Η κρίση στο Αιγαίο αποκλιμακώνεται, αλλά με εμφανώς βραδύτερο ρυθμό απ’ αυτόν που κλιμακώθηκε, τουλάχιστον στο στρατιωτικό-μιντιακό σκέλος της, ενώ διαχέεται σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο, καθώς επιχειρείται η δημιουργία βάσης και ατζέντας διαπραγματεύσεων. Η νέα πραγματικότητα που οικοδομείται δεν απέχει ουσιωδώς από το status quo που επικρατούσε και νωρίτερα, ως προς τις παραδοχές. Η πρόσφατη έξαρση της έντασης, ενεργοποίησε, όπως φάνηκε, τον διεθνή παράγοντα, όχι όμως ενιαία ή συντεταγμένα, αλλά ad hoc και ανταγωνιστικά, προσθέτοντας επιπλέον συντελεστές στην -ήδη- δυσεπίλυτη εξίσωση.
Το γεωπολιτικό ρίσκο, που αυξήθηκε κάθετα, δεν υποχωρεί κατακόρυφα, αφήνοντας κατάλοιπα που καταγράφονται στην αυξημένη μεταβλητότητα των αγορών, τα “ευερέθιστα” media, την επιφυλακτικότητα των ξένων επενδυτών και την ανασφάλεια σε τμήματα των κοινωνιών, σε αμφότερες τις χώρες.
Η αποφόρτιση της περιοχής του Καστελόριζου, με την εκατέρωθεν αποχώρηση πολεμικών πλοίων, διαδικασία για την οποία δεν εκδίδονται ανακοινώσεις, αλλά είθισται να γίνεται σε συνεννόηση, αποτελεί τη βασική ένδειξη αποκλιμάκωσης του στρατιωτικού σκέλους της κρίσης. Οι τόνοι, παράλληλα, υποχωρούν και στα media, καταδεικνύοντας την έλλειψη τροφοδοσίας ειδήσεων και εξελίξεων από τη στρατιωτική πλευρά και μια γενικότερη πολιτική εκτόνωσης.
Από την άλλη πλευρά, έντονη παραμένει η κινητικότητα σε διπλωματικό επίπεδο, με δηλώσεις, συναντήσεις και μηνύματα που γίνονται αντιληπτά μόνο εκεί που απαιτείται ή όπου υπάρχουν τα κατάλληλα “εργαλεία” αξιολόγησης και αποκωδικοποίησης τους.
Ο ρόλος των Media
Στην Τουρκία, τα media εστιάζουν και υπερπροβάλλουν το ζήτημα της Αγιάς Σοφιάς, αν και αυτό πλέον έχει χάσει θέσεις στην επικοινωνιακή ατζέντα, ενώ τα ελληνοτουρκικά και οι εξελίξεις στο Καστελόριζο δεν βρίσκονται στο roaster, παρά μόνο εξ αντανακλάσεως μέσω άλλων θεμάτων, Το Anadolu και η Yeni Safak, που καθοδηγούνται άμεσα από τον Ταγίπ Ερντογάν, έχουν κατεβάσει το θέμα του Καστελόριζου, με το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων να μην το περιλαμβάνει ούτε στο morning briefing. Το CNNTurk, αναδεικνύει την πτυχή της στάσης των ΗΠΑ, χαρακτηρίζοντας “μη ρεαλιστικά” δημοσιεύματα για κοινές ασκήσεις του αεροπλανοφόρου Eisenhower με την ελληνική πολεμική αεροπορία.
Στην Ελλάδα, τα media εμφανίζονται διχασμένα: Κάποια εξ ορισμού και αντικειμένου, εστιάζουν στη στρατιωτική θεματολογία και με βάση τη μεγάλη κινητοποίηση των ενόπλων δυνάμεων -και ιδιαίτερα του στόλου- αναδεικνύουν πτυχές του ζητήματος, αλλά κυρίως με εσωτερική χροιά. Λαϊκιστικά μέσα ενημέρωσης, διατηρούν τα ελληνοτουρκικά και τις εξελίξεις στο Καστελόριζο, επιμένοντας στη δημιουργία πολεμικού κλίματος, ενώ το ΑΠΕ και η Καθημερινή, που διαμορφώνουν και τη διεθνή εικόνα της ελληνικής ειδησεογραφίας και της θέσης της κυβέρνησης έχουν υποβαθμίσει το ζήτημα.
Ακόμα και στην Ελλάδα, πάντως, τα ρεπορτάζ των media αναφέρονται σε κινήσεις αποφόρτισης της περιοχής του Καστελόριζου, με την αποχώρηση πλωτών μονάδων τόσο από την πλευρά της Τουρκίας, όσο και της Ελλάδας. Άλλα μέσα ενημέρωσης, επιλέγουν να προβάλλουν τη διατήρηση έμφορτων ελληνικών φρεγατών στην ευρύτερη περιοχή, θολώνοντας, ελαφρώς την εικόνα και συντηρώντας τις πολεμικές ιαχές, οι οποίες όμως δεν φαίνεται να στηρίζονται στην πραγματικότητα.
