Ευνοϊκό, αλλά κατώτερο των προσδοκιών για την Κύπρο, ασαφές για την Ελλάδα και μετριοπαθές απέναντι στην Τουρκία, είναι το draft του κειμένου συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής, το οποίο έχει διαμορφωθεί μέχρι τώρα και περιήλθε στην κατοχή του ΚΥΠΕ. Από το κείμενο προκύπτει η αναθεώρηση της προηγούμενης έκδοσης, με προσθήκες επιβαρυντικές για την Τουρκία, σε πολιτικό επίπεδο, όχι όμως οξείες σε νομικό και τεχνικό, που συνεπάγεται ότι η δεν θα επιβληθούν άμεσα νέες κυρώσεις, αλλά στο πλαίσιο της συνολικής αξιολόγησης που προγραμματίστηκε για τον Μάιο του 2021.
Για τον Μάρτιο παραπέμπονται οι τελικές αποφάσεις για την επιβολή κυρώσεων και το πλαίσιο σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, όπως όλα δείχνουν. Το κείμενο συμπερασμάτων απέχει πολύ από αυτό που θα ήθελε η Αθήνα. Οι παρασκηνιακές διεργασίες για το ενδεχόμενο περιορισμό στις εξαγωγές εξοπλισμών συνεχίζονται. Δεν αποκλείεται και παράλληλη δήλωση στήριξης από μεμονωμένες χώρες.
Όπως προκύπτει από το draft του κειμένου συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η ΕΕ δείχνει τα δόντια της, δεν βγάζει όμως τα νύχια της και δεν δαγκώνει την Τουρκία. Έτσι, φανερώνει μεν πιο άγριες διαθέσεις απέναντι στην Άγκυρα, στέλνοντας μήνυμα.
Η Ευρώπη δίνει σε Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο τρεις μήνες ακόμη, ενώ δρομολογεί Σύνοδο των Νοτίων και συνεννόηση με τις ΗΠΑ, όπου στις 20 Ιανουαρίου αναμένεται να ορκιστεί πρόεδρος ο Τζο Μπάιντεν.
Σύμφωνα με τη μέχρι στιγμής διάρθρωση του κειμένου συμπερασμάτων, η ΕΕ επανέρχεται στην απόφαση επιβολής κυρώσεων του 2019 (ΚΕΠΠΑ 2019/1894), χωρίς ωστόσο να προσθέτει άμεσα νέα πρόσωπα και εταιρίες και να προσδιορίζει τα θέματα για τα οποία προγραμματίζεται να επιβληθούν.
Ειδικότερα, στην αναθεωρημένη έκδοση προστίθεται η διατύπωση: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
“καλεί το Συμβούλιο (των ΥΠΕΞ) να προετοιμάσει πρόσθετες καταχωρίσεις βάσει της απόφασής του (ΚΕΠΠΑ) 2019/1894 και, εάν χρειαστεί, να εργαστεί για την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της απόφασης, καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο και την Κομισιόν να υποβάλουν εκθέσεις σχετικά με την πορεία των πολιτικών και οικονομικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, καθώς και για τις επιλογές για το πώς θα εξεταστούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2021“,
Η ερμηνεία
Πρόκειται για μια παράγραφο με τρία επιπλέον σημεία, τα οποία ερμηνεύονται ως εξής:
- Την επαναφορά στο προσκήνιο της απόφασης κυρώσεων, η οποία αν και αναφέρεται και στο Αιγαίο, εν τούτοις αφορά μόνο τις γεωτρήσεις
- Ανοίγει θέμα ενδεχόμενης επέκτασης του σκοπού των κυρώσεων, απειλώντας εμμέσως πλην σαφώς για κυρώσεις σχετικά με τη δραστηριότητα στο Αιγαίο
- Μεταθέτει το σύνολο των αποφάσεων για τον Μάρτιο, δίνοντας στο μεταξύ “αέρα” τριών μηνών σε Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο ώστε να εμπλακούν σε διαπραγματεύσεις.
