Ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός χωρών βρίσκεται πλέον μπροστά στον κίνδυνο κοινωνικών αναταραχών και πολιτικής αποσταθεροποίησης, καθώς ο συνδυασμός κρίσεων τροφοδοτεί την εκτόξευση του πληθωρισμού σε τοξικά επίπεδα, που υπονομεύουν κάθε έννοια σταθερότητας και ασφάλειας.
Ο φόβος κοινωνικών αναταραχών, όμως, εντείνεται από την πόλωση ΗΠΑ και ΕΕ απέναντι στη Ρωσία και η ελλειμματική προσέγγισή τους με την Κίνα. Με δεδομένη την εργαλειοποίηση κοινωνικών τάσεων στο πλαίσιο γεωπολιτικών συγκρούσεων, όπως έχει καταγραφεί κατ επανάληψη στην ανατολική Ευρώπη με βελούδινες επαναστάσεις και στην Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική με την Αραβική Άνοιξη, το ενδεχόμενο μετεξέλιξης τους σε μοχλό πολιτικής αποσταθεροποίησης δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Ήδη, οι τιμές των τροφίμων υπερβαίνουν τα επίπεδα της Αραβικής Άνοιξης, ενώ η Ευρώπη είναι λιγότερο συνηθισμένη σε ελλείψεις. Ακόμα κι αν η λογική των συγκρούσεων απέχει από την αντίδραση του μέσου Ευρωπαίου, το σκηνικό είναι τόσο διαφορετικό που ουδείς μπορεί να προβλέψει την έκβασή του, ενώ το ενδεχόμενο εργαλειοποίησή του από τρίτους μπορεί να πυροδοτήσει ανεξέλεγκτες καταστάσεις.
Auditor’s note: Η Ελλάδα ιδανικό πειραματόζωο
Μια τέτοια δυναμική θα μπορούσε να ευνοηθεί σε περίοδο αυξημένης πολιτικής πόλωσης, όπως είναι οι προεκλογικές. Έτι περαιτέρω, το ρίσκο μετεξέλιξης των αναταραχών σε εκρήξεις και η προοπτική δυσκυβερνησίας ή και ακυβερνησίας εντείνονται από την έλλειψη κόκκινων γραμμών και πολιτικού πολιτισμού στον δημόσιο διάλογο. Η αμετροέπεια που χαρακτηριστικά διακρίνει τις προεκλογικές περιόδους στην Ελλάδα, θα μπορούσε σε συνδυασμό με τις κρίσεις και την βοήθεια ξένων παραγόντων να μετατρέψουν την Ελλάδα σε ρινγκ, με ότι αυτό συνεπάγεται για τις οικονομικές προοπτικές και την κοινωνική ειρήνη.Αυτά επισημαίνει άλλωστε και ο Αλέξης Παπαχελάς σε άρθρο του στην “Καθημερινή”. Μάλιστα, δεν είναι η πρώτη φορά που ο αρθρογράφος αναφέρεται στους κινδύνους τις τοξικότητας του πολιτικού κλίματος, υπογραμμίζοντας έτσι την έντονη ανησυχία του για τα σενάρια που φαίνεται ότι απεργάζονται τα πολιτικά επιτελεία…
Το παρελθόν
Ψήγματα πολιτικής διάχυσης κοινωνικών εντάσεων έχουν καταγραφεί και στην Ευρώπη κατά την περίοδο της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008-2012. Πρώτα στην Ελλάδα (με τους αγανακτισμένους) και εν συνεχεία το 2016-2019 Ιμε τα Κίτρινα Γιλέκα). Σε αυτές τις περιστάσεις οι κοινωνικές αναταραχές τροφοδότησαν πολιτικές ανατροπές στην Ελλάδα, ενώ στη Γαλλία άφησαν αποτύπωμα και δημιούργησαν τη βάση αμφισβήτησης του Μακρον στις εκλογές του 2022.
Στην παρούσα κατάσταση, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προειδοποίησε ότι η επισιτιστική κρίση θα μπορούσε να πλήξει ξανά τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, καθώς αρκετές χώρες της περιοχής είναι σημαντικοί εισαγωγείς ρωσικών ή ουκρανικών προϊόντων διατροφής. Θα μείνει όμως εκεί;
Μέχρι τώρα οι αναπτυγμένες χώρες, ακόμα και οι αναπτυσσόμενες, όπως η Ελλάδα, που είχαν την πολυτέλεια να συμμετάσχουν στα πολιτικά, οικονομικά και γεωστρατηγικά μπλοκ της Δύσης, απολάμβαναν την ασφάλεια τιμών και τροφοδοσίας, για την οποία εγγυόνταν κεντρικές τράπεζες και οι υπερεθνικοί θεσμοί. Τώρα, καθώς οι κεντρικές τράπεζες φαίνεται να έχουν χάσει τον έλεγχο, οι επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων πλήττουν τις κοινωνίες στον πυρήνα τους, ανοίγοντας την κερκόπορτα για την διάχυση των εντάσεων στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Η Δύση είχε συνηθίσει να βλέπει μέσα από τις ειδήσεις και πίσω από πλέγμα ασφαλείας, τις επιπτώσεις ελλείψεων βασικών ειδών και εκτόξευσης των τιμών στα τρόφιμα, τώρα που βιώνει τις ίδιες κρίσεις στο πετσί της, δεν μπορεί κανείς να προδικάσει τις αντιδράσεις.
Τα στοιχεία
Όπως φαίνεται στα στοιχεία του FAO, η τιμή των βασικών προϊόντων διατροφής έχει αυξηθεί από την εισβολή στην Ουκρανία, αφού έχει ήδη ακολουθήσει ανοδική τάση από το 2020 κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19.
Στο παρελθόν, παρόμοιες αυξήσεις στην τιμή των τροφίμων οδήγησαν σε αναταραχές, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, και μάλιστα συνέπεσαν με την Αραβική Άνοιξη το 2011, όταν πληθυσμοί στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, πιεσμένοι από την ανέχεια και την κυβερνητική καταπίεση, είδαν παράθυρο ευκαιρίας στην προοπτική μεγαλύτερης ανάμειξης της Δύσης, με αποτέλεσμα την ανατροπή πολλών περιφερειακών καθεστώτων.
Το τρέχον επίπεδο των τιμών των τροφίμων ξεπερνά ακόμη και τις κορυφές που παρατηρήθηκαν το 2011 και το 2008, όταν οι τιμές των τροφίμων και άλλων προϊόντων αυξήθηκαν δραματικά, αποτελώντας τον ιδανικό μοχλό για την πρόκληση κοινωνικών αναταραχών. Χώρες από το Μπαγκλαντές και την Αϊτή, έως την Ινδονησία και την Υεμένη βρέθηκαν στο μάτι κυκλώνα κοινωνικών αναταραχών, όχι απαραίτητα υποκεινούμενων., αλλά που αποσταθεροποίησαν κυβερνήσεις και είχαν ως αποτέλεσμα αμέτρητους νεκρούς.
Η έναρξη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης έβαλε τέλος στην άνοδο των τιμών εκείνο το έτος.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Οικονομικών του Πανεπιστημίου Cornell, Chris Barrett, η πιθανότητα αναταραχής αυξάνεται ξανά. Από τις αρχές Ιουνίου, οι τιμές των τροφίμων είχαν ήδη πυροδοτήσει διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ασίας, της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής,
Λατινική Αμερική και Ευρώπη.
You will find more infographics at Statista
