Πρόταση με στόχο να αναγκάσει τις χώρες να λάβουν ξεκάθαρη θέση και να εντείνει τις πιέσεις στην κατεύθυνση υιοθέτησης συγκεκριμένου μηχανισμού για τη διαχείριση της ενεργειακής κρίσης, κατέθεσε η Κομισιόν, προσφέροντας τυράκι και προσπαθώντας να κρύψει τη… φάκα.
Να “καμουφλάρει” την προοπτική ενεργοποίησης του πλαφόν στο φυσικό αέριο, που σύμφωνα με τον Βαγγέλη Μυτιληναίο θα πυροδοτήσει νέο γύρο ενεργειακής κρίσης, επιχειρεί η Κομισιόν παρουσιάζοντας δέσμη μέτρων. Παρά τις προσπάθειες από τα ελληνικά media να φανεί ότι η ελληνική κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός έπαιξαν ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση της πρότασης της Κομισιόν και ότι αυτή χαίρει αποδοχής, αμφότερα είναι… υπερβολές.
Όπως έχει υπογραμμίσει ο Βαγγέλης Μυτιληναίος, η Κομισιόν ποδηγετείται στα ενεργειακά από το “πράσινο” λόμπι, το οποίο επιμένει στην πολιτική επίτευξης των περιβαλλοντικών στόχων, χωρίς πολιτική μετάβασης και θεωρώντας ότι η ενεργειακή κρίση είναι πρόσκαιρη. Επίσης, όπως έχει δηλώσει ο επιχειρηματίας, ενδεχόμενη θέσπιση πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου θα οδηγήσει σε άμεση και πλήρηγ διακοπή των ροών από τη Ρωσία. Κάτι τέτοιο θα πυροδοτήσει ελλείψεις και δευτερογενή κρίση σε πολλές χώρες.
Υπ αυτό το πρίσμα, ενδεχόμενη επιβολή πλαφόν θα οδηγήσει σε πλήρη εξάρτηση των εισαγωγών αερίου και πετρελαίου από τις ΗΠΑ και με συμπληρωματικά φορτία από την Αφρική. Αυτό σημαίνει de facto υψηλότερες τιμές, λόγω της προφανούς έλλειψης εναλλακτικών και των βεβαιωμένων και αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών.
Εν αντιθέσει με το κλίμα ομόνοιας και κοινής γραμμής που επιχειρείται να διαμορφωθεί από τα ελληνικά media, η κατάσταση στις Βρυξέλλες είναι… εκρηκτική. Η προοπτική συμφωνίας για τα μέτρα απέχει πολύ και οι διαπραγματεύσεις αποδεικνύονται ατελέσφορες. Τα αντικρουόμενα συμφέροντα των χωρών και επιχειρήσεων είναι πολλά και ισχυρά. Από τις επενδύσεις στην πράσινη ατζέντα, μέχρι την επαναπροσέγγιση των ορυκτών καυσίμων και τη διατήρηση μίνιμουμ σχέσεων με τη Ρωσία.
Όλα αυτά βέβαια, επιχειρείται να “θαφτούν” κάτω από τη μαζικότητα και τις λεπτομέρειες των προτάσεων, ενώ παράλληλα βρίσκεται σε εξέλιξη και συζήτηση για επιβολή νέων κυρώσεων στη Ρωσία. Στην Ευρώπη, όμως, αυτά πλέον καταγράφονται με μεγαλύτερη αντικειμενικότητα και αναλύονται στους συντελεστές και τους παράγοντές τους…
Ενδιαφέρον έχει πρόταση της Κομισιόν στο πλαίσιο του μηχανισμού αλληλεγγύης που ζητά προέγκριση από τις χώρες διαμοιρασμό αποθεμάτων σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Επί του παρόντος, οι χώρες ενθαρρύνονται να συνάψουν «συμφωνίες αλληλεγγύης» για το σκοπό αυτό, αν και μέχρι στιγμής έχουν συναφθεί μόλις έξι.
