Μέχρι πριν από λίγο καιρό τα ελληνικά media αρνούνταν πεισματικά να αναδείξουν την υποβόσκουσα ένταση στις σχέσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ζόραν Ζάεφ και τον αντίκτυπο στις σχέσεις των δύο χωρών. Τώρα, το κλίμα δυσαρμονίας αποτυπώνεται με πράξεις που προκαλούν αντιδράσεις. Το ερώτημα που εγείρεται πλέον είναι πού θα σταματήσει και αν είναι αποσπασματικό φαινόμενο ή αντανακλά μια γενικότερη δυσαρμονία στο πλαίσιο της διαδικασίας επαναπροσδιορισμού των ισορροπιών και σφαιρών επιρροής στην περιοχή.
Οι εντάσεις αυτές όμως δεν επισκιάζουν μόνο τις σχέσεις της Ελλάδας με τη Βόρεια Μακεδονία και άλλες χώρες των δυτικών Βαλκανίων. Σε πρώτη ανάγνωση τα περιστατικά αποδίδονται σε συγκυριακούς παράγοντες ή σε δομικές αδυναμίες της Συμφωνίας των Πρεσπών. Μια πιο ενδελεχής μελέτη των εξελίξεων εντός και εκτός χρονικού πλαισίου, όμως, αναδεικνύει μια όχι και τόσο ευχάριστη για την Ελλάδα πραγματικότητα.
Ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας -αν και ο Έλληνας ομόλογός του αρνήθηκε να τον αποκαλέσει με τον τίτλο του- αντιδρά έντονα και δημόσια και είναι πλέον αδύνατο να μην καταγραφεί. Η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να επιχειρεί να επωφεληθεί στο εσωτερικό μέτωπο, χρησιμοποιώντας τις αντιδράσεις του Ζόραν Ζάεφ ως προφάσεις εν αμαρτίαις για την περαιτέρω καθυστέρηση στην κύρωση των διμερών μνημονίων συνεργασίας Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας.
Μικροπολιτική… γεωπολιτική
Η επικράτηση όμως της μικροπολιτικής πυξίδας στις διεθνείς σχέσεις υπονομεύει εκ των πραγμάτων τη δυνατότητα στρατηγικού σχεδιασμού και αποδυναμώνει το γεωπολιτικό αποτύπωμα της χώρας. Έτσι, η ελληνική κυβέρνηση αποκλείεται από διεθνή φόρα, αδυνατίζοντας τη διαπραγματευτική θέση της χώρας.
Ενώ η ελληνική κυβέρνηση καταναλώνει αλόγιστα το δύσκολα αποκτηθέν διεθνές κεφάλαιο, υπό το φόβο απώλειας σύνδεσης με την εκλογική της βάση, στο τραπέζι τίθενται τα ευρωτουρκικά, το κυπριακό και νέο δόγμα περιφερειακής ασφάλειας που προωθεί ο Τζο Μπάιντεν. Η Ελλάδα όμως αποκλείστηκε από τη Διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη, είχε τεθεί εκτός της διάσκεψης για το προσφυγικό και δεν συμμετείχε στη διάσκεψη για τα Δυτικά Βαλκάνια στη Βιέννη.
Από την άλλη πλευρά, τους βαλκανικούς της μυς εξασκεί η Τουρκία, επιχειρώντας αναθέρμανση των σχέσεων με τη Σερβία, επαναπροσέγγιση με τη Βόρεια Μακεδονία και προσφέροντας αθρόα στήριξη στον Έντι Ράμα στην Αλβανία. Ο Ταγίπ Ερντογάν συναντήθηκε διαδοχικά με τους ηγέτες της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας προ δύο εβδομάδων και καθώς η Σύνοδος Κορυφής για την Τουρκία έμπαινε στην τελική ευθεία. Μετά εκδηλώθηκαν οι προκλήσεις…
Την Τρίτη το απόγευμα η Τουρκία κατάφερε να πάρει την ανοχή της ΕΕ στη διατήρηση των στρατευμάτων της στη Λιβύη, στη σύνοδο από την οποία η Ελλάδα αποκλείστηκε.
Τί συμβαίνει με τον Ζάεφ
Ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας παραβίασε και ο ίδιος τη Συμφωνία των Πρεσπών, με ανάρτησή του στο Twitter, αφού πρώτα είχε απολογηθεί για την υπόθεση της ονομασίας της εθνικής ομάδας της χώρας του στο Euro 2020. Ο Ζόραν Ζάεφ ζήτησε εκ νέου συγνώμνη και μίλησε για λάθος, εξαιτίας της… συνήθειας.
