Οι γυναίκες έχουν κάνει άλματα τα τελευταία χρόνια καταλαμβάνοντας θέσεις ευθύνης σε επιχειρήσεις και την πολιτική. Ωστόσο απέχουν από την επίτευξη ισότητας. Η κατάσταση στις επιχειρήσεις είναι καλύτερη από την πολιτική. Οι κανόνες, βέβαια, επαληθεύονται από τις… εξαιρέσεις τους.
Μετά το πέρας του Β Παγκοσμίου Πολέμου ο γυναίκες αποκτούσαν σταδιακά όλο και περισσότερα δικαιώματα, κατακτώντας θέσεις ευθύνης στην αγορά εργασίας Στην πολιτική, όμως, ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς για την ισοτιμία και την ισόρροπη εκπροσώπηση. Αυτό δεν ισχύει παντού. Ο ΟΗΕ κατέγραψε εννέα χώρες που παραπάνω από το μισό Υπουργικό Συμβούλιο αποτελείται από γυναίκες. Μια απ αυτές είναι η Αλβανία, ενώ μόλις τρεις βρίσκονται στην Ευρώπη.
Το old boys club της πολιτικής αποδεικνύεται εξαιρετικά ανθεκτικό και το glass ceiling φαίνεται αδιαπέραστο. Ακόμα και στη Δύση που οι κοινωνίες κινούνται με δυναμική στην κατεύθυνση της φιλελευροποίησης, οι γυναίκες δεν έχουν καταφέρει -σε πολλές χώρες- να ανέλθουν στα ανώτατα αξιώματα ή να επιτύχουν ίση μεταχείριση και εκπροσώπηση.
Σήμερα, άπαντες διακηρύσσουν την ανάγκη για περισσότερες γυναίκες σε θέσεις ευθύνης και στην εξουσία. Ωστόσο η πρόοδος παραμένει νωχελική. Δεν πάει άλλωστε καιρός από τις εκλογές στην Ελλάδα που η εκπροσώπηση των γυναικών στο κοινοβούλιο υποχώρησε δραματικά, ενώ ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δέχθηκε έντονη κριτική για την υποεκπροσώπηση των γυναικών στο Υπουργικό Συμβούλιο.
Αν αυτή είναι σήμερα η κατάσταση που επικρατεί για τις γυναίκες, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το σκηνικό είναι δραματικά χειρότερο για την LGBT κοινότητα.
Τα στοιχεία
Από το 1960 έως και σήμερα, μόνο 75 γυναίκες έχουν αναλάβει κατά καιρούς τις ανώτατες θέσεις της εκτελεστικής εξουσίας στις χώρες τους, αν και πάνω από το ένα τρίτο αυτών των γυναικών ενεργούσαν προσωρινά, ή αντικαθιστούσαν προηγουμένως εκλεγμένους ηγέτες -λόγω θανάτου για παράδειγμα- και δεν επανεξελέγησαν ποτέ ως ανεξάρτητες υποψήφιες. Χαρακτηριστικό δείγμα αποτελεί η πιο σύντομη θητεία από γυναίκα στον κόσμο, της Ivy Matsepe-Casaburri,η οποία ήταν Αναπληρωτής Πρόεδρος της Νότιας Αφρικής για μόλις 14 ώρες, το 2008.
Από τότε που η Bandaranaike εξελέγη για πρώτη φορά το 1960 ούσα και η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός στα παγκόσμια χρονικά, ο αριθμός των γυναικών στην εξουσία αυξάνεται με αργούς ρυθμούς, με την ταχύτερη ανάπτυξη να σημειώνεται τα τελευταία δώδεκα χρόνια. Η πιο πρόσφατη προσθήκη στη λίστα των γυναικών ηγετών ήταν στις 24 Μαΐου 2021, όταν η Fiame Naomi Mata’afa εξελέγη πρωθυπουργός της Σαμόα (αν και ο προκάτοχός της δεν έχει ακόμη παραδεχτεί την ήττα του).
Παρά τα βήματα προόδου των τελευταίων ετών, δεν υπήρξαν ποτέ περισσότερες από 19 γυναίκες ηγέτιδες σε ένα μόνο έτος (το 2019 το υψηλότερο ποσοστό με μόλις 19 γυναίκες), δηλαδή λιγότερο από το 10% του αντίστοιχου αριθμού των ανδρών.
Προχωρώντας στο σήμερα, τον Ιούλιο του 2021, υπάρχουν 13 κράτη μέλη από το 193 του ΟΗΕ με γυναίκες εκπροσώπους της εκτελεστικής εξουσίας (αν και ο αριθμός αυτός αυξάνεται σε 15 μετά τη συμπερίληψη της Tsai Ing-Wen της Ταϊβάν) και της νέοεκλεγμένης Προέδρου του Κοσσυφοπεδίου, Vjosi Osmani. Τέλος, η Aang San Suu Kyi της Μιανμάρ είναι η μόνη γυναίκα ηγέτης της οποίας η θητεία έληξε απότομα το 2021, μετά τη στρατιωτική χούντα του Φεβρουαρίου.
