Υποδόρια μηνύματα και αδήλωτα νοήματα εμπεριέρχουν η σημειολογία, οι δηλώσεις και η ερμηνεία συγκυρίας, της επσευσμένης επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη στη Σόφια.
Σύμφωνα με το επίσημο ανακοινωθέν η ατζέντα ήταν ευρεία, καταδεικνύοντας προσπάθεια της Ελλάδας να αναβαθμίσει το ρόλο της στην περιοχή, μια πιο προσεκτικη προσέγγιση όμως αναδεικνύει σοβαρά κενά και καταδεικνύει πρωτοφανές άγχος, εγείροντας ερωτηματικά για το αφήγημα και την στρατηγική και διπλωματική αποτύπωση του.
Επισήμως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης μετέβη εσπευσμένα στη Βουλγαρία για να συναντηθεί με τον νεοεκλεγέντα πρωθυπουργό και τον πρόεδρο της χώρας (αμφότεροι από την κεντροαριστερά). Η ατζέντα περιστράφηκε γύρω από γεωοικονομικά και γεωοπολιτικά ζητήματα, με την ενέργεια και την ένταξη της Βόρειας Μακεδδονίας να κυριαρχούν.
Αλλάζει το τοπίο
Ωστόσο, η ανάγνωση των εξελίξεων υπό το πρίσμα των πολιτικών ισορροπιών και της χρονικής συγκυρίας, οδηγεί στη διαμόρφωση διαφορετικής εικόνας για τα κίνητρα και την πραγματική ατζέντα.
Στη νέα κυβέρνηση της Βουλγαρίας δεν συμμετέχει το κόμμα της τουρκικής μειονότητας και το κεντροδεξιό κόμμα του πρώην πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ. Πρόκειται για συνθήκη που δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για τη διαφοροποίηση της εξωτερικής πολιτικής της χώρας. Σαφείς είναι και οι ενδείξεις αλλαγής στάσης στο θέμα της Βόρειας Μακεδονίας που στέλνει η νέα κυβέρνηση της Σόφιας, καθώς ο Βούλγαρος πρωθυπουργός διαμήνυσε ότι θα άρει το βέτο, υιοθετώντας θέση που αντιβαίνει ακόμα και στη στάση που έχει προβάλλει και υποστηρίζει σθεναρά ο πρόεδρος της Δημοκρατίας.
Έτσι, στην πραγματικότητα, η Βουλγαρία βρίσκεται σε σημείο καμπής. Ο νέος πρωθυπουργός επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει το γεωπολιτικό στίγμα της χώρας. Αυτό όμως επηρεάζει και την Ελλάδα, καθώς εφόσον η Βουλγαρία κινηθεί αποφασιστικά στο ζήτημα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας, τότε η Ελλάδα κινδυνεύει να μείνει οφσάιντ.
Η Ελλάδα νιώθει την πίεση
Η ελληνική κυβέρνηση έχει καθυστερήσει να κυρώσει στη Βουλή τα τρία πρωτόκολλα που απορρέουν από τη Συμφωνία των Πρεσπών, καθώς ο πρωθυπουργός θέλει να αποφύγει τους κομματικούς κραδασμούς που θα προκαλέσουν και τον αντίκτυπο σε κοινωνία και media. Σε αυτή τη φάση, μάλιστα, το πολιτικό κεφάλαιο του Κυριάκου Μητσοτάκη αποδυναμώνεται από την όξυνση των αντιπολιτευτικών τόνων επ αφορμής της συσσώρευσης πολιτικών και στρατηγικών αστοχιών στη διαχείριση της πανδημίας. Συνδυαστικά, ενδεχόμενη επιτάχυνση του Βορειο-Μακεδονικού από τη Βουλγαρία θα μπορούσε να επιδεινώσει άρδην το πολιτικό σκηνικό εντός Ελλάδας.
Είναι λοιπόν σαφές ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη Σόφια αναζήτησε modus vivendi για να καταλήξει σε modus operandi.
Ενδείξεις πανικού
Η επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στη Βολγαρία, όμχως, δεν είναι ένα γεγονός που μπορεί να ιδωθεί αποσπασματικά. Τόσο το διπλωματικό πρωτόκολλο όσο και η πολιτική πρακτική προβλέπουν -σχεδόν επιτακτικά- την προετοιμασία της συνάντησης αρχηγών κρατών και πρωθυπουργών.
