Τις αυξανόμενες φυγόκεντρες τάσεις το πλαίσιο της ΕΕ αντανακλούν αποφάσεις όπως αυτή που εξέδωσε το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας, με την οποία επιδιώκει να αμφισβητήσει το νομικό κεκτημένο της ΕΕ, στοχεύοντας στην διεύρυνση της αυτονομίας της ακροδεξιάς κυβέρνησης. Η Πολωνία, όπως και η Ουγγαρία αντιδρούν τόσο στη φιλελεύθερη κατεύθυνση της ΕΕ, όσο και στη διάρθρωση και στην αρχιτεκτονική ισορροπίας δυνάμεων της ΕΕ.
Έτσι, τη στιγμή που ένας εκ των “φειδωλών” ο καγκελάριος της Αυστρίας Σεμπάστιαν Κούρτς παλεύει για την πολιτική του επιβίωση, όπως συνέβη και στον ακροδεξιό πρώην κυβενρητικό του εταίρο, ο Πολωνός πρωθυπουργός που ανήκει στην ίδια ομάδα όπως και στο Group Visegrad πανηγυρίζει για την απόφαση. Στην Πολωνία, η κυβέρνηση επιχειρεί να λανσάρει την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, αφού αποψιλώθηκε και επαναστελεχώθηκε με δικαστές της επιλογής της κυβέρνησης- ως νίκη για την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης.
Στην Ευρώπη η απόφαση αυτή μεταφράζεται ως κλιμάκωση της αντιπαράθεσης, για την οποία η Κομισιόν έχει ήδη ενεργοποιήσει τη ρήτρα επί παραβάσει. Ουσιαστικά ένα δικαστήριο-μαριονέτα – εξέδωσε απόφαση με την οποία αμφισβητεί τη νομική τάξη της Ένωσης. Πολιτικοί, δικηγόροι και βουλευτές προειδοποιούν τώρα ότι η Βαρσοβία έχει ξεπεράσει μια κόκκινη γραμμή.
Η Πολωνία εμφορείται από έναν άκρατο αναθεωρητισμό που στόχο έχει την ενίσχυση της θέσης και του ρόλου της, καθώς και την αντιστροφή της προοδευτικής δυναμικής της Ένωσης, με την επικράτηση των ακραίων συντηρητικών και φοβικών συνδρόμων. Αναλογικά η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Τσεχία, η Λιθουανία και λιγότερο η Αυστρία παίζουν το ρόλο του υπερσυντηρητικού αντίβαρου στην προσπάθεια της ΕΕ να εξελιχθεί και να εκπονήσει πολιτικές ενσωμάτωσης μεταναστών και συλλογικής διαχείρισης κρίσεων.
Προσπάθεια αμφισβήτησης
«Η προσπάθεια του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης να παρέμβει στο πολωνικό δικαστικό σύστημα παραβιάζει την αρχή της υπεροχής του πολωνικού συντάγματος», αποφάνθηκε το δικαστήριο το βράδυ της Πέμπτης.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι η απόφαση επιτρέπει στη Βαρσοβία να αγνοήσει μια θεμελιώδη αρχή της Ε.Ε.που κατοχυρώνεται στις Συνθήκες – την ανεξαρτησία των δικαστηρίων. «Για όλα όσα σχετίζονται με το άρθρο 19 [της Συνθήκης], ιδίως την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, η υπεροχή του δικαίου της Ε.Ε. δεν ισχύει στην Πολωνία», δήλωσε στο politico ο Γιάκουμπ Γιαραζέφσκι από τη Democracy Reporting International. «Πρόκειται για άμεση αμφισβήτηση του δικαίου της Ε.Ε σε πρωτοφανή κλίμακα».
