάει η αντίστροφη μέτρηση για το πρώτο exit poll, ενώ στις 20:00 θα υπάρξει νέο exit poll και μια πρώτη -μη ασφαλής- εκτίμηση εκλογικού αποτελέσματος. Στις 20:30 θα υπάρξει η πρώτη ασφαλής εκτίμηση εκλογικού αποτελέσματος με ενσωμάτωση του 10% της επικράτειας. Στις 22:30 αναμένεται η τελική εκτίμηση εκλογικού αποτελέσματος με ενσωμάτωση του 80%.
The day after
Την επομένη των εκλογών, Δευτέρα 22 Μαΐουη Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα ξεκινήσει τη διαδικασία απονομής διερευνητικών εντολών στους πολιτικούς αρχηγούς, με βάση τα εκλογικά ποσοστά των κομμάτων.
Ήδη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει δηλώσει ότι δεν υπάρχει για τη ΝΔ περιθώριο σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας στις πρώτες εκλογές, ενώ ζήτησε ισχυρή εντολή ώστε να μην επιτραπεί στα υπόλοιπα κόμματα να σχηματίσουν κυβέρνηση συνεργασίας χωρίς τη ΝΔ. Ο Αλέξης Τσίπρας υποστήριξε ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα επιχειρήσει να σχηματίσει κυβέρνηση από την πρώτη κάλπη, ενδεχομένως με την Ελληνική Λύση.
Οι δημοσκοπήσεις, πάντως, δείχνουν ως μόνο εφικτό σενάριο για τις εκλογές της 21ης Μαΐου τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας ΝΔ-ΠΑΣΟΚ.
Ο κ. Τσίπρας έχει δηλώσει ότι σκοπεύει να αξιοποιήσει τη διερευνητική εντολή, επιδιώκοντας συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ, ενώ έχει δηλώσει ότι θα επιθυμούσε στήριξη ή ανοχή από το ΚΚΕ. Ο ίδιος δήλωσε ότι ο Γιάννης Βαρουφάκης έχει αυτοεξαιρέσει εαυτόν από ενδεχόμενη κυβέρνηση συνεργασίας, δεν έχει όμως πει αν θα αποδεχόταν να κυβερνήσει με ψήφο ανοχής από το ΜέΡΑ 25. Το ΚΚΕ έχει δηλώσει ότι δεν σκοπεύει να στηρίξει καμία κυβέρνηση.
Τελευταίος θα λάβει εντολή ο αρχηγός του τρίτου κόμματος, ο οποίος εκτιμάται ότι θα είναι ο Νίκος Ανδρουλάκης, ο οποίος έχει δηλώσει ότι θα επιχειρήσει να σχηματίσει κυβέρνηση. Ο ίδιος έχει δηλώσει ανοιχτός σε συνεργασίες με ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ απορρίπτοντας όμως τους Μητσοτάκη και Τσίπρα ως ενδεχόμενους πρωθυπουργούς. Το ΠΑΣΟΚ αντιμετωπίζει ένα μείζον ζήτημα, καθώς ο Ανδρέας Λοβέρδος θεωρείται ότι κλίνει προς ΝΔ, ενώ ο Χάρης Καστανίδης και άλλα πρωτοκλασάτα στελέχη προς τον ΣΥΡΙΖΑ. Σε μια οριακή κατάσταση υπάρχει κίνδυνος διάσπασης της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματος.
Οι διερευνητικές εντολές
Όπως προβλέπει το Σύνταγμα, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει την πρώτη εντολή στον αρχηγό του πρώτου κόμματος για σχηματισμό κυβέρνησης και αυτός μέσα σε τρεις ημέρες θα πρέπει είτε να δηλώσει πως μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση ζητώντας ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, είτε να παραδώσει την εντολή λόγω αδυναμίας εξασφάλισης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας . Μπορεί, επίσης, είτε να αρνηθεί να λάβει την εντολή αν είναι βέβαιος πως δεν μπορεί να συγκροτήσει κυβέρνηση, είτε να μην εξαντλήσει το χρόνο του τριημέρου, επιστρέφοντας ως άκαρπη την εντολή στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Εφόσον ο αρχηγός του πρώτου κόμματος επιστρέψει την εντολή αποτυγχάνοντας να συγκροτήσει κυβέρνηση, τότε η Πρόεδρος δίνει την δεύτερη εντολή στον πρόεδρο του δεύτερου κόμματος και εφόσον και αυτός αποτύχει εντός του τριημέρου να σχηματίσει κυβέρνηση , δίνει την επόμενη εντολή στον αρχηγό του τρίτου κόμματος. Εφόσον και αυτή κηρυχθεί άκαρπη, τότε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας συγκαλεί σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών σε μια ύστατη προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης και εφόσον διαπιστωθεί και πάλι αδιέξοδο, ορίζει υπηρεσιακό πρωθυπουργό, ώστε αυτός να συγκροτήσει υπηρεσιακή κυβέρνηση όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, διαλύει τη Βουλή και προκηρύσσει νέες εκλογές.
