Την ισχυρή δέσμευση της διοίκησης Μπάιντεν για την προάσπιση της κυριαρχίας, των κυριαρχικών δικαιωμάτων και την αναγνώριση του Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας ως βάση για την επίλυση διαφορών κατάφερε να αποκομμίσει ο Νίκος Δένδιας, προσφέροντας σε αντάλλαγμα την επ αόριστον ανανεωση της MDCA.
- Το κείμενο της MDCA
- Οι δηλώσεις Δένδια και Μπλίνκεν πριν την υπογραφή
- Η επιστολή Μπλίνκεν σε Μητσοτάκη
- Τα non papers και η συνέντευξη Δένδια στο AP
- Η σημειολογία και οι ερμηνείες
Στην επιστολή του προς τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, επισημαίνει δύο ιδιαίτερα κομβκά ζητήματα: Την αναγνώριση και διαφύλαξη των κυριαρχικών δικαιωμάτων και την προάσπιση της Ελλάδας έναντι απειλής πολέμου. Πρόκειται για δύο εξαιρετικά κομβικές δεσμεύσεις, οι οποίες σε συνδυασμό με την αναγνώριση της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας ως βάση για την επίλυση των διαφορών, διαμορφώνουν τον διάδρομο προς τη Χάγη και δύναται να συμβάλλουν αποτελεσματικά στη χαλιναγώγηση του υπερβάλλοντος τουρκικού αναθεωρητισμού.
Ειδικότερα, ο Άντονι Μπλίνκεν αναφέρει ότι:
- «διευρύνει τη στρατηγική αμυντική μας συνεργασία και εξάρει την απόλυτη μας αποφασιστικότητα για την αμοιβαία περιφρούρηση και προφύλαξη της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας των χωρών μας απέναντι σε ενέργειες που απειλούν την ειρήνη, συμπεριλαμβανομένης ένοπλης επίθεσης ή απειλής.
- «πιστεύουμε ακράδαντα στον σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας, καθώς και των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της δικαιοδοσίας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο της θάλασσας».
Οι δύο αυτές ισχυρές φράσεις-δεσμεύσεις δεν περιλαμβάνονται στην MDCA, υπογραμμίζονται όμως στην επιστολή Μπλίνκεν στον Κυριάκο Μητσοτάκη είναι τα μείζονα οφέλη που αποκόμμισε η Ελλάδα από την επ αόριστον ανανέωση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) με τις ΗΠΑ.
Διπλωματικά, πρόκειται για μεγάλη νίκη του Νίκου Δένδια ο οποίος εξασφάλιση ότι η διοίκηση έλαβαν θέση απέναντι στον αναθεωρητισμό, το casus belli και την ανάγκη σεβασμού του διεθνούς δικαίου της θάλασσας.
Και το +1 του Δένδια
Υπάρχει όμως και ένα τρίτο σημείο, το οποίο δίνει ξεχωριστή γεωοικονομική διάσταση στη συμφωνία και συμβάλλει στην εμπέδωση και διεύρυνση του γεωοικονομικού αποτυπώματος της Ελλάδας στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων. Στην επιστολή του, ο Μπλίνκεν δηλώνει ρητά ότι οι ΗΠΑ επαναβεβαιώνουν τη τήριξή τους στην στρατηγική της ελληνικής κυβέρνησης να καταστήσει τη χώρα περιφερειακό κόμβο εμπορίου, logistics και εκπαίδευσης.
Ισχυρή σημειολογία
Η δέσμευση αυτή προέρχεται από τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, απευθυνόμενος στον Έλληνα πρωθυπουργό, με επιστολή που είχε συμφωνηθεί εξ αρχής ότι θα αποτελέσει δημόσιο έγγραφο και όχι ιδιωτικό.
Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, πρόκειται για μια δημόσια θέση των ΗΠΑ, για την οποία η Ουάσιγκτον αναμένει αντιδράσεις από την Άγκυρα και ενδεχομένως και από άλλους παράγοντες έμμεσα.
Το πλαίσιο μάλιτα μέσα στο οποίο εστάλη η επιστολή και υπεγράφη η συμφωνία δεν μπορεί επίσης να αγνοηθεί. Ο Νίκος Δένδιας μετέβη στις ΗΠΑ με τη διαπραγμάτευση ατελή, για να βάλει τις τελικές, αλλά κρίσιμες πινελιές.
Παράλληλα όμως, εκτός από τη συμμετοχή του στον τρίτο γύρο του Στρατηγικού Διαλλόγου Ελλάδας – ΗΠΑ, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών είχε συναντήσεις με τους ομολόγους από το Ισραήλ και τα Εμιράτα.