Στην Αθήνα οι οχλήσεις αυτές εκλαμβάνονται κατά το δοκούν, είτε ως προσπάθεια υπονόμευσης της Συμφωνίας των Πρεσπών, είτε ως απόδειξη της αδυναμίας της. Στην πραγματικότητα όμως αυτές οι ερμηνείες στερούνται πλαισίου και αποδεικτικών μέσων. Δηλαδή, με ποια λογική ο Ζόραν Ζάεφ θα ριψοκινδύνευε τις σχέσεις με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, όταν η Βουλγαρία θέτει βέτο στην ευρωπαϊκή πορεία της Βόρειας Μακεδονίας;
Πολιτικά, ο Ζάεφ προέρχεται από εκλογές, παραμένει ισχυρός και με μέλλον. Συνεπώς, δεν υφίστανται -από την πλευρά του- μικροπολιτικά συμφέροντα που θα προκαλούσαν την αλλαγή στάσης.
Αντιθέτως, ο Κυριάκος Μητσοτάκης προσέβαλε τον Ζάεφ αποφεύγοντας να τον προσφωνήσει με τον τίτλο του και υποβαθμίζοντας τη συνάντησή τους. Επίσης, έχει καθυστερήσει την κύρωση των Μνημονίων Συνεργασίας με τη Βόρεια Μακεδονία, υποκύπτοντας σε εσωκομματικές πιέσεις, ενώ υπαναχώρησε και από την υπόσχεσή του για παραχώρηση εμβολίων.
Εκτός θέσης η Ελλάδα
Η σχέση που είχε ήδη κακοφορμίσει επιβαρύνεται έτι περαιτέρω από τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Οι ισορροπίες μεταβάλλονται άρδην στην περιοχή. Η επαναπροσέγγιση της Τουρκίας με την ΕΕ βρίσκει την Ελλάδα εκτός θέσης, έχοντας απωλέσει ερείσματα στα Βαλκάνια και χωρίς θέση στο τραπέζι. Έτσι, αναπόφευκτα η Τουρκία αναδεικνύεται εκ νέου σε πόλο έλξης, εκδηλώνοντας τη φυσική της διαχυτικότητα και επανεργοποιώντας παραδοσιακούς διαύλους επικοινωνίας
Ο Ταγίπ Ερντογάν εκδήλωσε ευθαρσώς την παρεμβατική διάθεσή του προσκαλώντας πρώτα τον Αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα και εν συνεχεία τον Ζόραν Ζάεφ. Πρόκειται για κίνηση “νησίδα” που δημιουργεί ανάχωμα στις σχέσεις της Ελλάδας με τις χώρες της περιοχής.
Συνεπώς, μηνύματα και όχι… “λάθη” κρύβονται πίσω από τα ατοπήματα του πρωθυπουργού της Βόρειας Μακεδονίας. Ο Ζάεφ αναγκάστηκε για δεύτερη φορά να απολογηθεί μέσα σε μερικές μέρες και μάλιστα για βαρύτερο παράπτωμα. Κάτι τέτοιο, για έναν μπαρουτοκαπνισμένο πολιτικό θα ήταν ανεπίτρεπτο, εκτός εάν δεν πρόκειται για… λάθος.
Τα μηνύματα του Ζάεφ
Ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας αναγνώρισε ότι ενήργησε λανθασμένα σε ανάρτησή του στο Twitter, στην οποία έκανε λόγο για «μακεδονική εθνική ποδοσφαίρου».
Το tweet του στάθηκε αφορμή για την ελληνική κυβέρνηση να σκληρύνει τη στάση της έναντι της Βόρειας Μακεδονίας. Πρώτα ήρθαν οι διαρροές για περαιτέρω καθυστέρηση στην κύρωση των Μνημονίων. Εν συνεχεία, ακολούθησε η κυβερνητική εκπρόσωπος. Η Αριστοτελία Πελώνη καταλόγισε «διχαστική ρητορική» στον πρωθυπουργό της γείτονας χώρας. Με την κύρωση των τριών μνημονίων συνεργασίας μεταξύ Αθήνας και Σκοπίων να μην έχουν έρθει ακόμα στη Βουλή η κυβέρνηση ψάχνει αφορμές για να παίξει «καθυστερήσεις» κερδίζοντας χρόνο καθώς θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως θα προκαλέσει εσωκομματικές αναταράξεις.
