Ενδείξεις εξαιρετικά αποθαρρυντικές και αρκετά αντιφατικές με τη γενική εικόνα, δίνει η έρευνα στα λύματα. Tα στοιχεία δεν συνάδουν με τα ευρήματα από τα τεστ και ως εκ τούτου η υιοθέτησή τους αποτελεί επιστημονική πρόκληση.
Αυξητικές τάσεις σημειώνονται σταθερά από την περασμένη Τετάρτη, ενώ η κορύφωση κατεγράφη στις μετρήσεις του περασμένου Σαββάτου.
Έτσι, ενώ το ιικό φορτίο -σύμφωνα με τα αποτελέσματα των τεστ- μειώνεται σε όλη την επικράτεια, τόσο σε όρους μεταδοτικότητας όσο και σε όρους θετικότητας, τα λύματα, δίνουν διαφορετική εικόνα της δυναμικής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης των λυμάτων το ιικό φορτίο παρουσιάζει διαφορετικές διακυμάνσεις ανά την Ελλάδα. Συνολικά, σε τρεις περιοχές, μεταξύ των οποίων και η Αττική καταγράφεται σημαντική αύξηση. Σε αυτές τις περιοχές, όπως αναφέρεται, το ιικό φορτίο έχει επιστρέψει στα πρότερα υψηλά επίπεδα.
Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, διαψεύδει προγενέστερα δημοσιεύματα και ρεπορτάζ που έκαναν λόγο για εκρηκτική αύξηση σε επίπεδα ρεκόρ.
Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα από τα λύματα δείχνει αύξηση του ιικού φορτίου την εβδομάδα 12 με 18 Απριλίου. Τα τεστ που διεξάγει ο ΕΟΔΥ, με βάση την ευαισθησία τους, συνήθως καταγράφουν τον ιό στον φορέα όταν έχει ήδη επωασθεί για τουλάχιστον 10 ημέρες. Κατ’ επέκταση -χωρίς να υπάρχει ακόμα απόλυτη επιστημονική τεκμηρίωση-, τα στοιχεία από τα λύματα λειτουργούν ως προπομπός και ένδειξη αλλαγής τάσης.
Για την ώρα, πάντως, η θετικότητα υποχωρεί, όπως και ο δείκτης μεταδοτικότητας Rt.
Απώλεια αξιοπιστίας
Για την ώρα, η δημόσια αιτιολόγηση των κυβερνητικών αποφάσεων για τη χαλάρωση των μέτρων πάσχει. Άλλοτε λαμβάνει υπόψη τους δείκτες Rt και θετικότητας, πχ για το άνοιγμα του λιανεμπορίου και άλλοτε τις ενδείξεις από τα λύματα πχ για την παράταση της απαγόρευσης των μετακινήσεων το Πάσχα.
Η αλήθεια είναι πως πρόκειται για αχαρτογράφητες περιοχές. Τέτοιες προσεγγίσεις όπως υπονομεύουν την αξιοπιστία των αρχών και τη δυνατότητά τους να υπαγορεύουν πολιτικές και μέτρα.
Ο δείκτης Rt
Στην πραγματικότητα, με βάση την πολιτική ελέγχων που ισχύει, η κυβέρνηση αναμένει έξοδο πολιτών για το Πάσχα, την οποία σκοπεύει απλώς να περιορίσει συστήνοντας απαγόρευση, αλλά επιτηρώντας χαλαρά την επιβολή της.
Προπαγάνδα
Πολλά media χρησιμοποίησαν πιθανές ενδείξεις από την εξέταση των λυμάτων για να υποστηρίξουν το κλίμα επέκτασης της απαγόρευσης των μετακινήσεων εκτός νομού το Πάσχα. Τα ίδια media απέδωσαν την έξαρση -που θα παρατηρούνταν στα αποτελέσματα- στις συγκεντρώσεις στις πλατείες και τον συνωστισμό. Οι εικόνες αυτές, όμως, είναι των τελευταίων ημερών. Όπως αναφέρεται σε παλαιότερες επιστημονικές σημειώσεις της έρευνας στα λύματα, για να καταγραφεί η συγκέντρωση του ιού στα λύματα απαιτείται επώαση κάποιων ημερών και δεν είναι δυνατών η αύξηση του ιικού φορτίου στο άτομο και στις συγκεντρώσεις της κοινότητας να καταγραφεί εντός ωρών ή λίγων ημερών.
