Ερωτηματικά για την εφαρμογή, τη δυνατότητα επιβολής και ενδεχόμενες σκοπημότητες πίσω από τη μη τήρηση της Συμφωνίας των Πρεστών, γεννά η απόφαση της Βόρειας Μακεδονίας να παίξει στο Euro 2021 με φανέλες που αναγράφουν το όνομα της χώρας ως σκέτο… “Μακεοδονία”. Τί πραγματικά συνέβη, όμως; Πρόκειται για δράση ή αντίδραση της κυβέρνησης των Σκοπίων και πως φτάσαμε στο σήμερα; Οι απαντήσεις δεν είναι κρυφές και δεν αποτελούν εικασίες. Ωστόσο αποκρύπτονται συνειδητά. Οι εξελίξεις που έχουν δρομολογηθεί στα Βαλκάνια απορρέουν -κυρίως- από την αλλαγή στάση της Ελλάδας.
Η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Βόρειας Μακεδονίας έκανε το βράδυ της Κυριακής την πρώτη της εμφάνιση σε ευρωπαϊκό πρωτάθλημα, προκαλώντας όμως την έντονη αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης, καθώς οι παίχτες φορούσαν φανέλα που ανέγραφε μόνο το λογότυπο “Μακεδονία”, κίνηση που παραβιάζει το πνεύμα και το γράμμα της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Η Ελλάδα διαμαρτυρήθηκε έντονα σε όλα τα επίπεδα και τα διεθνή φόρα, πλην όμως δεν κατάφερε να αναγκάσει τη Βόρεια Μακεδονία να αλλάξει φανέλα. Στον αγώνα, μάλιστα, το παρόν έδωσε και ο πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας Ζόραν Ζάεφ. Η παρουσία του Ζάεφ ενίσχυσε το ήδη ηχηρό μήνυμα που επέλεξε να στείλει η κυβέρνηση του μέσω της αθλητικής διοργάνωσης.
Οι εξελίξεις αυτές πυροδότησαν διάλογο στην Ελλάδα για την ισχύ, την αποτελεσματικότητα και τα κενά της Συμφωνίας των Πρεσπών, εστιάζοντας στη μη-τήρηση των προβλεπόμενων από τη Βόρεια Μακεδονία. Η οπτική αυτή βέβαια είναι αποσπασματική και πόρρω απέχει από την πραγματικότητα.
Η απόφαση της Βόρειας Μακεδονίας να κατέλθει στο Euro 2021 ως “Μακεδονία” και ιδιαίτερα μετά από τις διαμαρτυρίες της Ελλάδας δεν ελήφθη αψήφιστα και δεν ελήφθη τώρα και εν θερμώ. Η γειτονική χώρα συμμετέχει στη διοργάνωση σταθερά τους τελευταίους μήνες με φανέλα όπου αναφέρεται ως “Μακεδονία” και οι ευρωπαϊκές αρχές το αποδέχονται. Η Ελλάδα, δε, δεν είχε διαμαρτυρηθεί αντιστοίχως μέχρι τώρα. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι δεν είχε συμβεί το ίδιο στο Euro 2020.
Auditor’ note: Αυξάνεται το ρίσκο
Και πάλι όμως, η εικόνα δεν είναι πλήρης, καθώς αν και περιγράφεται το σκηνικό που έχει διαμορφωθεί δεν αναδεικνύεται το πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιείται αυτή η αντιπαράθεση. Μια πιο αναλυτική προσέγγιση των διμερών σχέσεων και των εξελίξεων διαφοροποιεί εντελώς την εικόνα, ενώ συμβάλλει και στον αποτελεσματικότερο προσδιορισμό τυχών πολιτικών και διπλωματικών ευθυνών.
Το νέο πλαίσιο σχέσεων στα Βαλκάνια, όπως αυτό διαμορφώνεται ως αποτέλεσμα της ελληνικής πολιτικής, είναι πολύ λιγότερο εύκρατο για τα ελληνικά συμφέροντα απ ότι ένα και δύο έτη νωρίτερα. Συνεπώς, οι εξελίξεις αυξάνουν το γεωπολιτικό ρίσκο και κατ επέκταση τους κινδύνους αποσταθεροποίησης. Επίσης, αναπτύσσεται δυναμική εργαλειοποίησης γειτονικών χωρών, γεγονός που θα μπορούσε να ενισχύσει ασύμμετρα τις πιέσεις προς την ελληνική κυβέρνηση σε μια σειρά από ζητήματα.
Οι επιπτώσεις της επιδείνωσης των διμερών σχέσεων Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας τόσο στην ελληνική πολιτική και οικονομική πραγματικότητα, όσο και στην ασφάλεια της χώρας μπορεί να αποδειχθούν οδυνηρές, ενώ θα είναι σίγουρα μεσο-μακροπρόθεσμες.
Η αντιστροφή της υφιστάμενης δυναμικής απαιτεί ριζική αναδιάταξη του δόγματος της εξωτερικής πολιτικής, αποσύνδεση του πολιτικού κόστους από την αναγκαιότητα συνέχειας του κράτους και έμπρακτες αποδείξεις προς τους περιφερειακούς εταίρους.