Επίσης, ελληνικά media αναδεικνύουν πληροφορίες για πολιτικές πιέσεις από τη Γερμανία και τη Γαλλία στην Άγκυρα, καθώς και διαλόγων μεταξύ της Άγκελα Μέρκελ και του Ταγίπ Ερντογάν, που καταδεικνύουν την κρισιμότητα των στιγμών της 21 Ιουλίου, όταν η Ελλάδα κινητοποίησε μεγάλο μέρος του στόλου της, απαντώντας στην τουρκική NAVTEX για έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, σε περιοχές που επιχειρεί να καταστήσει αμφισβητούμενες η Άγκυρα, μέσω του τουρκο-λιβυκού Μνημονίου.
Η αντιπαράθεση συνεχίστηκε τις επόμενες ημέρες, αλλά σε χαμηλότερο επίπεδο, με δημοσιεύματα, δηλώσεις και κοινωνικές εξάρσεις, καθώς οι εντάσεις στα εθνικά θέματα πυροδοτούν τον εθνικισμό. Στην Ελλάδα αυτό εκφράστηκε το με κάψιμο της τουρκικής σημαίας, προκαλώντας την έντονη αντίδραση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών και νέα απάντηση από το ελληνικό. Τα γεγονότα αυτά, ενώ στο Αιγαίο η κατάσταση βρίσκεται σε ύφεση, αποτελεί ένδειξη της αναπομπής της αντιπαράθεσης σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο.
Τώρα, τα στρατιωτικά και διπλωματικά επιτελεία των δύο χωρών επιχειρούν να παρακάμψουν τον σκόπελο των NAVTEX που αμφότερα εξέδωσαν για ασκήσεις με πραγματικά πυρά σε περιοχές εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, ενδεχόμενη υπαναχώρηση, από ελληνικής πλευράς, θα μπορούσε να σημάνει την αποδοχή γκρίζων-αμφισβητούμενων ζωνών στο Αιγαίο.
Ενεργή, έως τις 2 Αυγούστου, παραμένει και η αρχική NAVTEX της Τουρκίας, για σεισμικές έρευνες, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, η οποία ωστόσο, θεωρείται “καμένο χαρτί”, αλλά δεν παύει να αποτελεί επαρκές υπόβαθρο για τη διατήρηση ισχυρής αποτρεπτικής παρουσίας στην περιοχή και αυξημένης επαγρύπνησης του στρατιωτικού και πολιτικού προσωπικού.
Η στάση των αγορών
Αν και τέτοια γεγονότα και δηλώσεις έχουν έντονο κοινωνικό αντίκτυπο, με βάση την υφιστάμενη χρονοσειρά των γεγονότων, αποτελούν ένδειξη -αν όχι απόδειξη- αποκλιμάκωσης και ως εκ τούτου, risk-off factor.
Από την άλλη πλευρά, η αντίδραση των αγορών, σε Ελλάδα, Τουρκία και Ευρώπη, δεν ανταποκρίνεται στο κλίμα που τροφοδοτείται από τα media, εγείροντας εύλογα ερωτηματικά. Η δυσαρμονία αυτή είναι εύκολο να καταγραφεί, καθώς μετά την αρχική πτωτική αντίδραση του Χρηματιστηρίου της Αθήνας στις ειδήσεις για έντονη κινητοποίηση των ενόπλων δυνάμεων της Ελλάδας, η αγορά, την επόμενη ημέρα αντέδρασε, ανακτώντας μέρος των ζημιών, πριν διολισθήσει εκ νέου, μετά, λόγω του διορθωτικού sell-off στις ευρωαγορές. Επίσης, η αντίδραση του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης ήταν ηπιότερη, ενώ η -ιδιαιτέρως ευαίσθητη- τουρκική λίρα κινήθηκε έως και ανοδικά έναντι του δολαρίου.
Συνεπώς, οι αγορές, που αντιδρούν πάντα στην αύξηση του ρίσκου, τώρα φαίνεται ότι δεν πείστηκαν-φοβήθηκαν για επικείμενο θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο, διακρίνοντας ενδεχομένως πολιτικά κίνητρα ή υπερβάλλουσα μιντιακή εκμετάλλευση του θέματος.
Πολιτικά vibes
Η κρίση, είχε εξ αρχής, φανεί υπερβολική, καθώς στην Ελλάδα ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν συγκάλεσε ΚΥΣΕΑ, ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ βρισκόταν στην Κύπρο και η ενημέρωση των πολιτικών αρχηγών έγινε κατόπιν εορτής.
Επίσης, στη συνέχεια, αν και τα media τροφοδοτούσαν κλίμα έντασης και επικείμενου θερμού επεισοδίου, η κινητικότητα σε πολιτικό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο δεν πρόδιδε κάτι τέτοιο, ενώ ακόμα και το Βερολίνο αναγκάστηκε να διαψεύσει δημοσίευμα της Built για την κρισιμότητα της κατάστασης και την συμβολή της Άγκελα Μέρκελ στην αποτροπή θερμού επεισοδίου.
Εν τέλει, το Σαββατοκύριακο που πέρασε και με τους στόλους Ελλάδας και Τουρκίας να παραμένουν αναπτυγμένοι, σε διάφορα σημεία του Αιγαίου και στην ευρύτερη περιοχή του Καστελόριζου, τόσο ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και άλλοι άνθρωποι σε θέσεις κλειδιά στην πολιτική ιεραρχία των καθ’ ύλην αρμόδιων υπουργείων, Εξωτερικών και Άμυνας, βρίσκονταν σε διακοπές και μακρά από το κέντρο επιχειρήσεων, στέλνοντας σαφή μηνύματα ηρεμίας.