Ταυτόχρονα, καθώς ο πόλεμος οξύνεται στην Ουκρανία και η Ρωσία βομβαρδίζει ενεργειακές υποδομές, η ΕΕ θα κληθεί να υποστηρίξει ενεργειακά την Ουκρανία, επιβαρύνοντας το δικό της -προσωρινά πλεονασματικό- ενεργειακό ισοζύγιο.
Το σχέδιο της Κομισιόν
Κοινές αγορές φυσικού αερίου, μηχανισμός συγκράτησης τιμών και κανονισμοί αλληλεγγύης, περιλαμβάνονται στις προτάσεις που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη μείωση των τιμών της ενέργειας ενόψει της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ.
Ειδικότερα, όπως ενημέρωσε η Κομισιόν η δέσμη μέτρων που κατέθεσε περιέχει τα ακόλουθα στοιχεία:
- Άθροιση της συνολικής ζήτησης στην ΕΕ και κοινές αγορές φυσικού αερίου προκειμένου να διαπραγματεύεται καλύτερα η τιμή και να περιορίζεται ο κίνδυνος πόλεμου προσφορών μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών στην παγκόσμια αγορά, ενώ παράλληλα διασφαλίζεται ο εφοδιασμός σε ολόκληρη την ΕΕ.
- Προώθηση εργασιών για την κατάρτιση ενός νέου δείκτη τιμολόγησης (benchmark ) για το LNG έως τον Μάρτιο του 2023. Βραχυπρόθεσμα, πρόταση μηχανισμού διόρθωσης των τιμών, με θέσπιση ενός δυναμικού ορίου τιμής για τις συναλλαγές στο χρηματιστήριο φυσικού αερίου TTF καθώς και ενός προσωρινού ορίου ή εύρους ζώνης τιμών για να αποφεύγονται ακραίες διακύμανσις στις αγορές παραγώγων
- Κανονισμοί αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών – μελών σε περίπτωση ελλείψεων εφοδιασμού, με επέκταση της υποχρέωσης αλληλεγγύης στα κράτη – μέλη που δεν έχουν άμεση σύνδεση με αγωγούς φυσικού αερίου ώστε να συμμετέχουν και εκείνα με εγκαταστάσεις LNG. Πρόταση για τη δημιουργία μηχανισμού κατανομής του φυσικού αερίου στα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν συνθήκες έκτακτης ανάγκης σε περιφερειακό επίπεδο ή και Ένωσης.
Κοινές αγορές
Η Κομισιόν προτείνει τον εξοπλισμό της ΕΕ με νέα νομικά εργαλεία για τις από κοινού αγορές φυσικού αερίου. Η Επιτροπή θα αναθέσει σε έναν πάροχο υπηρεσιών να οργανώσει τη συγκέντρωση της ζήτησης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ομαδοποιώντας τις ανάγκες εισαγωγής αερίου και αναζητώντας προσφορές στην αγορά που να ανταποκρίνονται στη ζήτηση.
Προτείνει την υποχρεωτική συμμετοχή των κρατών μελών σε κοινές προμήθειες, για τη συγκέντρωση τουλάχιστον του 15% των στόχων αποθήκευσης που θέτουν. Οι εταιρείες θα έχουν τη δυνατότητα να σχηματίσουν μια ευρωπαϊκή κοινοπραξία αγορών φυσικού αερίου, σύμφωνα με τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ. Οι από κοινού αγορές θα βοηθήσουν τα μικρότερα κράτη μέλη και ειδικότερα τις εταιρείες που βρίσκονται σε λιγότερο ευνοϊκή θέση ως αγοραστές, να έχουν πρόσβαση σε όγκους φυσικού αερίου με καλύτερες συνθήκες.