Οι πολιτικοί αρχηγοί των τριών μεγαλύτερων κομμάτων που θα αναδείξει την Κυριακή 21η Μαΐου ο ελληνικός λαός, εκτιμάται ότι θα λάβουν κατά σειρά τη διερευνητική εντολή από την Πρόεδρο της Βουλής, ωστόσο σχηματισμός κυβέρνησης πολύ δύσκολα θα υπάρξει. Άκαρπη προβλέπεται και η σύσκεψη της Προέδρου της Δημοκρατίας με τους πολιτικούς αρχηγούς, με αποτέλεσμα το πιθανότερο σενάριο να είναι ο ορισμός υπηρεσιακού πρωθυπουργού και υπηρεσιακής κυβέρνησης, η διάλυση της Βουλής (η οποία θα συνεδριάσει για μια ημέρα προκειμένου να εκλέξει Πρόεδρο και την επομένη θα διαλυθεί) και η προκήρυξη νέων εκλογών, πιθανότατα στις 2 Ιουλίου- αν και οριστική απόφαση για την ημερομηνία δεν φαίνεται να έχει ληφθεί.
Το άρθρο 37 το Συντάγματος
Το άρθρο 37 του Συντάγματος προβλέπει τα εξής σε περίπτωση αν δεν υπάρξει από τις εκλογές κόμμα που θα λάβει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών, αν δεν εκλέξει δηλαδή κάποιο κόμμα 151 βουλευτές:
‘Αρθρο 37: (Διορισμός Πρωθυπουργού και Κυβέρνησης)
1. O Πρόεδρος της Δημοκρατίας διορίζει τον Πρωθυπουργό και, με πρότασή του, διορίζει και παύει τα λοιπά μέλη της Kυβέρνησης και τους Yφυπουργούς.
*2. Πρωθυπουργός διορίζεται ο αρχηγός του κόμματος το οποίο διαθέτει στη Bουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Aν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού Kυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής.
*3. Aν δεν διαπιστωθεί αυτή η δυνατότητα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει και αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Kάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες. Aν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Kυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Bουλής, επιδιώκει το σχηματισμό Kυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Bουλής για τη διενέργεια εκλογών και σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Kυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Bουλή.
*4. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ανατίθεται, σύμφωνα με τις προηγούμενες παραγράφους, εντολή σχηματισμού Kυβέρνησης ή διερευνητική εντολή σε αρχηγό κόμματος, αν το κόμμα δεν έχει αρχηγό ή εκπρόσωπο, ή αν ο αρχηγός ή ο εκπρόσωπός του δεν έχει εκλεγεί βουλευτής, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει την εντολή σ’ αυτόν που προτείνει η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος. H πρόταση για την ανάθεση εντολής γίνεται μέσα σε τρεις ημέρες από την ημέρα που ο Πρόεδρος της Bουλής ή ο αναπληρωτής του ανακοινώνει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τη δύναμη των κομμάτων στη Bουλή η ανακοίνωση αυτή γίνεται πριν από κάθε ανάθεση εντολής.
* Eρμηνευτική δήλωση: Στις διερευνητικές εντολές, αν κόμματα είναι ισοδύναμα σε βουλευτικές έδρες, προηγείται εκείνο που έλαβε περισσότερες ψήφους στις εκλογές νεοσχηματισμένο κόμμα με κοινοβουλευτική ομάδα, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Kανονισμό της Bουλής, έπεται του παλαιότερου με ίσο αριθμό εδρών. Στις δύο αυτές περιπτώσεις δεν παρέχονται διερευνητικές εντολές σε περισσότερα από τέσσερα κόμματα.
