Στη Λευκορωσία η διοργάνωση μαζικών κινητοποιήσεων κατά της κυβέρνησης Λουκασένκο είναι έγκλημα. Αυτό το έγκλημα παραδέχθηκε ότι διέπραξε ο 26χρονος δημοσιογράφος (κατ’ αλλους ακτιβιστής και για άλλους ακροδεξιός) Προτάσεβιτς.
Περίπου 24 ώρες μετά την απαγωγή του μέσα από πτήση της Ryanair, η οποία υποχρεώθηκε σε προσγείωση στο Μινσκ, ο Ρομάν Προτάσεβιτς ομολόγησε μπροστά σε μια κάμερα, όντας ήδη κρατούμενος, ότι είναι ένοχος για τη διοργάνωση μαζικών διαδηλώσεων. Στο κατηγορητήριό του προστίθεται μάλιστα η υποκίνηση μίσους.
Η Ευρώπη αποφάσισε την επιβολή σκληρών κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας, οι οποίες είχαν από καιρό συζητηθεί αλλά τις είχε μπλοκάρει η Κύπρος, για λόγους που δεν συνδέονταν με τον Λουκασένκο, αλλά με άλλα οικονομικού χαρακτήρα ζητήματα και ένα power game στο πλαίσιο της ΕΕ.
Το ποιόν του Προτάσεβιτς
Στα διεθνή και ελληνικά media έχουν ήδη διαμορφωθεί δύο κυρίαρχες τάσεις. Από τη μια, τα mainstream media που χαρακτηρίζουν τον συλληφθέντα δημοσιογράφο ως ακτιβιστή, αντικαθεστωτικό, που ζούσε αυτοεξόριστος στη Λιθουανία. Από την άλλη τα εναλλακτικά media, πολλά εξ αυτών με αριστερές αναφορές ή καταβολές, τα οποία σκιαγραφούν τον Προτάσεβιτς ως ακροδεξιό -ακόμα και φασίστα- και παρουσιάζουν τη διαδρομή του και φωτογραφίες του.
Η αντιπαράθεση αυτή μεταξύ των εκδοχών που παρουσιάζουν τα media δημιουργεί στον αναγνώστη την αίσθηση ότι καλείται να διαλέξει άποψη, στρατόπεδο και να την υπερασπιστεί στα social media. Έτσι, η αντιπαράθεση διευρύνεται και το πεδίο εξαπλώνεται. Η υπόθεση Λευκορωσία απασχολεί πλέον σε αυξανόμενο βαθμό τα mainstream media και τα κοινωνικά δίκτυα στη Δύση. Η Λευκορωσία μπαίνει στην καθημερινότητα των πολιτών και ηγετών της Ευρώπης και εν γένει της Δύσης -άρα και του κόσμου- με τρόπο επιτακτικό.
Και η πραγματικότητα του Λουκασένκο
Στην πραγματικότητα και οι δύο εκδοχές ισχύουν και καμία δεν αναιρεί την άλλη. Ο Προτάσεβιτς προέρχεται από ακροδεξιές οργανώσεις -που ήταν ιδιαίτερα συνήθεις στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ και χρησιμοποιήθηκαν από το NATO και τη Ρωσία στην πρώτη φάση του καθορισμού σφαιρών επιρροής στην περιοχή. Ο Προτάσεβιτς -όπως και αρκετοί άλλοι που βασανίστηκαν από το καθεστώς Λουκασένκο- εξελίχθηκε σε ακτιβιστή μπλόγκερ και δημοσιογράφο, στο πλευρό της Τιχανόφκσκαγια για σκοπούς που δεν είχαν σχέση με την ακροδεξιά, αλλά εξαντλούνται στην ανατροπή του Λουκασένκο.
Είναι λοιπόν αλήθεια ότι ο Προτάσεβιτς δεν είναι αριστερός αγωνιστής, ότι έχει ενδεχομένως βρόμικο παρελθόν. Είναι πιθανό ο Προτάσεβιτς να αποτελεί όργανο κάποιων. Αυτά όμως δεν αναιρούν το γεγονός ότι ο Λουκασένκο είναι δικτάτορας, που επιβάλλεται με βία και νοθεία. Ανεξαρτήτως πολιτικών πιστεύω, η δίωξη και ο τρόπος σύλληψης του Πορτάσεβιτς αποτελούν πρόκληση και μια εξαιρετικά ανησυχητική πρακτική.
Η διεθνής κοινή γνώμη βιώνει το εξής παράδοξο: Ένας ακροδεξιός μπλόγκερ προσπαθεί να ανατρέψει έναν δικτάτορα. Αυτά είναι τα optics της κρίσης στη Λευκορωσία. Γι’ αυτό πρόκειται για μια κατάσταση που δύσκολα θα έχει νικητές και είναι πλέον πιθανό να παραμείνει για πολύ καιρό ακόμη στάσιμη.
Η δράση του Προτάσεβιτς
Ο Ρομάν Προτάσεβιτς ταξίδευε από την Αθήνα στην πρωτεύουσα της Λιθουανίας, το Βίλνιους, όταν το αεροσκάφος στο οποίο επέβαινε υποχρεώθηκε να προσγειωθεί στο Μινσκ, όπου και συνελήφθη.