Ο κανονισμός περιλαμβάνει επίσης προβλέψεις για την ενίσχυση της διαφάνειας των προβλεπόμενων και των τελικών αγορών προμήθειας φυσικού αερίου, προκειμένου να αξιολογηθεί κατά πόσο επιτυγχάνονται οι στόχοι της ασφάλειας του εφοδιασμού και της ενεργειακής αλληλεγγύης. Η Επιτροπή θα πρέπει να ενημερώνεται πριν από τη σύναψη οποιασδήποτε αγοράς φυσικού αερίου ή μνημονίου συμφωνίας όγκου άνω των 5 TWh (λίγο πάνω από 500 εκατομμύρια κυβικά μέτρα) και θα μπορεί να εκδώσει σύσταση σε περίπτωση δυνητικά αρνητικού αντίκτυπου στη λειτουργία της κοινής αγοράς, την ασφάλεια του εφοδιασμού ή την ενεργειακή αλληλεγγύη.
Αντιμετώπιση υψηλών τιμών
Προκειμένου να περιοριστεί ο αντίκτυπος των υψηλών τιμών του ηλεκτρισμού και να αναδιανέμονται τα υπερβάλλονται κέρδη του κλάδου στους πολίτες και η βιομηχανία, προτείνεται η δημιουργία ενός νέου δείκτη τιμολόγησης για το Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG) έως τον Μάρτιο του 2023 και στο μεσοδιάστημα προτείνει τη δημιουργία ενός μηχανισμού διόρθωσης των τιμών για τη θέσπιση ενός δυναμικού ορίου τιμής για τις συναλλαγές στο χρηματιστήριο φυσικού αερίου TTF.
Όπως αναφέρει η Κομισιόν, το ευρωπαϊκό χρηματιστήριο φυσικού αερίου, το TTF, δεν αντικατοπτρίζει πλέον με ακρίβεια την τιμή των συναλλαγών LNG στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, η προτείνει να αναπτυχθεί ένα νέο συμπληρωματικό σημείο αναφοράς τιμών με τον ACER (ευρωπαϊκός οργανισμός για τη συνεργασία των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας) για την αντιμετώπιση αυτής της “συστημικής πρόκλησης”.
Ο νέος δείκτης αναφοράς θα παρέχει σταθερή και προβλέψιμη τιμολόγηση για τις συναλλαγές του LNG. Η Επιτροπή θα αναθέσει στον ACER να δημιουργήσει ένα αντικειμενικό εργαλείο ημερήσιας αξιολόγησης των τιμών και, στη συνέχεια, ένα σημείο αναφοράς που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους φορείς εκμετάλλευσης της ενεργειακής αγοράς για την αναπροσαρμογή της τιμής στα συμβόλαιά τους για το φυσικό αέριο.
Μέχρι να αναπτυχθεί ο εν λόγω δείκτης αναφοράς, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση ενός προσωρινού μηχανισμού περιορισμού των τιμών, μέσω του ευρωπαϊκού χρηματιστηρίου αερίου (TTF), ο οποίος θα ενεργοποιείται όποτε χρειάζεται.
Ο μηχανισμός διόρθωσης των τιμών θα καθιερώσει, σε προσωρινή βάση, ένα δυναμικό όριο ανώτατης τιμής για τις συναλλαγές στο TTF. Οι συναλλαγές σε τιμή υψηλότερη από το δυναμικό όριο δεν θα επιτρέπεται να πραγματοποιούνται. Αυτό θα βοηθήσει στην αποφυγή της ακραίας μεταβλητότητας και των υπερβολικών αυξήσεων στις τιμές.
Επιπλέον, για να περιοριστεί η υπερβολική αστάθεια των τιμών και να αποτραπεί η ακραία αύξηση των τιμών στις αγορές ενεργειακών παραγώγων, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση μιας νέας προσωρινής ενδοημερήσιας δέσμης τιμών στα χρηματιστήρια παραγώγων της ΕΕ. Ο μηχανισμός αυτός θα προστατεύει τους φορείς εκμετάλλευσης ενέργειας από μεγάλες διακυμάνσεις των τιμών εντός της ημέρας.
Αλληλεγγύη και μείωση ζήτησης
Η Επιτροπή παρακολουθεί στενά τα μέτρα περιορισμού της ζήτησης του φυσικού αερίου. Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ ήταν μειωμένη κατά περίπου 15% από τον μέσο όρο των προηγούμενων 5 ετών. Παρόμοιες προσπάθειες θα απαιτούνται κάθε μήνα μέχρι τον Μάρτιο, σύμφωνα με τον κανονισμό του Συμβουλίου. Τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν έκθεση κάθε δύο μήνες για την πρόοδό τους.
