Βήματα στην κατεύθυνση της διαμόρφωσης ενιαίας πολιτικής διαχείρισης για την ισομερή διανομή εμβολίων κάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ακολουθώντας πρωτοβουλίες χωρών-μελών που κινούνται ήδη προς αυτή την κατεύθυνση.
Σε αυτό το πλαίσιο, χθες, η Κομισιόν παρουσίασε τη λογική της στρατηγικής της Ε.Ε. για την εξασφάλιση της πρόσβασης των Ευρωπαίων πολιτών σε εμβόλια κατά της COVID-19. Πρόκειται για στρατηγική χρηματοδότησης προγραμμάτων ανάπτυξης και την σύναψη προσυμφώνων αγοράς με εταιρείες που αναπτύσσουν εμβόλια κατά του νέου κορωνοϊού. Η πλήρης πρόταση της Κομισιόν αναμένεται να κατατεθεί την προσεχή Τετάρτη, δίνοντας έτσι στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τη δυνατότητα έγκρισης, ώστε να ξεκινήσει η χρηματοδότησή της από τον Έκτακτο Προϋπολογισμό των 2,7 δισ. που έχει εγκριθεί για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Μέχρι στιγμής, πάντως, οι διαφορές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για τον χειρισμό της πανδημίας, της ιατρικής και οικονομικής απάντησης απέναντι στον Covid-19, είναι μεγάλες. Οι αποστάσεις αυτές καθιστούν δυσλειτουργικά μοντέλα κοινής δράσης. Δεν είναι τυχαίο ότι στις αρχές της κρίσης παραιτήθηκε ο επικεφαλής των ερευνητικών υπηρεσιών της ΕΕ, διαμαρτυρόμενος για την ασυμφωνία και την έλλειψη χρηματοδότησης.
Όπως έχει επισημάνει εγκαίρως το Crisis Monitor ο διεθνής ανταγωνισμός για την εφεύρεση, την παραγωγή και την διανομή των εμβολίων, θα μπορούσε να αποτελέσει τροχοπέδη για την ουσιαστική αντιμετώπιση του ιού, να ευνοήσει την επανεμφάνισή του, τη διασπορά του και εν τέλει να υπονομεύσει την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας πλήττοντας έτσι πολύπλευρα τις κοινωνίες.
Οι ΗΠΑ, υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, δεν εντάσσονται σε πρωτοβουλίες για την συλλογική διαχείριση της επιστημονικής προόδου στον τομέα, ενώ ακολουθούν και πολιτικές που θα μπορούσαν να προκαλέσουν συγκρούσεις και εθνικές αντιπαλότητες. Προσφάτως, έντονη κριτική δέχθηκε η γαλλική Sanofi όταν αποκαλύφθηκε ότι βρισκόταν σε συζητήσεις με τη διοίκηση Τραμπ για την αποκλειστική πώληση ενδεχόμενου εμβολίου στις ΗΠΑ. Ο Λευκός Οίκος, μεταξύ άλλων ενεργειών, έχει κηρύξει “ανένδοτο” κατά της Κίνας, κατηγορώντας το Πεκίνο και για προσπάθεια κατασκοπείας και κλοπή επιστημονικών δεδομένων. Ο πρόεδρος Σι, σε μια προσπάθεια να απαντήσει στις επιθέσεις του Τραμπ, να βρει διαύλους με την Ευρώπη και να κερδίσει την έξωθεν καλή μαρτυρία της διεθνούς κοινής γνώμης, δήλωσε ότι σκοπεύει να καταστήσει κοινό αγαθό το εμβόλιο ή τη θεραπεία που ενδεχομένως θα ανακαλύψει.
Η πρόταση της Κομισιόν
Οπως εξήγησε κοινοτική αξιωματούχος, η Επιτροπή, αν λάβει το πράσινο φως, θα αναλάβει να χρηματοδοτήσει μία σειρά από πολλά υποσχόμενα εγχειρήματα. Οι εταιρείες που θα προσεγγίσει θα είναι αυτές που έχουν ήδη κάνει σημαντική πρόοδο, έχοντας ξεκινήσει τις κλινικές δοκιμές ή ευρισκόμενες στα πρόθυρα του να τις ξεκινήσουν. Επιπλέον, θα πρέπει να είναι εταιρείες με σημαντική παραγωγική ικανότητα σε χώρες που μπορούν να προμηθεύσουν έγκαιρα την Ευρώπη – στις οποίες, όπως είπε η ίδια αξιωματούχος, δεν συμπεριλαμβάνονται οι ΗΠΑ.
Οπως σημείωσε η αξιωματούχος, ακόμα και για υποψήφια εμβόλια που φτάνουν στην τρίτη φάση των κλινικών δοκιμών, ο δείκτης επιτυχίας είναι μόλις 40%. Κάποιες από αυτές τις επενδύσεις, συνεπώς, θα πάνε χαμένες. «Θα κάνουμε αντιστάθμισμα ρίσκου χρηματοδοτώντας πολλούς κατασκευαστές», είπε. Στην περίπτωση που κάποιοι από αυτούς πετύχουν τον σκοπό τους, η εκ των προτέρων χρηματοδότηση θα επιτρέψει στην Ε.Ε. να αποκτήσει πρώιμη πρόσβαση στα εμβόλια για τα κράτη-μέλη βάσει πληθυσμιακής ποσόστωσης. Οι δόσεις που θα χρειαστούν εκτιμάται ότι θα κυμανθούν μεταξύ 300-600 εκατομμυρίων (ανάλογα με το πόσες χρειάζονται για την ανοσία).
