Την προσπάθεια της Ευρώπης να βρει modus operandi με την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν αντικατοπτρίζουν τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της 24-25 Ιουνίου. Η ΕΕ προώθησε τη θετική ατζέντα εγκρίνοντας πρόσθετα κεφάλαια για το προσφυγικό και εκκινώντας τη διαδικασία επικαιροποίησης της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ – Τουρκίας.
Κερδισμένη -αν και ανικανοποίητη- βγήκε η Τουρκία από τη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 24-25 Ιουνίου, καθώς έλαβε σχεδόν ότι ζήτησε, όχι όμως χωρίς επιφυλάξεις, ενώ δεν κατάφερε να περάσει την απομόνωση της Κύπρου -απώλεια που ήταν αναμενόμενη-. Η Ελλάδα, από την άλλη πλευρά, που εμφανίζεται ικανοποιημένη, πρακτικά έχει υποστεί τεράστια ήττα καθώς οι διατυπώσεις αναγνωρίζουν ως πρόοδο την τουρκική συμπεριφορά και ψέγουν εμμέσως πλην σαφώς την ελληνική κυβέρνηση.
Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου η ΕΕ ανοίγει την πόρτα στην Τουρκία για ένα νέο γύρο διαλόγου με στόχο την επαναπροσέγγιση και με πρόταγμα την οικονομική ατζέντα. Αφήνει σε δεύτερο πλάνο τα ζητήματα δημοκρατίας, δικαιωμάτων και θέτει τα ελληνοτουρκικά εκτός του ευρω-τουρκικού πλαισίου. Εντός μένει το Κυπριακό το οποίο περιλαμβάνεται στα συμπεράσματα.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, πάντως, δήλωσε ικανοποιημένος καθώς κατάφερε να περιληφθεί στα συμπεράσματα η διατύπωση “κατά τρόπο σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο”. ΜΕ τον τρόπο αυτό, η ελληνική πολιτική ηγεσία εκτιμά ότι μπορεί να χαλιναγωγήσει ή ακόμα και να μπλοκάρει τον διάλογο Τουρκίας – ΕΕ, εφόσον τα ελληνοτουρκικά εκτροχιαστούν. Σημαντική θεωρείται η επίκληση των συμπερασμάτων του Μαρτίου, ως προς τους όρους του διαλόγου.
Οι διατυπώσεις
Οι διατυπώσεις όμως αυτές είναι ασαφείς και δεν προσδιορίζουν τους όρους τα όρια της αναστροφής ενδεχόμενης προόδου. Όπερ σημαίνει ότι ενδεχόμενη επίκλησή τους θα οδηγούσε αναγκαστικά σε νέες διαπραγματεύσεις εντός της ΕΕ για τον προσδιορισμό της θέσης αυτής.
Η ΕΕ στέλνει σαφές μήνυμα κα ιστην Ελλάδα να σταματήσει τα παιχνίδια στους συνοριακούς σταθμούς αναφέροντας, μεταξύ άλλων, ότι:
εντολή σχετικά με τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας και υπενθυμίζει την ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες δυσκολίες στην υλοποίηση της τελωνειακής ένωσης και να εξασφαλιστεί η ουσιαστική εφαρμογή της σε όλα τα κράτη μέλη.
Η υποσημείωση που καλεί για τη διασφάλιση της εφαρμογής σε όλα τα κράτη μέλη, αποτελεί σαφές μήνυμα προς την Ελλάδα που ανοιγοκλείνει τους συνοριακούς σταθμούς κατά το δοκούν και με πρόσχημα την πανδημία, αντιδρώντας έτσι στις τουρκικές προκλήσεις. Επίσης, η ΕΕ εξαιρεί de facto από το ενδεχόμενο αντιστροφής και θέτει σε fast track τις συζητήσεις θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος τα οποία δεν περιορίζει.
Σημειώνει επίσης τις προπαρασκευαστικές εργασίες για διαλόγους υψηλού επιπέδου με την Τουρκία σχετικά με θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, όπως η μετανάστευση, η δημόσια υγεία, το κλίμα, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και περιφερειακά ζητήματα.
Έτσι, στο ίδιο κείμενο που η Ελλάδα βάζει δικλείδες ασφαλείας, η ΕΕ τις αναιρεί σε επόμενο… εδάφιο.