Το κείμενο συμπερασμάτων δεν είναι τελικό και αναμένεται να υπάρξουν τροποποιήσεις κυρίως προς το λεκτικό και δευτερευόντως ως προς την ουσία του, στο πλαίσιο των διαβουλεύσεων σε επίπεδο αρχηγών κρατών, στη Σύνοδο Κορυφής στις 10 και 11 Δεκεμβρίου. Ωστόσο, η πρόθεση της ΕΕ είναι προφανής και ξεκάθαρη να παρατείνει την περίοδο για ακόμα τρεις μήνες, διατηρώντας την αντίδρασή της σε επίπεδο απειλών.
Όσον αφορά την Ελλάδα και τις προκλήσεις στο Αιγαίο, η ΕΕ -πλέον- δεν αντιμετωπίζει τις έρευνες του Oruc Reis ως παραβάσεις, αλλά ως προκλήσεις και αναφέρει ότι:
Δυστυχώς, η Τουρκία έχει εμπλακεί σε μονομερείς ενέργειες και προκλήσεις και κλιμάκωσε τη ρητορική της εναντίον της ΕΕ, των κρατών μελών της ΕΕ και των Ευρωπαίων ηγετών. Οι τουρκικές μονομερείς και προκλητικές δραστηριότητες στην Ανατολική Μεσόγειο συνεχίζονται, συμπεριλαμβανομένης της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της Κύπρου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημείωσε την απόσυρση του πλοίου Oruc Reis από την Τουρκία και πιστεύει ότι αυτό πρέπει διατηρηθεί έτσι ώστε να επιτρέψει την γρήγορη επανάληψη των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Το μήνυμα της ΕΕ είναι σαφές: Δεν θα πει, ούτε θα κάνει τίποτα που θα μπορούσε να διακινδυνεύσει την πρωτοβουλία του Βερολίνου. Αντιθέτως, αναγνωρίζει την αποχώρηση του Oruc Reis και καλεί στην “γρήγορη επανάληψη των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας”.
Η Ευρώπη αγριεύει απέναντι στην Τουρκία. Ωστόσο μεταθέτει τις αποφάσεις για τον Μάρτιο, Όπως προκύπτει από το κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής
Ιδιαίτερη σημασία έχει και το σημείο που αναφέρεται σε εμπλοκή των ΗΠΑ, που υπάρχει από την αρχική έκδοση. Ειδικότερα αναφέρει ότι:
η ΕΕ θα επιδιώξει να συντονίσει αυτά τα θέματα με τις ΗΠΑ.
Επίσης, καθοριστικής σημασίας είναι ότι η ΕΕ διατηρεί επί τάπητος τη θετική ατζέντα με την Τουρκία. Ειδικότερα, αναφέρει ότι:
Η προσφορά για μια θετική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας παραμένει στο τραπέζι, εάν η Τουρκία επιθυμεί να προωθήσει μια πραγματική εταιρική σχέση με την Ένωση και τα κράτη μέλη της και να επιλύσει τις διαφορές μέσω του διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Η προτεινόμενη ειδική έμφαση μιας τέτοιας θετικής ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας είναι στους τομείς της οικονομίας και του εμπορίου, των επαφών μεταξύ ανθρώπων, των διαλόγων υψηλού επιπέδου και της συνεχούς συνεργασίας σε θέματα μετανάστευσης.
Επιπροσθέτως, η ΕΕ ξεκαθαρίζει ότι θα συνεχίσει να παράσχει οικονομική στήριξη στην Τουρκία για την αντιμετώπιση του προσφυγικού, κίνηση που στόχο έχει να μην εκνευρίσει την Άγκυρα ώστε να εργαλειοποιήσει εκ νέου το προσφυγικό.
Η ΕΕ είναι επίσης πρόθυμη να συνεχίσει να παρέχει οικονομική βοήθεια για την υποστήριξη φιλοξενίας Σύρων προσφύγων στην Τουρκία.
