Νέες διαστάσεις προσλαμβάνει η αντιπαράθεση ΕΕ – Πολωνίας με επίκεντρο τον έλεγχο της δικαιοσύνης και την προσπάθεια αμφισβήτησης του Ευρωπαϊκού κεκτημένου. Στο πλαίσιο της δίκαιοπολιτικής σύγκρουσης υπάρχουν και φωνές που καλούν για Polexit, αλλά κάτι τέτοιο σε αυτή τη φάση θεωρείται μάλλον απίθανο.
Η απόφαση της υπερσυντηρητικής κυβέρνησης της Πολωνίας για την εισαγωγή πειθαρχικού μηχανισμού στο δικαστικό σύστημα επαναφέρει ένα βασικό ζήτημα που έχει απασχολήσει τα κράτη της ΕΕ κατά καιρούς. Το ερώτημα κάθε φορά ήταν το εξής: κατά πόσο συνάδει το ευρωπαϊκό με το εθνικό δίκαιο και ποιο υπερτερεί σε περίπτωση α συμφωνίας;
Αυτό που προσπαθεί να κάνει το ακροδεξιο κυβερνών κόμμα στην Πολωνία, δεν είναι άλλο από τομ πλήρη έλεγχο της Δικαιοσύνης, κατά παράβαση του Ευρωπαϊκού κεκτημένου.
Στην περίπτωση της Πολωνίας όμως, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα από τη στιγμή που το κυβερνών κόμμα ακολουθεί μια βαθιά εθνικιστική πολιτική, αδιαφορώντας για τις νουθετήσεις του Ευρ. Δικαστηρίου.
Έτσι λοιπόν, η συγκεκριμένη «μεταρρύθμιση» ή καλύτερα οπισθοδρόμηση, οδηγεί εκ νέου σε συγκρούσεις με το ανυπότακτο κράτος.
Αυτή η έκρυθμη κατάσταση κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη συνοχή του Ευρωπαϊκου οικοδομήματος. Από τη στιγμή που η ΕΕ δεν είναι πολιτική ένωση και τα κράτη δρουν ως αυτόνομοι δρώντες, κάνοντας του «κεφαλιού» τους σε πολλές περιπτώσεις, οδηγεί στην αποσύνθεση της Ένωσης μέσω της αποχώρησης κρατών που είναι επικίνδυνα για την περιφερειακή σταθερότητα.
Ως προς το τελευταίο, δεν είναι τυχαία η αναφορά καθότι η γεωπολιτική θέση της Πολωνίας είναι τέτοια ούτως ώστε να μπορεί να κρατάει δέσμια την ΕΕ, εφόσον επικρατεί ο φόβος πως, σε περίπτωση αποχώρησης, θα συνεργαστεί με άλλα συντηρητικά καθεστώτα όπως της Ρωσίας και Λευκορωσίας.
Τι συνέβη;
Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάνθηκε ότι η θέσπιση του νέου πειθαρχικού οργάνου στο Ανώτατο Δικαστήριο της Πολωνίας «δεν παρέχει όλες τις εγγυήσεις αμεροληψίας και ανεξαρτησίας και, ειδικότερα, δεν παρέχει εγγύηση για την προστασία του από άμεση ή έμμεση επιρροή της πολωνικής νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας», παραβιάζοντας, κατά συνέπεια, την αρχή της διάκρισης των εξουσιών.
Το ανώτατο δικαστήριο της Πολωνίας απορρίπτει κατάφορα τις δικαστικές αποφάσεις της ΕΕ ως άκυρες, ακυρώνοντας ουσιαστικά και την υπεροχή του ευρωπαϊκού δικαίου.
Το ζήτημα της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης
Πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου με έδρα το Στρασβούργο έκρινε ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας κατευθύνεται σε υπερβολικό βαθμό από το κράτος και επιδίκασε αποζημίωση σε δύο πρώην δικαστικούς που είχαν απομακρυνθεί στα πλαίσια της αμφιλεγόμενης «δικαστικής μεταρρύθμισης». Προς απάντηση του Πολωνικό Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάνθηκε με θράσος ότι η ετυμηγορία του Στρασβούργου «δεν παράγει έννομα αποτελέσματα», για να προσθέσει μάλιστα ότι οι ευρωπαίοι δικαστές έδρασαν «εκτός του πλαισίου των αρμοδιοτήτων τους»
Ενώ ο τομέας της Δικαιοσύνης ευπάγεται στις συντρέχουσες αρμοδιότητες της ΕΕ, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας αναφέρει στην απόφασή του πως το δικαστικό σύστημα παραμένει αποκλειστική αρμοδιότητα των πολωνικών αρχών και νομοθεσίας.
Γι’ αυτό τον λόγο, τα πορσωρινά μέτρα που έχουν επιβληθεί στην Πολωνία προς «συμμόρφωση» της αποφάνθηκαν από το συνταγματικό δικαστήριο της Πολωνίας ως αντίθετα προς το σύνταγμα της χώρας, παραβιάζοντας το εσωτερικό της.
Αντιδράσεις
Νομικοί παρατηρητές ερμήνευσαν την απόφαση της Τετάρτης από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας ως κίνηση του κυβερνώντος εθνικιστικού κόμματος Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS) να υπονομεύσει την ισχύ των νόμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δίνωντας ξεκάθαρο να εννοηθεί πως η χώρα απομακρύνεται από την ΕΕ.
Δεν μάσησε τα λόγια του ο πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, ο οποίος κατηγόρησε άμεσα την κυβέρνηση ως την μόνη υπεύθυνη, μέσω δήλωσης του στο twitter:
«Δεν είναι η Πολωνία, αλλά ο «αρχηγός του κυβερνώντος κόμματος Jaroslaw Kaczynski που αποχωρεί από την ΕΕ μαζί με το κόμμα του».
Κλείνοντας, ο Τουσκ, ο οποίος πρόσφατα έκανε το πολιτικό του comeback, υποσχόμενος επιστροφή στην «κανονικότητητα», συμπλήρωσε το εξής:
«Μόνο εμείς οι Πολωνοί μπορούμε να αντιταχθούμε αποτελεσματικά σε αυτό»,