Επίσης, μήνυμα που αφορά και την Ελλάδα αποτελεί η διατύπωση
21. Σύμφωνα με το κοινό συμφέρον της ΕΕ και της Τουρκίας για περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναμένει από την Τουρκία και όλους τους παράγοντες να συνεισφέρουν θετικά στην επίλυση περιφερειακών κρίσεων.
Τα συμπεράσματα για την Τουρκία
14. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανήλθε στην κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο και στις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία και υπενθύμισε το στρατηγικό συμφέρον της EE για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Εκφράζει ικανοποίηση για την αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία πρέπει να διατηρηθεί σύμφωνα με τη δήλωση των μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25ης Μαρτίου 2021.
15. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να συζητήσει με την Τουρκία κατά τρόπο σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο για την ενίσχυση της συνεργασίας σε διάφορους τομείς κοινού ενδιαφέροντος, υπό τις καθορισμένες προϋποθέσεις που τέθηκαν τον Μάρτιο καθώς και σε προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
16. Σύμφωνα με το πλαίσιο αυτό, σημειώνει την έναρξη εργασιών σε τεχνικό επίπεδο για εντολή σχετικά με τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας και υπενθυμίζει την ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι τρέχουσες δυσκολίες στην υλοποίηση της τελωνειακής ένωσης και να εξασφαλιστεί η ουσιαστική εφαρμογή της σε όλα τα κράτη μέλη. Η εντολή αυτή μπορεί να εγκριθεί από το Συμβούλιο με την επιφύλαξη πρόσθετης καθοδήγησης από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο·
17. Σημειώνει επίσης τις προπαρασκευαστικές εργασίες για διαλόγους υψηλού επιπέδου με την Τουρκία σχετικά με θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, όπως η μετανάστευση, η δημόσια υγεία, το κλίμα, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και περιφερειακά ζητήματα.
18. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να υποβάλει χωρίς καθυστέρηση επίσημες προτάσεις για τη συνέχιση της χρηματοδότησης υπέρ των Σύρων προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής στην Τουρκία, την Ιορδανία, τον Λίβανο και άλλα σημεία της περιοχής, σύμφωνα με τη δήλωση που εξέδωσαν τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Μάρτιο του 2021 και στο πλαίσιο της συνολικής μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ.
19. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθυμίζει τα προηγούμενα συμπεράσματά του και παραμένει απολύτως προσηλωμένο στη συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στη βάση δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Υπογραμμίζει τη σημασία του καθεστώτος των Βαρωσίων και ζητεί τον πλήρη σεβασμό των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ιδίως των αποφάσεων αριθ. 550, 789 και 1251. Εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι η άτυπη σύνοδος στη Γενεύη υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών δεν άνοιξε το δρόμο για την επανέναρξη επίσημων διαπραγματεύσεων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην υποστήριξη της διαδικασίας.
20. Το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα στην Τουρκία παραμένουν μείζον ζήτημα. Οι στοχευμένες επιθέσεις κατά πολιτικών κομμάτων, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μέσων ενημέρωσης συνιστούν σοβαρή οπισθοδρόμηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και αντιβαίνουν στις υποχρεώσεις της Τουρκίας για σεβασμό της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των δικαιωμάτων των γυναικών. Ο διάλογος για τα θέματα αυτά εξακολουθεί να είναι αναπόσπαστο μέρος της σχέσης ΕΕ-Τουρκίας.
21. Σύμφωνα με το κοινό συμφέρον της ΕΕ και της Τουρκίας για περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναμένει από την Τουρκία και όλους τους παράγοντες να συνεισφέρουν θετικά στην επίλυση περιφερειακών κρίσεων.
22. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα εξακολουθήσει να επιλαμβάνεται του θέματος.
V. ΛΙΒΥΗ
23. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει την προσήλωσή του στη διαδικασία σταθεροποίησης της Λιβύης υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Οι εκλογές θα πρέπει να διενεργηθούν στις 24 Δεκεμβρίου 2021, όπως συμφωνήθηκε στον χάρτη πορείας, και τα αποτελέσματά τους θα πρέπει να γίνουν αποδεκτά από όλους.
24. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά τον υπό την ευθύνη της Λιβύης πολιτικό διάλογο χωρίς αποκλεισμούς και να αποχωρήσουν χωρίς καθυστέρηση όλες οι ξένες δυνάμεις και οι μισθοφόροι.