Υπ αυτό το πρίσμα, ο Νίκος Δένδιας φαίνεται ολοκληρώνει τη διαμόρφωση ενός πλέγματος συμφωνιών, υπό την αμερικανική ομπρέλα, στην ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, οι οποίες κλειδώνουν ισορροπίες και δυναμικές περιμετρικά της Τουρκίας.
Το πλαίσιο που διαμορφώνεται για την Ελλάδα είναι εξαιρετικά υποστηρικτικό, διπλωματικά, αλλά όχι ακόμα εμπεδωμένο πολιτικά. Αυτό συνεπάγεται ότι σε πρώτη φάση η τουρκική προκλητικότητα και παραβατικότητα αναμένεται να κλιμακωθεί, δοκιμάζοντας τα όρια, την βούληση και την αποτελεσματικόητα των συμφωνιών αυτών.
Ο διάβολος και οι λεπτομέρειες
Παραδοσιακά, τα διπλωματικά κείμενα στοχεύουν στη μεγιστοποίηση του αποτελέσματος με τις λέξεις και τον πειρορισμό των κινήσεων στο πεδίο.
Στη συγκεκριμένη περίσταση υπάρχουν τρία διαφορετικά κείμενα τα οποία απορρέουν από την ανανέωση και διεύρυνση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA), Ελλάδας – ΗΠΑ. Το ένα μόνο όμως είναι το κείμενο που δεσμεύει τις δύο χώρες πάνω και πέρα από πρόσωπα και κυβερνήσεις. Τα δύο άλλα αφορούν πρόσωπα και κυβερνήσεις και δεν είναι δεσμευτικά στον ίδιο βαθμό, καθώς δεν φέρουν σφραγίδες και υπογραφές αλλά είναι δηλαωτικά προθέσεων και αποδεικτικά βούλησης, δεν είναι όμως επίσημα κρατικά έγγραφα.
Η κοινή συνέντευξη Τύπου
Το κείμενο της συμφωνίας υπεγράφη σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών, ήτοι στο υψηλότερο διπλωματικό αλλά όχι στο ανώτερο πολιτικό επίπεδο. Του κειμένου αυτού ακολούθησαν δηλώσεις των υπουργών, που αποτελούν την πρώτη προσπάθεια πολιτικής ερμηνείας ενός άκρως διπλωματικού κειμένου. Εν συνεχεία, δημοσιεύθηκε η επιστολή του Άντονι Μπλίνκεν στον Κυριάκο Μητσοτάκη: Αυτή μεταφέρει τις δεσμεύσεις και αποτελεί ένα ακόμη εχέγγυο τήρησης της συμφωνίας και απόδειξη της ισχυρής πολιτικής βούλησης που τη συνοδεύει.
Στις κοινές δηλώσεις των υπουργών Εξωτερικών, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ, Άντι Μπλίνκεν ξεκαθάρισε ότι πρόκειται για συμφωνία αορίσοτυ χρόνου, χρησιμοποιώντας τη λέξη “indefinate”. Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, μάλιστα, που μίλησε μετά, δεν επιχείρησε να αλλοιώσει το νόημα της λέξης. Κατά συνέπεια και στη διπλωματική και πολτιική γλώσσα, αποδέχεται την ερμηνεία του ομολόγου του και την επικυρώνει.
Στην επιστολή, του ο Μπλίνκεν αναφέρεται στον σεβασμό και υπεράσπιση της κυριαρχίας και εδαφικής αβεβαιότητας απέναντι σε ένοπλες επιθέσεις ή απειλές τέτοιων.
Άλλο πράγμα οι δηλώσεις και τα γράμματα…
Στην πραγματικότητα, αυτό αποτελεί κάτι επιπλέον της αμυντικής συμφωνίας των δυο χωρών. Δεν περιλαμβάνεται όμως σε αυτή, άρα δεν εμπεδώνεται ως συστατικό στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής αλλά ως προσάρτημα δεσμεύσεων που διατυπώνονται σε υψηλό επίπεδο αλλά δεν δεσμεύουν κανέναν πέραν αυτών που τις εκφράζουν. Αυτές, δεν αποτελούν νόμο των ΗΠΑ. Πρόκειται για δεσμεύσεις υποδεέστερες της συμφωνίας σε πολιτική αξία και το γεγονός ότι διατυπώνονται από τον ΥΠΕΞ αφήνει μια ακόμη κερκόπορτα ανοιχτή για την τήρησή τους εάν ποτέ χρειαστεί.
