Ως προσπάθεια ενίσχυσης της θέσης της Τουρκίας και διεύρυνσης του πεδίου της διαπραγμάτευσης στα ελληνοτουρκικά εκλαμβάνεται από την Αθήνα η πρωτοβουλία της Άγκυρας να θέσει θέμα αποστρατιωτικοποίησης ελληνικών νησιών με επιστολή της γενικό γραμματέα του ΟΗΕ.
Η Αθήνα επιφυλάχθηκε να απαντήσει θεσμικά, όπως δήλωσε ο εκπρόσωπος Τύπου του υπουργείου Εξωτερικών. Η στάση αυτή καταδεικνύει μούδιασμα και μια αιφνιδιασμό. Η κυρίαρχη αντίληψη είναι ότι η Άγκυρα παίζει επιθετικά, προβάλλοντας αιτιάσεις για την συμπερίληψη του θέματος στην ατζέντα του διαλόγου.
Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία επιχειρεί να κερδίσει τις εντυπώσεις και να συμψηφίσει τις δικές της πρακτικές με την προβολή της δήθεν διαχρονικής και θεσμικής παραβατικότητα της Ελλάδας.
Αμφότερες οι πλευρές αναπτύσσουν έντονη και κλιμακούμενη κινητικότητα τόσο σε περιφερειακό επίπεδο όσο και στα διεθνή φόρα. Η κινητοποίηση αυτή σκιαγραφεί τη διαμόρφωση ενός προ-διαπραγματευτικού σκηνικού. Το σενάριο αυτό ενισχύεται από τον τρόπο και την ένταση με την οποία τίθενται τα ζητήματα.
Η τουρκική παρέμβαση
Η τουρκική αντιπροσωπεία στον ΟΗΕ έστειλε επιστολή στον γενικό γραμματέα, Αντόνιο Γκουτέρες, μέσω της οποίας κατηγορεί την Ελλάδα πως «παραβιάζει τις διεθνείς συνθήκες, με τη στρατιωτικοποίηση των νησιών σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο».
Ειδικότερα, στην επιστολή αναφέρεται ότι:
«Θέλουμε για άλλη μια φορά να σας επισημάνουμε πως η Ελλάδα δεν τηρεί τις υποχρεώσεις της με βάση τις σχετικές συνθήκες για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών σε Αιγαίο και Μεσόγειο» αναφέρεται αρχικά στην επιστολή, στην οποιά δίνεται έμφαση στην εγγύτητα των συγκεκριμένων νησιών – μεταξύ τους και το Καστελλόριζο – με την Τουρκία. «Η Ελλάδα απειλεί την ασφάλεια της Τουρκίας με αυτή τη συμπεριφορά. Οι παραβιάσεις αυτές μπορεί να φέρουν κλιμάκωση της έντασης, η οποία θα έχει συνέπειες στην ειρήνη και την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή»
Ακόμη, αναφέρουν πως έχουν, επανειλημμένα, αναφέρει τις παραβιάσεις της Ελλάδας μέσω διπλωματικών καναλιών και θέτουν και ζήτημα καθορισμού ΑΟΖ.
Αν η Ελλάδα δεν εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της υπό τις υπάρχουσες συνθήκες, δεν μπορεί να διεκδικήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα που απορρέουν από αυτές τις συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένου του καθορισμού των θαλασσίων ζωνών».
Τέλος, η Άγκυρα ζητά από την Ελλάδα, στο πλαίσιο των σχέσεων καλής γειτονίας, να αποκαταστήσει την κατάσταση αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, με βάση τις σχετικές συμφωνίες.
Casus Belli
Δεν πρόκειται για νέα θέση της Τουρκίας, αλλά για νέα διπλωματική κίνηση. Ως εκ τούτου, είναι προφανές ότι η Άγκυρα επιχειρεί να μεγιστοποιήσει τη διαπραγματευτική αξία των χαρτιών που διαθέτει.
Η πάγια απάντηση της Αθήνας στις τουρκικές αξιώσεις για αποστρατιωτικοποίηση είναι ότι όσο υφίσταται απειλεί πολέμου (casus belli) δεν μπορεί να αποστρατιωτικοποιήσει τα νησιά.
Αυτή η θέση βέβαια είναι κυρίως για δημόσια κατανάλωση, καθώς νομικά η Τουρκία δεν έχει δικαίωμα προσφυγής και καταγγελίας για την τήρηση των συνθηκών, καθώς δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος. Συνεπώς, σε διπλωματικό επίπεδο η Ελλάδα μπορεί πρώτα να απορρίψει την τουρκική επιστολή ως απαράδεκτη και τις αιτιάσεις ως ανυπόστατες. Εν συνεχεία μπορεί να απαντήσει επί της ουσίας επαναφέροντας τα επιχειρήματα για το διαφορετικό καθεστώς που δημιουργεί η συνθήκη του Μοντρέ για τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου και την υπαρκτή τουρκική απειλή στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο.
Η πρώτη απάντηση της Ελλάδας
Η Ελλάδα θα απαντήσει, σε όσα αναφέρονται στην επιστολή, με γνώμονα την προστασία των αναφαίρετων δικαιωμάτων της στη βάση πάντα του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου, τόνισε ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ, Αλέξανδρος Παπαϊωάννου
«Η Τουρκία προσπαθεί να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα και να δημιουργήσει προπέτασμα καπνού προκειμένου να καλύψει τις δικές της διαρκείς παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου. Ως γνωστόν, έχει εκδώσει απειλή πολέμου εναντίον της Ελλάδας αν ασκήσει τα νόμιμα δικαιώματα της (casus belli), παραβιάζει την εθνική κυριαρχία και αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, κατέχει παράνομα εδάφη άλλων κρατών, αποσταθεροποιεί άλλες χώρες διατηρώντας στρατό και μισθοφόρους σε αυτές»
ανέφερε αρχικά ο κ. Παπαϊωάννου.
Και συνέχισε, λέγοντας:
«Την στιγμή που έχει έναν από τους μεγαλύτερους αποβατικούς στόλους στραμμένο στα ελληνικά νησιά, ζητάει, χωρίς συστολή, από την Ελλάδα, χώρα απολύτως προσηλωμένη στην τήρηση της διεθνούς νομιμότητας, να παραιτηθεί από το στοιχειώδες δικαίωμα της αυτοάμυνας. Οι προκλητικές, όσο και αβάσιμες μονομερείς αιτιάσεις της αποτελούν μια ακόμα προσπάθεια κάλυψης της καθημερινής παραβατικής της συμπεριφοράς, καθώς και των σχεδιαζόμενων παράνομων ενεργειών της. Η Ελλάδα θα απαντήσει, σε όσα αναφέρονται στην επιστολή, με γνώμονα την προστασία των αναφαίρετων δικαιωμάτων της στη βάση πάντα του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου».
