Σε αδιέξοδο παραμένουν Ρωσία και NATO μετά την ολοκλήρωση τριών γύρων συζητήσεων. Την Πέμπτη, έγινε σαφές ότι ορισμένες διαφωνίες δεν είχαν επιλυθεί και σε τηλεοπτικές δηλώσεις, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας αρνήθηκε να αποκλείσει την πιθανότητα αποστολής στρατιωτικών δυνάμεων στην Κούβα και τη Βενεζουέλα.
Αν και είναι σαφές από καιρό ότι η Μόσχα δεν επιυυμεί στρατιωτική εμπλοκή, τα όρια των δύο πλευρών έχουν θολώσει και η ανάπτυξη δυνάμεων αυξάνει τις πιθανότητες ατυχημάτων, όπως άλλωστε και η εμπλοκή στην ανατολική Ουκρανία.
Το ζήτημα της Ουκρανίας, όμως, δεν είναι ούτε στατικό ότι γεωγραφικά περιορισμένο. Αντιθέτως, για τη Ρωσία η Ουκρανία αποτελεί μέρος αυτού που ονομάζει μαλακό υπογάστριο και κάθε προσέγγιση του NATO την ενοχλεί. Για την Ευρώπη και το NATO η Ουκρανία εντάσσεται στην ομάδα της Πολωνίας, της Ουγγαρίας και της Τσεχίας και ως εκ τούτου μέρος της στρατηγικής ασφάλειας.
Σε γεωοικονομικό επίπεδο, η κατάσταση είναι ακόμη πιο σύνθετη. Η Ρωσία κινούμενη στα πρότυπα της Δύσης επιχειρεί να επιβάλλει οικονομική ένωση, την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση. Παράλληλα με αυτή δημιουργεί και δομές ασφάλειας, οι οποίες ενεργοποιήθηκαν και δοκιμάστηκαν στην περίπτωση του Καζακστάν. Το φυσικό αέριο και ο άνθρακας αποτελούν όμως συνεκτικούς κρίκους με την Ευρώπη. Η Μόσχα όμως έχει δείξει διάθεση εργαλειοποίησης της εξαρτησιακής αυτής σχέσης με την Ευρώπη, εντείνοντας έτσι την ήδη υποβόσκουσα ενεργειακή κρίση, σε βαθμό μάλιστα “στραγγαλισμού” της ΕΕ.
Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις διεξάγονται μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, αποκλείοντας τόσο την Ουκρανία, όσο και την ΕΕ. Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι προσπάθησε να παρέμβει στις εξελίξεις ζητώντας τριμερή Σύνοδο Κορυφής. Παρεμβάσεις έχει αποπειραθεί να κάνει και η ΕΕ αρχικά μέσω του ‘Ύπατου Εκπροσώπου Ζοζέπ Μπορέλ και εν συνεχεια και μέσω άλλων οδών, αλλά χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα. Εν τέλει, Η Γερμανία υπουργός Εξωτερικών θα επισκεφθεί τη Ρωσία, εκμεταλλευόμενη το αδιέξοδο στις διμερείς επαφές Μόσχας – Ουάσιγκτον.
Το στενό format του διαλόγου μπορεί να απέκλειε και να υποβάθμιζε τα γεωπολιτικά και γεωοικονομικά συμφέροντα των Ευρωπαίων, αποτελούσε όμως μια fast track διαδικασία αποκλιμάκωσης. Είναι σαφές ότι η πολυπλοκότητα της ΕΕ δεν επιτρέπει ενιαία έκφανση, ενώ το διαφορετικό επίπεδο σχέσεων της Ρωσίας με Ιταλία, Γερμανία και Γαλλία δεν επιτρέπει ενιαία αντιμετώπιση. Για να αποφευχθεί ένα ακόμη έμφραγμα οι διαπργματεύσεις επιχειρήθηκε να γίνουν σε επίπεδο μεγάλων δυνάμεων.
Πλέον, η εμπλοκή της ΕΕ με προστάσεις, σχέδια και διαβουλεύσεις αναμένεται να εντείνει το χάος που έχει ήδη διαμορφωθεί, διαχέοντας την ένταση και ανοίγοντας το πλαίσιο των συζητήσεων και ενδεχιμένως και των λύσεων.
Σε πρώτη φάση πάντως, μετά το αδιέξοδο στις διμερείς επαφές Ουάσιγκτον – Μόσχας, φαίνεται ότι θα ακολουθήσει το ευρωπαϊκό… μπάχαλο.
Η αποτίμηση της κατάστασης
Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ δήλωσε και πάλι ότι το ΝΑΤΟ θα εξετάσει το ενδεχόμενο ανάπτυξης στρατευμάτων στην Ανατολική Ευρώπη εάν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία. Σύμφωνα με αναφορές, η ΕΕ αναθεώρησε επίσης το σχέδιο εγγράφου στρατιωτικής στρατηγικής της για να δώσει έμφαση στην ισχυρότερη υποστήριξη προς τους ανατολικούς εταίρους της.