Αυτό προϋποθέτει διεθργασίες ανάμεσα στα υπουργεία Εξωτερικών και τα διπλωματικά γραφεία των πρωθυπουργών και κατά περίσταση και άλλων κυβενρητικών υπηρεσιών. Παραδοσιακά, πριν τη συνάντηση πρωθυπουργών, διαμορφώνεται ατζέντα και προλειαίνεται το έδαφος από τους υπουργούς Εξωτερικών, οι οποίοι αναλαμβάνουν και την υλοποίηση. Σε διαφορετική περίπτωση, οι επισκέψεις είναι είτε εθιμοτυπικές και σημειολογικές. Σν δεν ισχύει τίποτα από τα δύο τότε, ο εκάστοτε πρωθυπουργός εκθέτει εαυτόν και τη χώρα του άγνωστους κινδύνους, καθώς επιτρέπει διασταλτικές και εξαιρετικά προβληματικές ερμηνείες για τις κινήσεις του και την ψυχική του κατάσταση.
Μοχλός πίεσης
Η συζήτηση επί τόσο ευρείας ατζένας, όσο αυτή που διαρρέει το Μαξίμου, χωρίς να έχει υπάρξει προηγούμενη προετοιμασία δεν εμπνέει αξιοπιστία αλλά αποτελεί απόδειξη βεβιασμένων κινήσεων. Υπ αυτό το πρίσμα, διεθνώς, η εικόνα που εξέπεμψε η επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στη Βουλγαρία δεν έχει καμία σχέση με αυτή που απορρέει από το ανακοινωθέν του Μαξίμου.
Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ όταν παρατηρούν τέτοιες σπασμωδικές κινήσεις προβληματίζονται και αναζητούν τις εστίες της νευρικότητας. Όταν ο πρωθυπουργός προδίδει με τέτοια ευκολία αδύνατά του σημεία, τότε αυξάνει αυτομάτως το πολιτικό ρίσκο, εκπέμπει μηνύματα… πανικού.
Ασχέτως ης βαθύτερης αιτίας της επίσκεψης, η έλλειψη προετοιμασίας και ο αποκλεισμός υπηρεσιακών και κυβερνητικών παραγόντων από την προετοιμασία του, αποτελεί απόδειξη υφερπουσών προβλημάτων και προσφέρει μοχλό πίεσης σε τρίτους.
Η ατζέντα… επισήμως
Η πορεία κατασκευής του ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB, η πανδημία και οι εξελίξεις με τη μετάλλαξη Όμικρον, η πορεία των Δυτικών Βαλκανίων προς την Ευρώπη και οι συμπράξεις Ελλάδας-Βουλγαρίας στο εμπόριο, τις υποδομές, τις μεταφορές και την ενέργεια βρέθηκαν στο επίκεντρο της συνάντησης του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας Κιρίλ Πέτκοφ.
Σύμφωνα με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, όπως μεταδίδει το ΑΠΕ, συζητήθηκαν ζητήματα που εφάπτονται του προσφυγικού, τέθηκε το θέμα της τουρκικής προκλητικότητας και της ευρωπαϊκής πορείας των δυτικών Βαλκανίων.
«Είχα τη μεγάλη χαρά να συναντήσω σήμερα τον νέο πρωθυπουργό της Βουλγαρίας, τον νέο μου φίλο, Κιρίλ Πέτκοφ. Και θέλησα μάλιστα να είμαι ο πρώτος ομόλογος που τον επισκέπτεται μετά την πρόσφατη εκλογή του, στηρίζοντας με αυτόν τον τρόπο την πολιτική σταθερότητα στη χώρα, συνεργαζόμενος -όπως σας είπα- με έναν καινούργιο φίλο αλλά και δηλώνοντας την πρόθεσή μου οι ελληνοβουλγαρικές σχέσεις να γίνουν στενότερες. Για αυτό άλλωστε θα έχω σε λίγο και συνομιλίες με τον Πρόεδρο Ρούμεν Ράντεφ, με τον οποίο εξάλλου γνωρίζομαι από χρόνια. Είχαμε την ευκαιρία να συνεργαστούμε και στις πρόσφατες συνεδριάσεις της Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης»
είπε ο πρωθυπουργός στις δηλώσεις του στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας.
«Σε ό,τι αφορά τις διεθνείς θέσεις των χωρών μας και τις διμερείς μας σχέσεις, διαπίστωσα ότι έχουμε κοινές αντιλήψεις σε πάρα πολλά θέματα. Μπορούμε συνεπώς να πούμε ότι στο εξής Αθήνα και Σόφια εγκαινιάζουμε ένα νέο ελπιδοφόρο στάδιο συνεργασίας. ‘Αλλωστε, Ελλάδα και Βουλγαρία δεν είμαστε μόνο γείτονες, είμαστε σύμμαχοι, είμαστε εταίροι, είμαστε οικονομικοί συνεργάτες, είμαστε δύο κράτη που σέβονται τις ευρωπαϊκές αξίες και το Διεθνές Δίκαιο. Γι’ αυτό και οι συζητήσεις μας για συμπράξεις στο εμπόριο, στις υποδομές, στις μεταφορές, στην ενέργεια υπήρξαν ιδιαίτερα παραγωγικές»
πρόσθεσε.