Στην εν λόγω ανάρτηση, ο Ζάεφ ανέφερε:
«Σήμερα βρίσκομαι στο στάδιο του Άμστερνταμ και δίνω την ισχυρή μου υποστήριξη στην εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Μακεδονίας», αναφερόμενος στη χώρα του ως «Μακεδονία», χωρίς το «Βόρεια».
«Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν Μακεδόνες παίκτες, Αλβανοί παίκτες, Βόσνιοι κλπ. Υπάρχουν Μακεδόνες, υπάρχει και η εκπροσώπησή τους από την Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας. Και αυτό επετεύχθη μέσα από τη Συμφωνία των Πρεσπών»,
δήλωσε ο Ζάεφ, μιλώντας στο Οικονομικό Φόρουμ των Σκοπίων.
Καρφί σε Μητσοτάκη
«Αυτός δεν είναι λόγος να καθυστερήσουν οι Συμφωνίες και τα Μνημόνια στο ελληνικό κοινοβούλιο. Περιμέναμε δύο χρόνια για την κατάθεσή τους, μπορούμε να περιμένουμε τρεις μήνες ακόμα. Οι λαοί μας, όμως – Μακεδόνες και Έλληνες – περιμένουν να προχωρήσει η Συμφωνία»,
δήλωσε ο Ζάεφ. Σύμφωνα με τον ίδιο, η Συμφωνία
«αποτελεί μέτρο οικονομικής συνεργασίας, μέτρο κάλυψης του εναέριου χώρου μας από την ελληνική αεροπορία -σύμφωνα με τα πρότυπα του ΝΑΤΟ-, αλλά και προϋπόθεση για την ολοκλήρωση της εισόδου της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
Way out of the crisis
Ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας, θέλοντας να κλείσει το θέμα, επανήλθε δηλώντας τον απόλυτο σεβασμό του στη Συμφωνία των Πρεσπών.
«Πάντα στέλνω μηνύματα φιλίας, διότι πιστεύω ότι η Συμφωνία των Πρεσπών που επιτύχαμε με τον αγαπητό μου φίλο Αλέξη Τσίπρα έφερε οφέλη και στις δύο πλευρές. Είμαι ο πρώτος που σέβεται και εφαρμόζει τη Συμφωνία. Όμως, μερικές φορές γίνονται και λάθη. Είμαι 46 ετών και είναι φυσιολογικό, κάτι που επαναλαμβάνεις τόσα χρόνια να σου…ξεφύγει και στο γράψιμο»
δήλωσε σήμερα ο Ζόραν Ζάεφ, απαντώντας σε δημοσιογραφικές ερωτήσεις σχετικά με την επίμαχη ανάρτησή του και τις αντιδράσεις στην Αθήνα.
Η ρητορική της απάντησης αποτελεί επίσης “καρφί” στον Κυριάκο Μητσοτάκη, καθώς αναφέρεται στο επίτευγμα της συμφωνίας των Πρεσπών και στην προσωπική του φιλία με τον Αλέξη Τσίπρα.
Auditor’s note
Θα μπορέσουν οι “φασαρίες” του Ζάεφ όμως να αναγκάσουν την ελληνική κυβέρνηση να αναθεωρήσει την πολιτική της στα Βαλκάνια και να αναλάβει πρωτοβουλίες, αψηφώντας το μικροπολιτικό κόστος; Οι επαφές σε παρασκηνιακό επίπεδο δείχνουν αδιαμφισβήτητα ότι από την πλευρά του υπουργείου Εξωτερικών υπάρχει η διάθεση. Ο Νίκος Δένδιας όμως θα είναι σε θέση να επιβάλλει πολιτική ατζέντα στο Μαξίμου και να ελέγξει τον κοινοβουλευτικό κορμό της Νέας Δημοκρατίας;
Αν όχι, σύντομα θα ακολουθήσει η Αλβανία, ενώ η στάση της Βουλγαρίας σε κομβικά ζητήματα αναμένεται επίσης να εκτραχυνθεί. Αν σε αυτά συμπεριληφθεί η ενόχληση της Σερβίας για τις αβάντες στο Κόσοβο και η αδυναμία βελτίωσης των σχέσεων με τη Ρωσία, τότε σταδιακά το αίσθημα απομόνωσης της Ελλάδας στη γεωγραφική της περιοχή θα καταστεί εντονότερο.
Το Crisis Monitor έχει επισημάνει τη δυναμική που αναπτύσσεται στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων και τις επιπλοκές που δημιουργεί η στάση της ελληνικής κυβέρνησης στο ρόλο της χώρας στην περιοχή.