Θα απαντήσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο
Τώρα οι Βρυξέλλες λένε ότι η ξεκάθαρη απάντηση θα έρθει από το ανώτατο δικαστήριο της Ε.Ε.. «Το ΔΕΕ δεν θα διστάσει να λάβει δραστικά μέτρα για να προστατεύσει την ακεραιότητα της έννομης τάξης της Ε.Ε.», δήλωσε ο Γιαραζέφσκι. Το δικαστήριο «έχει αρκετές υποθέσεις σε εκκρεμότητα, για παράδειγμα σχετικά με τα ευρωπαϊκά εντάλματα σύλληψης, όπου το δικαστήριο θα μπορούσε να αποφανθεί ότι το κράτος δικαίου έχει επιδεινωθεί τόσο πολύ ώστε τα εντάλματα από την Πολωνία δεν θα πρέπει πλέον να εκτελούνται».
Η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου θα τεθεί σε ισχύ μόνο όταν δημοσιευθεί, από την κυβέρνηση, στην επίσημη εφημερίδα της Πολωνίας.
Στο μεταξύ, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε ήδη ότι ένας από τους δικαστές που εξέδωσαν την απόφαση της Πέμπτης διορίστηκε παράνομα. Δύο άλλοι έχουν διοριστεί με παρόμοιο τρόπο.
Μουδιασμένες οι Βρυξέλλες
Η Κομισιόν, η εκτελεστική εξουσία της Ε.Ε. απάντησε με ταχύτητα (αν όχι με δύναμη), επαναλαμβάνοντας την υπεροχή του δικαίου της Ε.Ε. και την αρχή ότι οι αποφάσεις του ΔΕΕ είναι δεσμευτικές. «Η Επιτροπή δεν θα διστάσει να κάνει χρήση των εξουσιών της βάσει των Συνθηκών για να διασφαλίσει την ομοιόμορφη εφαρμογή και την ακεραιότητα του δικαίου της Ένωσης», ανέφερε σε ανακοίνωσή της.
Αλλά σε μια ένδειξη ότι οι Βρυξέλλες εξακολουθούν να διστάζουν, αξιωματούχοι μας είπαν ότι το τι θα συμβεί στη συνέχεια εξαρτάται από το τι θα αποφασίσει να κάνει με την απόφαση η κυβέρνηση της Βαρσοβίας υπό την ηγεσία του Νόμου και της Δικαιοσύνης. «Μπορούν να επιλέξουν να εφαρμόσουν τις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου, ή μπορούν να επιλέξουν να τις αγνοήσουν. Έτσι, το έπος θα συνεχιστεί», δήλωσε αξιωματούχος της Επιτροπής.
Πολιτικές διεργασίες
Οι χώρες της Ε.Ε. επισήμως παραμένουν επιφυλακτικές, καθώς οι εκλογές στη Γερμανία, οι επικείμενες εκλογές στη Γαλλία και οι παρεμβάσεις της Ρωσίας δημιουργούν ένα άκρως ρευστό και επικίνδυνο πολιτικό σκηνικό. Οι διπλωμάτες επιχείρησαν να στείλουν μηνύματα σταθερότητας, αναφέροντας ότι εξακολουθούν να αξιολογούν την απόφαση.
Πλέον, ο πρώτος τομέας που θα επηρεαστεί είναι οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, οι οποίες έχουν συνδεθεί -έστω και χαλαρά- με το κράτος ΔΙκαίου.
«Δεν βλέπω πώς η Επιτροπή και η ειδική πλειοψηφία των κρατών μελών μπορούν να δώσουν το πράσινο φως στο πολωνικό σχέδιο για τη λήψη χρημάτων του μέσου ανάκαμψης όσο ισχύει αυτή η απόφαση. Η αίσθησή μου είναι η εξής: Αυτό θα γυρίσει πολύ πίσω», δήλωσε στο politico ο Λούκας Γκούτενμπεργκ, αναπληρωτής διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Delors Centre στο Βερολίνο.
Η στάση της Κομισιόν αναμένεται να σκληρύνει περαιτέρω, όπως άλλωστε και οι σχέσεις με πολλές χώρες. Η πολιτική απομόνωση της Πολωνίας είναι όμως γεγονός εδώ και καιρό. Τέτοιες εξελίξεις όμως ενισχύουν τις φυγόκεντρες δυνάμεις στην ΕΕ και ανοίγουν κερκόπορτες για την εδραίωση επιρροής τρίτων χωρών, όπως η Κίνα.