Οι φωτεινές εξαιρέσεις
Τις παρακάτω εντόπισε ο ΟΗΕ με βάση το επίπεδο εκπροσώπησης των γυναικών στα Υπουργικά Συμβούλια:
Χώρες όπου οι γυναίκες αποτελούν το κυρίαρχο φύλο στο υπουργό συμβούλιο
- Nicaragua – 58.82%
- Austria – 57.14%
- Belgium – 57.14%
- Sweden – 57.14%
- Albania – 56.25%
- Rwanda – 54.84%
- Costa Rica – 52.00%
- Canada – 51.43%
- Andorra, Finland, France, Guinea-Bissau, Spain – 50.00%
Πρόοδος με ρυθμούς χελώνας
Δυστυχώς, τα ποσοστά είναι ακόμη απογοητευτικά καθώς μόνο μια γυναίκα ανά 60 χώρες εκλέγεται στο ανώτερο εκτελεστικό αξίωμα της χώρας της. Η πρώτη δημοκρατικά εκλεγμένη γυναίκα πρωθυπουργός, από το 1960, ήταν η Sirimavo Bandaranaike της Σρι Λάνκα, η οποία ανέλαβε την ηγεσία του Κόμματος για την Ελευθερία της Σρι Λάνκα, όταν δολοφονήθηκε ο σύζυγός της το 1959.
Η Σρι Λάνκα ως υπόδειγμα γυναικείας εκπροσώπησης
Η κα. Bandaranaike οδήγησε με επιτυχία το κόμμα της σε τρεις εκλογικές αναμετρήσεις το 1960, το 1970 και το 1994. Ωστόσο οι συνταγματικές αλλαγές της δεκαετίας του 1980 σήμαιναν ότι η τελευταία της θητεία της ως πρωθυπουργού απέκτησε ένα καθαρά εθιμοτυπικό πρόσημο, εφόσον ο Πρόεδρος κατείχε την πραγματική εκτελεστική εξουσία. Παρόλα αυτά, Πρόεδρος εκείνη την περίοδο ήταν επίσης γυναίκα και συγκεκριμένα η κόρη του Bandaranaike, Chandrika Kumaratunga.
Γεωγραφική κατανομή
Έτσι θετικό ρεκόρ σημειώνει η Σρι Λάνκα όντας είναι μία από τις δεκατρείς χώρες που είχαν περισσότερες από μία γυναίκες στην υψηλότερη θέση της εκτελεστικής εξουσίας.
Μετά τη Σρι Λάνκα, οι χώρες με τις περισσότερες γυναίκες στην πολιτική βρίσκονται σε 13 χώρες οι οποίες ανήκουν είτε στην ινδική υποήπειρο είτε στη Βόρεια Ευρώπη. Από τι 13 χώρες, η Νέα Ζηλανδία και η Φινλανδία είναι οι μόνες χώρες που είχαν τρεις γυναίκες ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων των σημερινών πρωθυπουργών, Jacinda Ardern και Sanna Marin.
Οι εξαιρέσεις στον κανόνα
Οι γυναίκες που έχουν υπηρετήσει με τη μεγαλύτερη συνεχή θητεία στα ανώτερα πόστα είναι:
- η Angela Merkel στη Γερμανία (επί του παρόντος στο 15ο έτος της, συμπληρώνοντας μέχρι τις εκλογές 15 χρόνια και 10 μήνες στην Καγκελαρία),
- η Dame Eugenia Charles της Δομινικανής Δημοκρατίας (14 χρόνια, 328 ημέρες) και
- Ellen Johnson Sirleaf της Λιβερίας (12 χρόνια και 6 ημέρες).
Κλείνοντας, οι μεγαλύτερες μη διαδοχικές θητείες ήταν η Ιντίρα Γκάντι στην Ινδία (16 χρόνια και 15 ημέρες) καθώς και η νυν πρωθυπουργός του Μπαγκλαντές, Σέιχ Χασίνα, με συνολικά πάνω από 17 χρόνια στην εξουσία.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Ως προς την περίπτωση της χώρας μας, η γυναικεία εκπροσώπηση είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτο Ισότητας των φύλων, η Ελλάδα είναι η τελευταία στη λίστα ως προς την εκπροσώπηση των γυναικών σε θέσεις ευθύνης σε πολιτικό και διοικητικό επίπεδο, σημειώνοντας μόνο μια ισχνή βελτίωση ύψους 1.2%.
Παρόλο που η εκπροσώπηση των γυναικών στην πολιτική σκηνή αυξήθηκε τα τελευταία 13 χρόνια κατά 33%, είναι ακόμη ασθενής σε σχέση με τα υπόλοιπα μέλη της ΕΕ. Σύμφωνα με έκθεση της Βουλής των Ελλήνων, οι γυναίκες σήμερα αποτελούν μόλις το 21.3% σε σχέση με το 78.7% των ανδρών.
Η αλγεινή αυτή αίσθηση επιχειρήθηκε να αμβλυνθεί με την τοποθέτηση της προέδρου του Συμβουλίου του Κράτους στη θέση της προέδρου της Δημοκρατίας. Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου είναι η πρώτη γυναίκα ΠτΔ στην Ελλάδα. Νωρίτερα, πρωθυπουργός -υπηρεσιακή όμως- είχε χρηματίσει η επίσης δικαστής και εν ενεργεία πρόεδρος του Αρείου Πάγου, Βασική Θάνου.
Μολονότι, η θέση του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας δεν εκλέγεται άμεσα από τον λαό και έχει περισσότερο εθιμοτυπική διάσταση, εκτιμάται ότι έτσι ραγίζει το glass ceiling. Η αλήθεια όμως είναι ότι μετά την εκλογή της πρώτης γυναίκας προέδρου της Δημοκρατίας δεν έγιναν βήματα ανανέωσης και διαφοροποίησης στο πολιτικό προσωπικό.