Τα ενεργειακά
Ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι συζήτησαν για την πορεία κατασκευής του ελληνοβουλγαρικού αγωγού, του IGB, που ξεπέρασε τις δυσκολίες.
«Περνά πια στο τελευταίο στάδιο. Και συμφωνήσαμε έτσι ώστε και οι δύο πλευρές να βοηθήσουν ώστε ο αγωγός αυτός, που είναι τόσο σημαντικός και για την Ελλάδα και για την Βουλγαρία, να ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατόν. Είναι ένα κοινό στοίχημα»
είπε.
«Ειδικά στα ζητήματα εξαγωγής και εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, είναι ευτυχές το γεγονός, όπως είπε ο κύριος πρωθυπουργός, ότι πολλές φορές η μέγιστη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα είναι το καλοκαίρι, όταν έχουμε έντονους καύσωνες, εκεί που μπορεί να υπάρχει πλεόνασμα ηλεκτρικής ενέργειας στη Βουλγαρία. Και αντιστρόφως η μεγάλη ζήτηση ενέργειας στη Βουλγαρία είναι το χειμώνα, όταν οι θερμοκρασίες στην Ελλάδα μπορεί να μην είναι τόσο χαμηλές όσο είναι στη Βουλγαρία»
είπε ο πρωθυπουργός απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου και πρόσθεσε
«για το ζήτημα του IGB, όπως σας είπα έχουν ξεπεραστεί οι κάποιες δυσκολίες που οφείλονται αποκλειστικά και μόνο σε καθυστερήσεις εισαγωγής υλικών, λόγω του Covid. Θέλουμε ο IGB να τεθεί σε λειτουργία το συντομότερο δυνατόν. Έχω δεσμευτεί στον κ. πρωθυπουργό ότι θα καταλήξουμε σε ένα ακριβές χρονοδιάγραμμα. Είναι θέμα λίγων μηνών, πάντως, να ολοκληρωθεί αυτή η ιστορία. Να πω, επίσης, πόσο μεγάλη σημασία αποδίδω στον σταθμό επαναεριοποίησης φυσικού αερίου, το FSRU, το οποίο δρομολογείται στην Αλεξανδρούπολη. Ανοίγει τις δυνατότητες να μπορέσουμε να εισάγουμε υγροποιημένο φυσικό αέριο από διάφορους προμηθευτές, ένας από τους οποίους θα μπορούσε, παραδείγματος χάρη, να είναι η Αίγυπτος, με την οποία αναπτύσσουμε μία πολύ στενή ενεργειακή συνεργασία.
Αυτό θα βοηθήσει στο να διευρύνουμε την πρόσβασή μας σε διαφορετικές πηγές φυσικού αερίου, να ρίξουμε τη μέση τιμή του φυσικού αερίου και να περιορίσουμε την εξάρτησή μας από έναν και μόνο προμηθευτή φυσικού αερίου, κάτι το οποίο προφανώς ενδιαφέρει και την Ελλάδα, ενδιαφέρει και την Βουλγαρία».
Η πανδημία
Επίσης τους απασχόλησε όπως είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης η πανδημία, οι εξελίξεις με τη μετάλλαξη Όμικρον.
«Πρέπει να πω ότι είμαι χαρούμενος από το γεγονός ότι ο νέος πρωθυπουργός αποδίδει πολύ μεγάλη σημασία στην επιτάχυνση των εμβολιασμών στη χώρα του και έθεσα τον εαυτό μου και την ελληνική κυβέρνηση στη διάθεσή του, εάν υπάρχουν τρόποι που μπορούμε να βοηθήσουμε στον τομέα αυτό, σε πειστικές στρατηγικές επικοινωνίας, διότι η πρόκληση αυτή είναι μία πρόκληση κοινή. Δεν θα είμαστε ποτέ ασφαλείς στα Βαλκάνια αν όλες οι χώρες δεν πετύχουν ποσοστά υψηλά εμβολιασμού, ώστε να φτάσουμε επιτέλους στο προσδοκώμενο τείχος ανοσίας»
ανέφερε.
Ευρωπαϊκή Διεύρυνση
Επιπλέον ο πρωθυπουργός είπε ότι επανέλαβε την ελληνική θέση, ότι σε μία περίοδο αυξανόμενων προκλήσεων και διαιρέσεων μία αξιόπιστη και μία δίκαιη πορεία των Δυτικών Βαλκανίων προς την Ευρώπη είναι τελικά προς το συμφέρον όλων μας.