…και άλλο οι διακρατικές συμφωνίες
Όπερ σημαίνει ότι ενώ η διοίκηση Μπάιντεν υιοθετεί μια στάση, εάν ποτέ χρειαστεί να υπερασπιστεί την Ελλάδα σε περίπτωση επίθεσης ή απειλής επίθεσης από την Τουρκία, για τη χρήση στρατιωτικών δυνάμεων θα αποφασίσει το Κογκρέσο και η ειδικότερα η Γερουσία, σώματα τα οποία δεν έχουν εγκρίνει τη ρητορική αυτή και τις δεσμεύσεις, αλλά θα κυρώσουν μόνο το πραγματικό κείμενο της MDCA, στο οποίο αυτά δεν περιλαμβάνονται.
Εν αντιθέσει με τις δηλώσεις και τα γράμαμτα των Αμερικανών, η ελληνική πλευρά περιλαμβάνει στο αρχικό κείμενο της συμφωνίας τη γραπτή ρήτρα αυτόματης ανανέωσης, χρεώνοντας μάλιστα και επόμενες κυβερνήσεις από την διευρυμένη πλέον διάρκεια που φτάνει τα 5 χρόνια κατ αρχήν. Επίσης, η μη-ανανέωση από ελληνικής πλευράς προϋποθέτει καταγγελία της. Είναι λοιπόν προφανές ότι ενδεχόμενη τέτοια κίνηση από ελληνικής πλευράς θα έχει ως αποτέλεσμα ένταση στις διμερείς σχέσεις.
Αυτό άλλωστε κατέστησε σαφές με τις δηλώσεις του ο Άντονι Μπλίνκεν, ο οποίος επισήμανε ότι υπάρχει μια μόνο αρμηνεία: ότι η συμφωνία είναι επ αόριστον και ως τέτοια την αποδέχεται η κυβέρνησή του.
Οι διευκρινίσεις Δένδια προς… Τουρκία
Μετά την υπογραφή, ο Νίκος Δένδιας ενημέρωσε ατύπως δημοσιογράφους, το ΥΠΕΞ και το Μαξίμου έστειλαν non papers και αργότερα ο Έλληνας ΥΠΕΞ έδωσε και συνέντευξη, επιχειρωντας να εμπεδώσει στο κοινό -εσωτερικό και διεθνές- την αξία της συμφωνίας και των ερμηνευτικών παρεμβάσεων.
Ο κ. Δένδιας τόνισε πως «δεν πρόκειται για συμφωνία, η οποία στρέφεται, ή πρόκειται να στραφεί εναντίον οποιουδήποτε άλλου», αλλά για συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών, η οποία σκοπό έχει τη «σταθερότητα και την ευημερία των δύο χωρών».
«Γίνεται η Τουρκία στόχος μέσω αυτών των συμφωνιών; Η ξεκάθαρη απάντησή μου είναι όχι, καθόλου»,
ανέφερε χαρακτηριστικά και πρόσθεσε:
«Θα θέλαμε πολύ η Τουρκία να καταστεί μέρος αυτής της συνεννόησης στο μέλλον. Φυσικά όμως, για να συμβεί αυτό θα πρέπει η Τουρκία να αλλάξει τη συμπεριφορά της. Η Τουρκία πρέπει να κατανοήσει ότι η ενδεδειγμένη πορεία είναι μέσω του Διεθνούς Δικαίου, του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. Όχι μέσω απειλών πολέμου».
«Αν η αμερικανική παρουσία δεν είναι καθίσταται πρόδηλη, τότε ορισμένες χώρες ενδεχομένως να σχηματίσουν “έξυπνες” ιδέες για τον ρόλο τους»,
σημείωσε χαρακτηριστικά.
«Υπάρχουν χώρες στη συνολικότερη περιοχή που οραματίζονται τον εαυτό τους ως τοπικές υπερδυνάμεις. Κάποιες φορές φοβάμαι ότι η Τουρκία ίσως εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία».
Τέλος, αναφορικά με την αμυντική συμφωνία Ελλάδας-Γαλλίας, ο κ. Δένδιας τόνισε πως «πρόκειται για συμφωνία συμπληρωματική του ΝΑΤΟ, δεν περιορίζει τον ρόλο του ΝΑΤΟ». Αυτό άλλωστε επισήμανε και ο Άντονι Μπλίνκεν για την MDCA, την οποία ενέταξε στην ευρύτερη νατοϊκή δομή, στην οποία όμως συμμετέχει -με πρωτεύοντα ρόλο- η Τουρκία.
