Καταπέλτης για τις οριζόντιες επιδοτήσεις στις τιμές του ρεύματος, τη χρηματοδοτική στήριξη των παραγωγών και τα ελλιπή μέτρα κοινωνικής συνοχής είναι έκθεση του ΔΝΤ, που σκιαγραφεί τα λάθη των χωρών της MENA σε προηγούμενες ενεργειακές κρίσεις και αναδεικνύει τη νέα προσέγγιση που υιοθέτησαν σε αυτή. Τα όσα περιγράφονται ως… λάθη από το ΔΝΤ, όμως, είναι ο πυρήνας των πολιτικών που εφάρμοσε η ελληνική κυβέρνηση…
Ανάλυση με την οποία αναδεικνύει το παράδειγμα της ανταπόκρισης των χωρών της περιοχής MENA, διαχρονικά στις ενεργειακές κρίσεις, δημοσιεύει το ΔΝΤ, υπογραμμίζοντας τα λάθη του παρελθόντος, τις νέες πολιτικές και σκιαγραφώντας τον δρόμο για την βελτίωση της ανθεκτικότητας οικονομιών και επιχειρηματικών οικοσυστημάτων απέναντι στα σοκ τιμών.
Σύμφωνα με τους αναλυτές του ΔΝΤ, οι χώρες της περιοχής Middle East North Africa, διδάχθηκαν από τα μαθήματα του παρελθόντος και πλέον διαμορφώνουν και εφαρμόζουν ολιστικές στρατηγικές, με γνώμονα τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και την εξασφάλιση δημοσιονομικού χώρου για την απορρόφηση των σοκ από τις διακυμάνσεις τιμών.
Ειδικότερα, στην ανάλυση αναφέρεται ότι η εμπειρία του παρελθόντος υπογραμμίζει τη σημασία της διαφορετικής ανταπόκρισης αυτή τη φορά για την παροχή της πιο αποτελεσματικής προστασίας στους ευάλωτους, διασφαλίζοντας παράλληλα τη βιωσιμότητα του χρέους και αποφεύγοντας νέες δημοσιονομικές δυσκαμψίες, δεδομένων των προκλήσεων της επαναφοράς τους. Έτσι, θα είναι σημαντικό να σπάσει ο μη βιώσιμος κύκλος της στήριξης σε υψηλότερρε, μη στοχευμένες κρατικές δαπάνες και αντ’ αυτού να επιλέξουν μέτρα που επικεντρώνονται στους πιο άπορους για να μετριάσουν τον αντίκτυπο των διαβρωμένων πραγματικών εισοδημάτων.
Η προσέγγιση αυτή ψέγει ευθέως τις λύσεις οριζόντιων επιδοτήσεων που εφάρμοσε η ελληνική κυβέρνηση και τον τερματισμό των οποίων έχει ήδη αποφασίσει το Eurogroup.
Ταυτόχρονα, το ΔΝΤ επισημαίνει ότι η θέσπιση μεταρρυθμίσεων θα βελτιώσει την ανθεκτικότητα σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς στις τιμές των εμπορευμάτων. Αυτά περιλαμβάνουν τη σταδιακή κατάργηση των οπισθοδρομικών επιδοτήσεων ενέργειας με ταυτόχρονη ενίσχυση των δικτύων κοινωνικής ασφάλειας,
Και σε αυτό το σημείο, το ΔΝΤ ξεκαθαρίζει ότι οι επιδοτήσεις στους παραγωγούς ενέργειας είναι αναχρονιστικές, ενώ το ενδεδειγμένο μέτρο είναι η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, που συνεπάγεται μέτρα σταθεροποίησης στο κοινωνικό πεδίο, τα οποία -όπως αναφέρει- θα ενισχύσει τη δικαιοσύνη και θα δημιουργήσει δημοσιονομικό χώρο για
- κεφαλαιουχικές δαπάνες υπέρ της ανάπτυξης
- μετάβαση προς μια πιο πράσινη και
- αποδοτικότερη χρήση ενέργειας για τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης και της έκθεσης στις διακυμάνσεις της τιμής του πετρελαίου·
ενίσχυση της κινητοποίησης εσόδων μέσω φορολογικών μεταρρυθμίσεων για
- την αύξηση του δημοσιονομικού χώρου για τους εισαγωγείς πετρελαίου και
- τη διαφοροποίηση των εσόδων από τους υδρογονάνθρακες για τους εξαγωγείς πετρελαίου.
Τέλος, το ΔΝΤ συστήσει στις χώρες MENA να συνεχίσουν να ενισχύουν τη διακυβέρνηση και τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών βελτιώνοντας τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, προχωρώντας προς τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια και την υιοθέτηση δημοσιονομικών κανόνων. Αυτές οι ενέργειες, αναφέρει, θα αποτρέψουν τις δαπανηρές και άστοχες δημοσιονομικές επεκτάσεις του παρελθόντος, δημιουργώντας παράλληλα τον απαραίτητο δημοσιονομικό χώρο για την ενίσχυση των κοινωνικών δαπανών.