Η εικόνα από τα λύματα είναι μεν ενδεικτική έξαρσης, η οποία όμως έχει ήδη συμβεί τουλάχιστον 5 ημέρες πριν από την καταγραφή της. Συνεπώς, τα στοιχεία από τα λύματα αντικατοπτρίζουν το αποτέλεσμα της επανεκκίνησης του λιανεμπορίου, της λειτουργίας των λυκείων και πρακτικά της πλήρους χαλάρωσης του μηχανισμού εποπτείας τήρησης των περιοριστικών μέτρων.
Κατ επέκταση, η απαγόρευση των μετακινήσεων εκτός νομού για το Πάσχα, είναι αποτέλεσμα της πρώιμης άρσης των μέτρων και του ελλιπούς ή προβληματικού σχεδιασμού της κυβερνητικής πολιτικής.
Auditor’s note
Η επιστημονική έρευνα για τα λύματα έχει από καιρό τοποθετηθεί υπό την αιγίδα και τη χρηματοδότηση του ΕΟΔΥ και ως εκ τούτου πολλά από τα επιστημονικά εχέγγυα ανεξαρτησίας και αντικειμενικότητας έχουν χαθεί. Πλέον, δεν δημοσιεύονται όλα τα στοιχεία, ενώ η έρευνα δεν είναι ανοιχτή σε διεπιστημονική αξιολόγηση. Εκτός αυτού, χρηματοδοτείται από οργανισμό που χρησιμοποιεί άμεσα τα αποτελέσματά της και ο οποίος ελέγχει, αξιολογεί και δημοσιεύει στοιχεία κατά το δοκούν, απαγορεύοντας ρητά την αυτόνομη δημοσίευση τους.
Το Crisis Monitor έχει εγκαίρως επισημάνει τα ζητήματα λογικής και επιστημονικής φύσης που εγείρονται μετά την ένταξη της έρευνας στο πλαίσιο των ελέγχων του ΕΟΔΥ. Για τον ίδιο τον ΕΟΔΥ υπάρχουν σε εξέλιξη ακόμα και δικαστικές έρευνες που ευθέως αμφισβητούν την ορθότητα των στοιχείων και ενδεχόμενα προβλήματα στα συστήματα καταγραφής.
Η έκθεση του ΕΟΔΥ για τα λύματα
Ανακοινώνονται τα αποτελέσματα των εργαστηριακών ελέγχων του Εθνικού Δικτύου Επιδημιολογίας Λυμάτων για την επιδημιολογική επιτήρηση του ιού SARS-CoV-2 σε αστικά λύματα, το οποίο λειτουργεί υπό το συντονισμό του ΕΟΔΥ. Τα αποτελέσματα αφορούν στην περίοδο από 12 έως 18 Απριλίου 2021.
Τα δείγματα προέρχονται από την Περιφέρεια Αττικής και τις πόλεις της Θεσσαλονίκης, της Λάρισας, του Βόλου, του Ηρακλείου, των Χανίων, του Ρεθύμνου, του Αγίου Νικολάου Λασιθίου, της Πάτρας, της Ξάνθης και της Αλεξανδρούπολης. Τα δείγματα λαμβάνονται από τις εισόδους των εκάστοτε Μονάδων Επεξεργασίας Λυμάτων και αντιστοιχούν στον πληθυσμό που εξυπηρετείται από αυτές.