Η διαπραγμάτευση, σημειώνεται, «θα γίνει σε στενή διαβούλευση με τα κράτη-μέλη» – ειδικά αυτά που έχουν υποδομές για την έρευνα και την παραγωγή του εμβολίου. Η ομάδα των ειδικών που θα συμβουλεύει την καθοδηγητική επιτροπή (steering board) η οποία θα επιβλέπει το εγχείρημα προτείνεται να προέρχεται τόσο από την Κομισιόν όσο και από τα κράτη-μέλη. Η κοινοτική αξιωματούχος τόνισε, σε αυτό το πλαίσιο, ότι δεν θεωρεί ανταγωνιστική τη συμμαχία Ιταλίας – Γερμανίας – Γαλλίας – Ολλανδίας (το Inclusive Vaccine Alliance): «Ξεκινήσαμε με την ίδια ιδέα, και υιοθετήσαμε την ίδια μέθοδο. Συνεργαζόμαστε στενά για να δούμε πώς οι προσεγγίσεις μπορούν να συγκλίνουν». Η Κομισιόν πάντως θα προτείνει τα κράτη-μέλη να σταματήσουν να διαπραγματεύονται σε εθνικό επίπεδο με τις εταιρείες τις οποίες θα επιχειρήσει να χρηματοδοτήσει μέσω της πρωτοβουλίας αυτής.
Η πρωτοβουλία των έξι
Της ανακοίνωσης των σχεδίων της Κομισιόν έχει προηγηθεί η πρωτοβουλία των έξι ηγετών, καθώς και ο χρηματοδοτικός Μαραθώνιος για τη συγκέντρωση κεφαλαίων, με πρωτοβουλία της Άγκελα Μέρκελ και του Εμάνουελ Μακρόν. Τον τόνο έδωσε ο ΠΟΥ, με συνέντευξη του εκπροσώπου του για την ανάγκη ισότιμης κατανομής των εμβολίων.
Προβλήματα και λύσεις
Οι επιδημιολόγοι, αλλά και οι οικονομικοί αναλυτές προειδοποιούν ότι ενδεχόμενη ανισοκατανομή του εμβολίου, θα περιορίσει την αποτελεσματικότητα του, θα επιμηκύνει τα lockdowns και θα διευκολύνει, ενδεχομένως, τη μετεξέλιξη του ιού. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων υποσκάπτει τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, αυξάνοντας τους πιθανούς κινδύνους.
Πλέον, ο κίνδυνος επανάληψης -σε ευρεία κλίμακα- του σεναρίου που οδήγησε στο θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων στην Αφρική από HIV, λόγω οικονομικής αδυναμίας, είναι υπαρκτός, καθώς η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης ΗΠΑ και Κίνας περιορίζει τα περιθώρια συνεργασία., Προβληματισμό προκαλεί και η στάση της Ρωσίας, που μέσω των συνδεδεμένων και φιλορωσικών προπαγανδιστικών sites επιχειρεί να υπονομεύσει την προσπάθεια κοινής δράσης πλήττοντας το ίδρυμα Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς και κατ επέκταση τη παγκόσμια συμμαχία για τον εμβολιασμό GAVI.
Υπάρχουν όμως και λύσεις, τις οποίες εκτός του ΠΟΥ προωθούν και άλλοι φορείς, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και τώρα η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε αυτή τη φάση, εξερευνάται ένα ευρύ φάσμα χρηματοδοτικών εργαλείων για την τόνωση της παραγωγής μεγάλων ποσοτήτων εμβολίων και τη διασφάλιση της ισότιμης διανομής τους. Σε ένα τέτοιο σενάριο, οι φαρμακευτικές εταιρίες καταλήγουν σε συμφωνία πώλησης δόσεων των εμβολίων σε προσιτές τιμές, λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα χρηματοδότηση για άλλα προγράμματα σε ικανό χρονικό ορίζοντα από τις κυβερνήσεις.
Καταλυτικό ρόλο στην κατεύθυνση της ισόρροπης κατανομής των εμβολίων, παγκοσμίως, παίζει η συμμαχία GAVI, ιδρυτικά μέλη της οποίας είναι το Ίδρυμα Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ο Όμιλος της Παγκόσμιας Τράπεζας και η UNICEF.
Πρόκειται για μια ΜΚΟ η οποία εργάζεται για την πρόληψη ασθενειών σε φτωχές χώρες. Η GAVI δημιούργησε ένα ολόκληρο πλαίσιο για την αντιμετώπιση του Έμπολα στην Αφρική. Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός υπέγραψε δέσμευση για προπληρωμή αγοράς με τη Merck & Co., δημιουργώντας ένα απόθεμα δόσεων που χρησιμοποιήθηκαν στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Η Merck συμφώνησε αρχικά να παρέχει 300,000 δόσεις του εμβολίου που διατίθενται για χρήση σε εκτεταμένες κλινικές δοκιμές ή σε επείγουσα βάση, καθώς η ανάπτυξη συνεχίζονταν.
Σε συμφωνία με την Gavi πριν από μια δεκαετία, η Pfizer Inc. και η GlaxoSmithKline Plc μείωσαν την τιμή των εμβολίων τους για πνευμονία έως και 90% στις αναπτυσσόμενες χώρες, με τις κυβερνήσεις να δεσμεύονται από την πλευρά τους να δεσμεύονται για την αγορά 30 εκατομμύρια δόσεων ετησίως για μια δεκαετία.