Το Crisis Monitor έχει κατ επανάληψη τις τελευταίες ημέρες και σήμερα το πρωί σκιαγραφήσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αποκωδικοποιώντας δηλώσεις Ευρωπαίων αξιωματούχων και το κλίμα στην Αθήνα.
Το κείμενο συμπερασμάτων
Συγκεκριμένα, η παράγραφος που επιγράφεται “Ανατολική Μεσόγειος”, στο τελευταίο προσχέδιο του κειμένου των συμπερασμάτων αναφέρει τα εξής:
1. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επανήλθε στα συμπεράσματά του της 1-2ης Οκτωβρίου σχετικά με τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία υπό το φως της κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο. Δυστυχώς, η Τουρκία έχει εμπλακεί σε μονομερείς ενέργειες και προκλήσεις και κλιμάκωσε τη ρητορική της εναντίον της ΕΕ, των κρατών μελών της ΕΕ και των Ευρωπαίων ηγετών. Οι τουρκικές μονομερείς και προκλητικές δραστηριότητες στην Ανατολική Μεσόγειο συνεχίζονται, συμπεριλαμβανομένης της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της Κύπρου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σημείωσε την απόσυρση του πλοίου Oruc Reis από την Τουρκία και πιστεύει ότι αυτό πρέπει διατηρηθεί έτσι ώστε να επιτρέψει την γρήγορη επανάληψη των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
2. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε ότι η ΕΕ έχει στρατηγικό ενδιαφέρον για την ανάπτυξη μιας συνεργασίας και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Η προσφορά για μια θετική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας παραμένει στο τραπέζι, εάν η Τουρκία επιθυμεί να προωθήσει μια πραγματική εταιρική σχέση με την Ένωση και τα κράτη μέλη της και να επιλύσει τις διαφορές μέσω του διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Η προτεινόμενη ειδική έμφαση μιας τέτοιας θετικής ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας είναι στους τομείς της οικονομίας και του εμπορίου, των επαφών μεταξύ ανθρώπων, των διαλόγων υψηλού επιπέδου και της συνεχούς συνεργασίας σε θέματα μετανάστευσης. Η ΕΕ είναι επίσης πρόθυμη να συνεχίσει να παρέχει οικονομική βοήθεια για την υποστήριξη φιλοξενίας Σύρων προσφύγων στην Τουρκία.
3. Παράλληλα, ωστόσο, η ΕΕ παραμένει προσηλωμένη στην υπεράσπιση των συμφερόντων της και των συμφερόντων των κρατών μελών της καθώς και στην προάσπιση της περιφερειακής σταθερότητας. Από την άποψη αυτή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο:
* καλεί το Συμβούλιο να προετοιμάσει πρόσθετες καταχωρίσεις βάσει της απόφασής του (ΚΕΠΠΑ) 2019/1894 και, εάν χρειαστεί, να εργαστεί για την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της απόφασης ·
* καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο και την Επιτροπή, να υποβάλουν εκθέσεις σχετικά με την πορεία των πολιτικών και οικονομικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, καθώς και για τις επιλογές για το πώς θα εξεταστούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2021 ·
* η ΕΕ θα επιδιώξει να συντονίσει αυτά τα θέματα με τις ΗΠΑ.
4. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδίκασε τα τουρκικά μονομερή βήματα στο Βαρώσι, ζήτησε τον πλήρη σεβασμό των ψηφισμάτων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και επανέλαβε την πλήρη δέσμευσή του και την υποστήριξή του σε μια ολοκληρωμένη διευθέτηση στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών.
5. Όσον αφορά τα περιφερειακά ζητήματα, ιδίως τη Λιβύη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε όλους τους φορείς να ενεργήσουν σύμφωνα με τις αρχές της διαδικασίας του Βερολίνου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπενθυμίζει την προσφορά υποστήριξης της λιμενικής ακτοφυλακής μέσω εκπαίδευσης και παρακολούθησης, καθώς και της παροχής εξοπλισμού και σκαφών, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένου του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
6. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε από τον Ύπατο Εκπρόσωπο να συνεχίσει τις προετοιμασίες της πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο.*