Το ιικό φορτίο
Πίνακας 1: Ποσοστιαία μεταβολή στη μέση εβδομαδιαία συγκέντρωση του ιικού φορτίου του SARS-CoV-2 στα αστικά λύματα ανά 100.000 κατοίκους την εβδομάδα 12-18 Απριλίου 2021 σε σχέση με την εβδομάδα 5 – 11 Απριλίου 2021.
Συμπεράσματα
Την εβδομάδα 12-18 Απριλίου 2021 παρατηρήθηκαν σταθεροποιητικές ή οριακές μεταβολές σε σχέση με την εβδομάδα 5 – 11 Απριλίου 2021 στο ιικό φορτίο του SARS-CoV-2 στα αστικά λύματα των 8 από τις 11 περιοχές που ελέγχονται από το Εθνικό Δίκτυο Επιδημιολογίας Λυμάτων του ΕΟΔΥ.
Οι οριακές μεταβολές σημειώνονται στην Πάτρα (-30%), στην Θεσσαλονίκη (-21%) και στα Χανιά (+16%), ενώ σταθερό παραμένει ουσιαστικά το φορτίο στις πόλεις της Λάρισας, του Βόλου, του Ηρακλείου, της Ξάνθης και της Αλεξανδρούπολης, όπου η μείωση του ιικού φορτίου στα λύματα κυμαίνεται από -10% έως +7%.
Αντίθετα, σημαντικά αυξητικές τάσεις παρατηρήθηκαν σε 3 από τις 11 περιοχές που ελέγχονται από το Εθνικό Δίκτυο Επιδημιολογίας του ΕΟΔΥ, και συγκεκριμένα στο Ρέθυμνο (+120%), στην Περιφέρεια Αττικής (+171%) και στον Άγιο Νικόλαο (+360%), με το ιικό φορτίο των λυμάτων στην Περιφέρεια Αττικής και στο Ρέθυμνο να επανέρχεται σε πρότερα υψηλά επίπεδα.
Ανά περιοχή
Παρακάτω δίνονται περισσότερες διευκρινίσεις σχετικά με τα αποτελέσματα της εβδομάδας 12-18/04/2021 ανά περιοχή:
Περιφέρεια Αττικής: Την τελευταία εβδομάδα, 12-18/04/21, στην Περιφέρεια Αττικής καταγράφηκε στατιστικά σημαντική αύξηση του εβδομαδιαίου μέσου όρου στο ιικό φορτίο των αστικών λυμάτων (+171%). Παρά τις ελαφρά πτωτικές τάσεις που παρατηρήθηκαν το αμέσως προηγούμενο διάστημα, το ιικό φορτίο στα λύματα της Αττικής αυξήθηκε σημαντικά και παρουσιάζεται ιδιαίτερα υψηλό.
Πάτρα: Την τελευταία εβδομάδα, 12-18/04/21, παρατηρήθηκε αποκλιμάκωση του ιικού φορτίου στα αστικά λύματα της Πάτρας, με μείωση κατά 30% αυτού, σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη εβδομάδα, 5-11/4/21.
Βόρεια Ελλάδα
Θεσσαλονίκη: Την τελευταία εβδομάδα, 12-18/04/21, στη Θεσσαλονίκη παρατηρήθηκε μικρή μείωση στο ιικό φορτίο των αστικών λυμάτων (-21%), σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα, 5-11/04/2021. Το ιικό φορτίο στα αστικά λύματα διατηρείται σε υψηλά επίπεδα.
Λάρισα: Την τελευταία εβδομάδα, 12-18/04/21, η μεταβολή (+7%) που παρατηρήθηκε στ ιικό φορτίο των αστικών λυμάτων της Λάρισας σε σχέση με την εβδομάδα 5-11/04/21 αξιολογείται ως αμελητέα.
Βόλος: Την τελευταία εβδομάδα, 12-18/04/21, η μεταβολή (-10%) των επιπέδων του ιικού φορτίου στα αστικά λύματα του Βόλου σε σχέση με την εβδομάδα 5-11/04/21 αξιολογείται ως αμελητέα.