«Είναι συμφέρον πολιτικό, συμφέρον οικονομικό, συμφέρον ασφάλειας. ‘Αλλωστε αυτή η προοπτική γίνεται πάντα -το ξέρουμε και οι δύο χώρες μας- μοχλός προόδου στις υπό ένταξη χώρες και ταυτόχρονα είναι παράγοντας σταθερότητας στην ευρύτερη γειτονιά. Και για αυτό η Ελλάδα στηρίζει το ευρωπαϊκό μέλλον των υποψηφίων κρατών, χωρίς όμως να ξεχνάμε πάντα ότι αυτά οφείλουν να εκπληρώσουν τα κριτήρια τα οποία έχουν τεθεί για την ένταξή τους στην Ένωση, με πρώτιστο πάντα τις σχέσεις καλής γειτονίας» ε
ίπε.
«Στο πλαίσιο αυτό, προσβλέπουμε στην άμεση και ταυτόχρονη σύγκληση των πρώτων διακυβερνητικών διασκέψεων με τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας και με την Αλβανία, πάντα με βάση τα γνωστά κριτήρια. Υπολογίζουμε στη στήριξή σας για τον κοινό αυτό στόχο» σημείωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Μετανάστευση
Τέλος είπε ότι συζήτησαν συζητήσαμε ζητήματα που έχουν να κάνουν με το προσφυγικό, τη μετανάστευση, όπου, όπως χαρακτηριστικά σημείωσε, αντιμετωπίζουμε κοινές προκλήσεις.
«Είχα την ευκαιρία να ενημερώσω και τον κ. πρωθυπουργό για τις σχέσεις μας με την γείτονα Τουρκία και συζητήσαμε, τέλος, την προοπτική διοργάνωσης του 5ου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδος – Βουλγαρίας. Ένα πολύ σημαντικό forum που θα δώσει την ευκαιρία και στα στελέχη της νέας κυβέρνησης να γνωριστούν με τους Έλληνες ομολόγους τους, ώστε να προωθήσουμε γρήγορα όλα τα κοινά πεδία συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών» υπογράμμισε ο πρωθυπουργός και αφού ευχήθηκε κάθε επιτυχία στον πρωθυπουργό της Βουλγαρίας τον προσκάλεσε στην Αθήνα λέγοντας «τον περιμένω στην Αθήνα και θέλω να γνωρίζει ότι η ελληνική κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να στηρίξει τη νέα κυβέρνηση της Βουλγαρίας με όλες της τις δυνάμεις σε αυτό το νέο ξεκίνημα που κάνει, που πιστεύω ότι θα είναι προς όφελος του βουλγαρικού, του ελληνικού λαού αλλά και προς όφελος τελικά, συνολικά της σταθερότητας στα Βαλκάνια, στο κοινό μας σπίτι».
…και Τουρκία
Σε ερώτηση για την στάση της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία ο πρωθυπουργός είπε «όπως είπατε, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει προσδιορίσει το πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων με απόλυτη σαφήνεια, δίνοντας στην Τουρκία ουσιαστικά δύο επιλογές: την επιλογή της σταδιακής εξομάλυνσης των σχέσεων με τις γειτονικές προς την Τουρκία χώρες -στις οποίες προφανώς συμπεριλαμβάνεται και η Ελλάδα- με μία αποκλιμάκωση της έντασης, με την παύση πια των προκλητικών ενεργειών, μέσα στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και το αδιανόητο casus belli με το οποίο η Τουρκία εξακολουθεί να απειλεί την Ελλάδα. Σε αυτή την περίπτωση εμείς θα είμαστε οι πρώτοι οι οποίοι θα αγωνιστούμε για μία πλήρη εναρμόνιση των ευρωτουρκικών σχέσεων διότι θα είμαστε οι πρώτοι που θα ωφεληθούμε από την περιφερειακή σταθερότητα. Και βέβαια, στα ζητήματα της μετανάστευσης, πιστεύω ότι και η Ελλάδα και η Βουλγαρία έχουμε κάθε κίνητρο, το κάνουμε εξάλλου καθημερινά, να προστατεύουμε τα σύνορά μας. Τα σύνορά μας είναι σύνορα της Ευρώπης. Δεν είναι μόνο σύνορα της Βουλγαρίας προς την Τουρκία, της Ελλάδος προς την Τουρκία. Και οι δύο χώρες- πιστεύω ότι είναι κάτι το οποίο κάνουμε αποτελεσματικά- με πλήρη σεβασμό στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα».