Τα λάθη της Ελλάδας
Το τελευταίο έτος, η Ελλάδα δεν έχει κυρώσει τις απορρέουσες από την αρχική Συμφωνία των Πρεσπών διακρατικές συμφωνίες. Επίσης, παρά το γεγονός ότι ο Ζόραν Ζάεφ έχει συναντηθεί δύο φορές με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, καμία από τις συναντήσεις δεν ήταν επίσημη. Επιπροσθέτως, ο Έλληνας πρωθυπουργός απέφυγε σε όλες τις περιστάσεις να αποκαλέσει τον Ζόραν Ζάεφ με τον πλήρη τίτλο του, ήτοι πρωθυπουργό της Βόρειας Μακεδονίας. Η Ελλάδα αποδείχθηκε όμως κατώτερη των περιστάσεων και στο ζήτημα της πανδημίας, καθώς υπαναχώρησε από την αρχική της υπόσχεση – δέσμευση -που είχε αναλάβει στο πλαίσιο της διπλωματίας των εμβολίων– να παραχωρήσει δόσεις των εμβολίων που θα παραλάβει στη Βόρεια Μακεδονία.
Το “κακό αίμα” όπως αποκαλούν οι αγγλοσάξονες τη συσσώρευση αρνητικών και προσβλητικών εκδηλώσεων, δεν σταματά εκεί, Η Ελλάδα εντασσόμενη στη γαλλική σφαίρα επιρροής και απομακρυνόμενη από τη γερμανική δεν ανέλαβε καμία πρωτοβουλία για την υποστήριξη της ενταξιακής προοπτικής των δυτικών Βαλκανίων, παρά τις περί που αντιθέτου δηλώσεις. Ως εκ τούτου, οι γειτονικές χώρες κατηγορούν την Αθήνα για ανακολουθία.
Η Τουρκία στα Βαλκάνια
Συνολικά, η στάση της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη απέναντι στις βαλκανικές χώρες ήταν ad hoc και χωρίς ενιαία στρατηγική. Έτσι, δημιούργησε χώρο για την αναθέρμανση των σχέσεων της Τουρκίας με τις χώρες της περιοχής, τόσο στο πλαίσιο του ΟΑΣΕ όσο και στο NATO. Η `Άγκυρα, εκμεταλλευόμενη τα ισχυρά ερείσματα που διαθέτει, λόγω των εδραιωμένων οικονομικών συμφερόντων και χρησιμοποιώντας τη θρησκευτική επιρροή που διαθέτει στις τοπικές κοινωνίες άρχισε να οικοδομεί νέες σχέσεις εμπιστοσύνης.
Έτσι, προ ολίγων ημερών πρώτα ο Αλβανός πρόεδρος Έντι Ράμα και εν συνεχεία ο Βορειομακεδόνας πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ συναντήθηκαν με τον Ταγίπ Ερντογάν, συνοδευόμενοι από πολυμελείς κυβερνητικές αντιπροσωπείες. Αμφότεροι έλαβαν διαβεβαιώσεις για την εισροή τουρκικών κεφαλαίων με τη μορφή επενδύσεων.
Η αντίδραση της Ελλάδας
Για το επίμαχα αρχικά στις φανέλες των ποδοσφαιριστών της Βόρειας Μακεδονίας αλλά και για προκλητικές αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης του προέδρου της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας της χώρας, Μουάμεντ Σεϊντίνι, υπήρξαν αντιδράσεις τόσο του υφυπουργού Αθλητισμού της Ελλάδας, Λευτέρη Αυγενάκη, όσο και της ΕΠΟ προς την UEFA, αλλά και επιστολή διαμαρτυρίας του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια προς τον ομόλογό του της Βόρειας Μακεδονίας.
Στην επιστολή του ο Νίκος Δένδιας υπογραμμίζει την ανάγκη για πλήρη, συνεπή και με καλή πίστη εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ο κ. Δένδιας αναφέρει ότι αν και στην εν λόγω Συμφωνία, όπως προβλέπεται στο άρθρο 1, παράγραφος 3, σημείο e, ο κωδικός ονομασίας της Βόρειας Μακεδονίας στον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO), παραμένει «MKD», η χρήση του εν λόγω ακρωνυμίου στο EURO 2020 δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από την Ελλάδα.
Χαίνουσες πληγές
Στο πλαίσιο της διεθνούς πρακτικής, της πλήρους εφαρμογής της συμφωνίας, καθώς και της προσπάθειας διατήρησης μιας θετικής δυναμικής στις διμερείς σχέσεις, η Βόρεια Μακεδονία οφείλει να χρησιμοποιεί σαν ακρωνύμιο γράμματα που να ανταποκρίνονται στο όνομα της, όπως «NM» (North Macedonia) ή εναλλακτικά «RNM» (Republic of North Macedonia).
Παράλληλα, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, τονίζει ότι εκκρεμεί η αλλαγή της ονομασίας της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας της Βόρειας Μακεδονίας, η οποία πρέπει να τροποποιηθεί προκειμένου να ανταποκρίνεται στις προβλέψεις της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Ζητά τέλος την παρέμβαση του κ. Οσμάνι, προκειμένου να λυθούν τα ζητήματα αυτά, στο πλαίσιο των σχέσεων καλής γειτονίας.