Η Επιτροπή είναι έτοιμη να ενεργοποιήσει την κατάσταση συναγερμού στην ΕΕ ή να επανεξετάσει το στόχο μείωσης, εάν τα τρέχοντα μέτρα αποδειχθούν ανεπαρκή. Για να ενισχυθεί η ετοιμότητα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, η Επιτροπή προτείνει μέτρα που επιτρέπουν στα κράτη μέλη να μειώσουν περαιτέρω τη μη αναγκαία κατανάλωση ώστε να εξασφαλίσουν ότι παρέχεται αέριο σε ζωτικής σημασίας υπηρεσίες και βιομηχανίες. Κάτι που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να επηρεάσει την κατανάλωση των νοικοκυριών που είναι ευάλωτοι πελάτες, τονίζει η Επιτροπή.
Δεδομένου ότι δεν έχουν συνάψει όλα τα κράτη μέλη τις απαραίτητες διμερείς συμφωνίες αλληλεγγύης, η Επιτροπή προτείνει τη λήψη προκαθορισμένων κανόνων. Αυτό θα διασφαλίζει ότι κάθε κράτος μέλος που αντιμετωπίζει έκτακτη ανάγκη θα λάβει φυσικό αέριο από άλλα, με αντάλλαγμα μια δίκαιη αποζημίωση.
Η υποχρέωση παροχής αλληλεγγύης θα επεκταθεί σε μη συνδεδεμένα κράτη μέλη με εγκαταστάσεις LNG, υπό την προϋπόθεση ότι το αέριο μπορεί να μεταφερθεί στο κράτος μέλος που το χρειάζεται. Για τη βελτιστοποίηση της αξιοποίησης του LNG και των υποδομών αγωγών, η Επιτροπή προτείνει νέα εργαλεία που θα παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη διαθέσιμη χωρητικότητα και νέους μηχανισμούς για να διασφαλίζεται ότι η χωρητικότητα δεν δεσμεύεται και δεν χρησιμοποιείται από τους φορείς της αγοράς. Προτείνεται, επίσης, η προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας, υπό το φως της υποψίας δολιοφθοράς των αγωγών φυσικού αερίου Nord Stream 1 και 2.
Ευρύτερο πλαίσιο
Όπως είχε γίνει γνωστό νωρίτερα, η Επιτροπή προτείνει ακόμα να αξιοποιηθεί το 10% των κονδυλίων του Ταμείου Συνοχής για την περίοδο 2014-2020, ύψους περίπου 40 δισ. ευρώ, για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης.
Η Επιτροπή σκοπεύει να υποβάλει προτάσεις για την ενίσχυση της οικονομικής δύναμης πυρός της ΕΕ για το REPowerEU, για να επιταχύνει τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και να αποφύγει τον κατακερματισμό στην ενιαία αγορά.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι νέες προτάσεις της σε συνδυασμό με τα ήδη συμφωνημένα μέτρα για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, την αποθήκευση φυσικού αερίου και την αναδιανομή των υπερβολικών κερδών του ενεργειακού τομέα, θα βελτιώσουν τη σταθερότητα στις ευρωπαϊκές αγορές φυσικού αερίου αυτόν τον χειμώνα και μετά.
Επίσης, σύμφωνα με την Κομισιόν, τα μέτρα αυτά θα συμβάλουν στον περαιτέρω μετριασμό της πίεσης των τιμών που αισθάνονται οι Ευρωπαίοι πολίτες και η βιομηχανία, διασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια του εφοδιασμού και μια λειτουργική εσωτερική αγορά.
Τέλος, η Επιτροπή θα συνεχίσει το έργο της σε άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης του Προσωρινού Πλαισίου για την Κρίση για τις κρατικές ενισχύσεις, καθώς και τρόπους περιορισμού του αντίκτυπου των υψηλών τιμών του φυσικού αερίου στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.