Μέχρι την σύλληψή του ο Προτάσεβιτς ήταν αρχισυντάκτης ενός λευκορωσικού πολιτικού μέσου που φιλοξενείται στην εφαρμογή επικοινωνίας για κινητά Telegram.
Το Belamova έχει περίπου 250.000 συνδρομητές.
Ο 26χρονος δημοσιογράφος εργαζόταν προηγουμένως για την υπηρεσία ειδήσεων, NEXTA, με έδρα την Πολωνία, που πέρυσι μετέδιδε εικόνες από τις διαμαρτυρίες κατά του προέδρου της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο.
Και αυτή βρίσκεται στην εφαρμογή Telegram και διαθέτει πάνω από ένα εκατομμύριο συνδρομητές.
Βασανιστήρια
Το κανάλι είναι ανοιχτά εχθρικό προς τον Λουκασένκο, οι αντίπαλοι του οποίου έχουν στο παρελθόν απαχθεί και δολοφονηθεί.
Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη μετάδοση των τεράστιων διαδηλώσεων διαμαρτυρίας κατά του Λουκασένκο το 2020, μια περίοδο που ήταν δύσκολο για τα ξένα μέσα ενημέρωσης να το πράξουν.
Οι διαδηλώσεις αυτές είχαν προκληθεί από την οργή για το νοθευμένο εκλογικό αποτέλεσμα των προεδρικών, όπως καταγγέλλει η αντιπολίτευση, κάτι το οποίο αρνείται ο Λουκασένκο.
Τα σοκαριστικά πλάνα που μετέδιδε έδειχναν την βαρβαρότητα της αστυνομίας στις επιχειρήσεις καταστολής των διαδηλώσεων έπειτα από τις αμφισβητούμενες εκλογές της 9ης Αυγούστου του 2020.
Όταν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι είχαν βγει στους δρόμους για να εκφράσουν την αντίθεσή τους στο απολυταρχικό αυτό καθεστώς, το κράτος είχε απαντήσει με χρήση υπερβολικής βίας.
Οι δυνάμεις ασφαλείας της Λευκορωσίας είχαν συλλάβει αυθαιρέτως χιλιάδες ανθρώπους και είχαν υποβάλει εκατοντάδες σε βασανιστήρια και κακοποίηση, όπως καταγγέλλει η ΜΚΟ Human Rights Watch.
Τα θύματα περιγράφουν ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ, βασανιστήρια και τουλάχιστον σε μία περίπτωση βιασμό.
Η δράση του Προτάσεβιτς τον καθιερώνει ως αντικαθεστωτικό. Η δίωξη και σύλληψή του αντιβαίνουν τον πυρήνα των αξιών της ΕΕ και του δυτικού κόσμου. Η προσπάθεια δολοφονίας χαρακτήρα του Προτάσεβιτς στο πλαίσιο συμψηφισμού με τη βιαιότητα του Λουκασένκο αποτελεί μια εξαιρετικά επικίνδυνη πρακτική.
Auditor’s note
Το Crisis Monitor σε αυτό το σημείο αναδεικνύει το Λευκορωσικό ζήτημα σε κρίση εν εξελίξει και θα εντείνει τις προσπάθειες παρακολούθησής του. Πλέον το ενδεχόμενο να συρθεί η Ευρώπη σε νέο proxy war με τη Ρωσία στο πλαίσιο του NATO δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Η υπόθεση Προτάσεβιτς, η επίσκεψη της Σβιετσλάνα Τιχανόφσκαγια στην Αθήνα και το μπαράζ απελάσεων πρακτόρων από χώρες μέλη του NATO και τη Ρωσία, είναι γεγονότα που συνδέονται μεταξύ τους. Οι κίνδυνοι που απορρέουν για την Ευρώπη συνολικά, αλλά και τις χώρες που, θέλοντας και μη, σύρονται στην αντιπαράθεση για τη Λευκορωσία είναι διάχυτοι. Το συνολικό risk impact της κλιμάκωσης της κρίσης στη Λευκορωσία δεν έχει υπολογιστεί ακόμα.
Η απαγωγή Προτάσεβιτς και οι κυρώσεις που αποφάσισε η ΕΕ είναι μεν περιστατικά που κλιμακώνουν την ένταση, κινούνται ωστόσο εντός πλαισίου και θεωρούνται προβλέψιμες και ενδεχομένως προϋπολογισμένες εξάρσεις.
Το ενδιαφέρον πλέον στρέφεται στο επόμενο στάδιο, καθώς η ΕΕ δεν αναγνωρίζει πλέον την κυβέρνηση Λουκασένκο. Ο “τελευταίος δικτάτορας” της Ευρώπης, όπως χαρακτηρίζεται από τα media, βασίζεται αποκλειστικά στη Ρωσία για την επιβίωσή του. Η κοινωνία στη Λευκορωσία είναι βαθιά διχασμένη.
Ο κίνδυνος εμφύλιος σύρραξης είναι υπαρκτός, αλλά όχι ιδιαίτερα πιθανός. Το ενδεχόμενο νέων κοινωνικών αναταραχών -σε αυτή τη φάση- περιορισμένο. Η σύλληψη του Προτάσεβιτς έστειλε σαφές μήνυμα ότι κανείς δεν είναι ασφαλής από το μακρύ χέρι του βαθέος κράτους του Λουκασένκο.