Regional Outlook: Προκλήσεις και αντιδράσεις
Το τελευταίο Regional Outlook εξετάζει πώς οι χώρες της ΜΕΝΑ ανταποκρίνονται στις υψηλές τιμές των εμπορευμάτων και προστατεύουν τους ευάλωτους. Αυτό το καθήκον είναι πολύ πιο δύσκολο για τους εισαγωγείς εμπορευμάτων, όπου ο δημοσιονομικός χώρος είναι περιορισμένος. Σε αντίθεση,
Η πρόκληση για τους εξαγωγείς εμπορευμάτων είναι να αξιοποιήσουν το πλεόνασμα από τις υψηλές τιμές ενέργειας για να δημιουργήσουν αποθέματα ασφαλείας έναντι μελλοντικών κραδασμών και να σημειώσουν πρόοδο με τα σχέδιά τους μετάβασης και διαφοροποίησης.
Τα λάθη που πληρώθηκαν ακριβά
Στο παρελθόν, οι αναδυόμενες αγορές και οι οικονομίες μεσαίου εισοδήματος της ΜΕΝΑ αντέδρασαν στις αυξήσεις των τιμών των εμπορευμάτων με αυξημένες κρατικές δαπάνες που συχνά διατηρήθηκαν για χρόνια, αφήνοντάς τις πιο χρεωμένες και λιγότερο ανθεκτικές σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς. Ομοίως,
Οι εξαγωγείς πετρελαίου παρουσίασαν αξιοσημείωτες αυξήσεις στις δαπάνες τη στιγμή της ανόδου των τιμών του πετρελαίου για να αντιμετωπίσουν απότομες προσαρμογές στους προϋπολογισμούς τους όταν τελικά οι τιμές έπεσαν. Με τα δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας σχετικά αδύναμα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής βασίζονταν συνήθως σε επιδοτήσεις, φοροελαφρύνσεις και αυξήσεις μισθών στο δημόσιο για να αντισταθμίσουν τις απώλειες πραγματικού εισοδήματος.
Το ΔΝΤ επισημαίνει ότι, οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν είχαν ελάχιστη στόχευση, αποτυγχάνοντας να προστατεύσουν όσους είχαν μεγαλύτερη ανάγκη. Για παράδειγμα, προηγούμενες μελέτες του ΔΝΤ διαπίστωσαν ότι το κατώτερο 40% του πληθυσμού στην Αίγυπτο, την Ιορδανία, τον Λίβανο, τη Μαυριτανία, το Μαρόκο και την Υεμένη έλαβε λιγότερο από το 20% των κεφαλαίων που δαπανήθηκαν για επιδοτήσεις για ντίζελ και βενζίνη.
Αυτές οι πολιτικές ήταν επίσης δύσκολο να αντιστραφούν – υπονοώντας ότι οι κρατικοί προϋπολογισμοί έγιναν πιο άκαμπτοι και οι κυβερνήσεις εγκλωβίστηκαν σε έναν φαύλο κύκλο να βασίζονται σε δαπανηρές δημοσιονομικές παρεμβάσεις.
Πήραν το μάθημά τους
Εν μέσω του τρέχοντος σοκ στις τιμές των εμπορευμάτων, οι χώρες της ΜΕΝΑ έχουν καταφύγει και πάλι στις πολιτικές απαντήσεις του παρελθόντος, ιδίως επιδοτήσεις και φορολογικές περικοπές, για να θωρακίσουν τις οικονομίες τους από τις υψηλές τιμές των εμπορευμάτων. Αλλά αυτή τη φορά, η ανταπόκριση ήταν σε μικρότερη κλίμακα.
Αν και η τρέχουσα άνοδος των τιμών των εμπορευμάτων είναι σε γενικές γραμμές συγκρίσιμη με εκείνες που παρατηρήθηκαν το 2008 και το 2011, το 2022, οι επιδοτήσεις αναμένεται να αυξηθούν κατά λιγότερο από ό,τι σε προηγούμενα επεισόδια – περίπου στο 50% από τα επίπεδα που έφτασαν κατά τη διάρκεια αυτών των προηγούμενων επεισοδίων για τους εξαγωγείς πετρελαίου της περιοχής και τις αναδυόμενες οικονομίες και τις οικονομίες μεσαίου εισοδήματος. Αυτό αντανακλά περιορισμένο δημοσιονομικό χώρο στις τελευταίες, βελτιωμένη στοχευμένη στήριξη σε ορισμένες χώρες και πρόοδο στη μεταρρύθμιση των επιδοτήσεων.
Για παράδειγμα, η Ιορδανία, η Μαυριτανία, το Μαρόκο, το Πακιστάν, η Σαουδική Αραβία, η Τυνησία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα επέτρεψαν την αύξηση των εγχώριων τιμών της βενζίνης. Και, το σημαντικότερο, οι περισσότεροι εξαγωγείς πετρελαίου έχουν γλιτώσει τα κέρδη τους από το πετρέλαιο μέχρι στιγμής.
Οι προοπτικές είναι εξαιρετικά αβέβαιες. οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν τις τιμές των εμπορευμάτων να παραμείνουν υψηλές για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, πιο αυστηρές και ασταθείς συνθήκες χρηματοδότησης και μια πιο απότομη από την αναμενόμενη επιβράδυνση της εξωτερικής ζήτησης. Εάν δεν γίνει σωστή διαχείριση, οι κρίσεις τιμών θα μπορούσαν να απειλήσουν την κοινωνική σταθερότητα. Εν τω μεταξύ, οι εξαγωγείς πετρελαίου ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πιέσεις να ξοδέψουν το πλεόνασμα από τα έσοδα από πετρέλαιο, ιδιαίτερα σε τομείς που θα ήταν δύσκολο να αντιστραφούν όταν πέσουν οι τιμές του πετρελαίου, όπως οι προσλήψεις στο δημόσιο τομέα και οι αυξήσεις μισθών.