Οι Ρώσοι έχουν περιγράψει την κατάσταση ως «αδιέξοδο». Το χάσμα μεταξύ των ζητημάτων για τα οποία ήταν προετοιμασμένοι να συζητήσουν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους – δηλαδή η θέσπιση αμοιβαίων ορίων στα πυραυλικά συστήματα και τις στρατιωτικές ασκήσεις σε συνδυασμό με άλλα μέτρα με στόχο την οικοδόμηση εμπιστοσύνης – και των απαιτήσεων της Μόσχας που περιλάμβαναν την παροχή εγγυήσεων ότι η Ουκρανία και άλλα κράτη που ανήκαν στη Σοβιετική Ένωση δεν θα ενταχθούν ποτέ στο ΝΑΤΟ, παραμένει εξίσου αγεφύρωτο όσο ήταν και πριν την έναρξη των συνομιλιών. Όμως τουλάχιστον, παρατηρεί ο Μπόργκερ, δόθηκε μια ευκαιρία στη διπλωματική οδό και στην πιθανότητα εύρεσης κοινού εδάφους.
Οι τρεις συναντήσεις που έλαβαν χώρα αυτή την εβδομάδα, έδωσαν ευκαιρίες στη Ρωσία να αλλάξει ρότα και να βρει κάποια εναλλακτική λύση, όμως η Μόσχα δεν τις αξιοποίησε. Το πιθανότερο πλέον είναι ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν αναζητά τίποτα λιγότερο από την πλήρη αναδιαμόρφωση της ευρωπαϊκής ασφάλειας, με σημαντική μείωση της παρουσίας του ΝΑΤΟ στα σύνορα της χώρας του.
Η επόμενη ημέρα
Οι διπλωμάτες θα επιστρέψουν στις πρωτεύουσες των κρατών τους για να συζητήσουν τα επόμενα βήματα. Όλα τα μάτια θα είναι στραμμένα στη Μόσχα και στις κινήσεις των ρώσων στρατιωτών και αρμάτων μάχης στην περιοχή γύρω από την Ουκρανία. Ο ρώσος υπουργός εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, αναμένεται να παραχωρήσει συνέντευξη Τύπου την Παρασκευή. Αυτό θα δώσει στη διεθνή κοινότητα μια πιο ξεκάθαρη εικόνα των σκέψεων του Πούτιν. Οι Ρώσοι έχουν απαιτήσει γραπτά σχόλια των ΗΠΑ επί των προσχεδίων των συμφωνιών που δημοσίευσε η Μόσχα τον Δεκέμβριο, και στις οποίες περιλαμβάνονται τα όρια που προτείνει η χώρα στην παρουσία του ΝΑΤΟ. Προς το παρόν, δεν έχει αποσαφηνιστεί αν η Ουάσινγκτον θα δεχτεί να παραδώσει γραπτές απαντήσεις που θα συνοψίζουν τις ενστάσεις της.
Κίνδυνος πολέμου;
Αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις αυξάνει τις πιθανότες ένοπλης σύγκρουσης, θεωρείται απίθανο τόσο ο Πούτιν, όσο και ο Μπάιντεν να επιδιώξουν μια τόσο θερμή αντιπαράθεση. Έπίσης, μπαράζ δημοσιευμάτων και από τις δύο πλευρές για επιμείμενες προβοκάτσιες, αφήνουν να διαφανεί προσάθεια πρόληψης εκτροχιασμού.
Αυτί δεν σημάνει ότι δεν μπορεί να κλιμακωθούν οι συγκρούσεις δια αντιπροσώπων στη Νότια Ουκρανία και σε άλλες περιοχές στον Καύκασο. Τα σενάρια αυτά δεν φαίνονται ρεαλιστικά σε αυτή τη φάση.
Cyberwar
Οι υβερνοεπιθέσεις εις βάρος της Ουκρανίας, τις οποίες το Κίεβο αποδίδει στη Ρωσία, κάνουν ορισμένους ειδικούς να πιστεύουν πως η γενικευμένη στρατιωτική εισβολή ενδέχεται να είναι το επόμενο βήμα, σε περίπτωση που οι χάκερ καταφέρουν εντέλει να «γονατίσουν» το ηλεκτρικό δίκτυο και άλλα νευραλγικά για τη λειτουργία της χώρας συστήματα.
Βέβαια, με τον τρόπο αυτό εκτονώνονται και πιέσεις, ενώ στέλνονται μηνύματα και αποδυναμώνονται οι προοπτικές ευρείας σύρραξης, καθώς στρατηγικά πλεονεκτήματα έχουν χρησιμοποιηθεί και άρα αποκαλυφθεί.