Ξάνθη: Την τελευταία εβδομάδα, 12-18/04/21, η μεταβολή (-10%) των επιπέδων του ιικού φορτίου στα αστικά λύματα της Ξάνθης σε
σχέση με την εβδομάδα 5-11/04/21 αξιολογείται ως αμελητέα.
Αλεξανδρούπολη: Την τελευταία εβδομάδα, 12-18/04/21, η μεταβολή (-6%) των επιπέδων του ιικού φορτίου στα αστικά λύματα της Αλεξανδρούπολης σε σχέση με την εβδομάδα 5-11/04/21 αξιολογείται ως αμελητέα.
Κρήτη
Ηράκλειο: : Έπειτα από τη σχετική αύξηση που καταγράφηκε στο ιικό φορτίο των λυμάτων της πόλης του Ηρακλείου το διάστημα 5-11/04/21, την εβδομάδα 12-18/04/21 δεν παρατηρείται αξιοσημείωτη μεταβολή (ελαφρά μείωση -7% που εμπίπτει στα όρια της εργαστηριακής αβεβαιότητας).
Χανιά: Την τελευταία εβδομάδα, 12-18/04/21, δεν παρατηρείται αξιοσημείωτη μεταβολή (ελαφρά αύξηση +16% που εμπίπτει στα όρια της εργαστηριακής αβεβαιότητας) στο ιικό φορτίο των αστικών λυμάτων της πόλης των Χανίων σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη εβδομάδα, 5-11/04/21.
Ρέθυμνο: Το χρονικό διάστημα 15/3-11/04/21 είχε καταγραφεί σχετική μείωση και τάση σταθεροποίησης στο ιικό φορτίο στα λύματα της πόλης του Ρεθύμνου. Η σχετική αύξηση (+120%), που παρατηρήθηκε την τελευταία εβδομάδα, 12-18/04/21, ακολουθεί την αυξητική τάση (+74%), που είχε καταγραφεί την εβδομάδα 5-11/04/21, με το ιικό φορτίο να επανέρχεται σε υψηλά επίπεδα.
Αγ. Νικόλαος: Την τελευταία εβδομάδα καταγράφεται αύξηση (+360%) του ιικού φορτίου στα λύματα του Αγίου Νικολάου, σε αντίθεση με την πτωτική τάση που είχε παρατηρηθεί τις προηγούμενες δύο εβδομάδες, 22/3–11/04/21.
Σημειώσεις
Σημ1: Οι παραπάνω τάσεις έχουν υπολογιστεί με βάση τις τιμές του ιϊκού φορτίου, κανονικοποιημένες ως προς τον ισοδύναμο πληθυσμό των περιοχών. O ισοδύναμος πληθυσμός υπολογίζεται με βάση το ρυπαντικό φορτίο που καταλήγει στην εκάστοτε εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων σε διάρκεια 24 ωρών και τυπικών τιμών παραγωγής ρυπαντικού φορτίου ανά άτομο ανά ημέρα.
Σημ2: Το μέσο ιικό φορτίο της Λάρισας, του Βόλου, του Ηρακλείου, των Χανίων, του Ρεθύμνου, του Αγίου Νικολάου, της Πάτρας, της Ξάνθης και της Αλεξανδρούπολης, για την εβδομάδα 12 έως 18 Απριλίου 2021, έχει υπολογιστεί με βάση τις μετρήσεις που ελήφθησαν από 12-16 Απριλίου 2021. Τα αποτελέσματα της Περιφέρειας Αττικής και της Θεσσαλονίκης αντιστοιχούν σε μετρήσεις από 12 έως 18 Απριλίου 2021.
Σημ3: Τα εργαστήρια που συμμετέχουν στο δίκτυο είναι: Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Διεπιστημονική Εργαστηριακή Ομάδα Επιδημιολογίας Λυμάτων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Θεσσαλίας, Περιφερειακό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Κρήτης, Εργαστήριο Υγιεινής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών
