Νέο κύμα ανησυχίας για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και τις επιπτώσεις στην καθημαγμένη κοινωνία προκαλούν οι ανοιξιάτικες προβλέψεις της Κομισιόν, καθώς σε επίπεδο ανάπτυξης ταυτίζονται με το σενάριο του ΔΝΤ, το οποίο έχουν απριόρι απορρίψει ως “ακραίο” η ελληνική κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ελλάδος.
Μετά το ΔΝΤ και η Κομισιόν διαβλέπει τρομακτική συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας, περίπου 9,7% το τρέχον έτος, προβλέποντας παράλληλα αναπτυξιακή “έκρηξη” 7,9% το 2021.
Στις εαρινές προβλέψεις, που δημοσιεύθηκαν σήμερα, η Κομισιόν βλέπει την ανεργία να εκτοξεύεται στο 19,9%, το 2020 και να υποχωρεί στο 16,8% το 2021. Πρόκειται για δυναμική που δεν είναι εντελώς αρνητική, καθώς προβλέπει ότι η Ελλάδα θα έχει ξεπεράσει την κρίση και θα μπορέσει να μειώσει την ανεργία σε επίπεδα χαμηλότερα του 2019, που ήταν 17,3%.
Πολιτικά, όμως, η πρόβλεψη της Κομισιόν για ταχεία και εκρηκτική ανάκαμψη το 2021, βασίζεται στο σενάριο για αντίδραση τύπου V, παραδοχή που δεν βρίσκει ιδιαίτερο έδαφος μεταξύ των αναλυτών διεθνώς. Επίσης, το σκηνικό αυτό, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η ΕΕ ετοιμάζεται για επιστροφή στην οικονομική κανονικότητα το 2021, που συνεπάγεται επανενεργοποίηση του Συμφώνου Σταθερότητας που έχει ανασταλεί και νέα διαπραγμάτευση για τον οδικό χάρτη συμμόρφωσης.
Συνεπώς, οι προβλέψεις της Κομισιόν για την αντίδραση τύπου “ελατηρίου” το 2021, μπορεί να αποδειχθεί “παγίδα”. Οι κυβερνήσεις θα αναγκαστούν να συναινέσουν σε οδικό χάρτη για την αποκατάσταση των δημοσιονομικών ισορροπιών. Έτσι, ακόμα και αν αποφευχθεί, σε πρώτη φάση, η προσφυγή της Ελλάδας στον ESM, για χρηματοδότηση, ο ρόλος αυτού του μηχανισμού θα επιβληθεί στη δεύτερη φάση, με γνώμονα την αποκατάσταση της σταθερότητας. Υπ’ αυτό το πρίσμα, η Ελλάδα που έχει ήδη πρόγραμμα παρατεταμένης μεταμνημονιακής εποπτείας με τον ESM και προβλέπεται να παράξει έλλειμμα 6,4% του ΑΕΠ το 2020 και πλεόνασμα 2,9% το 2021 θα βρεθεί απολογούμενη για ένα κενό τουλάχιστον 3,5% (ήτοι 7 δισ.). Αν βέβαια υπολογιστεί η “έκπτωση” φέτος από τον στόχο του 3,5%, τότε το gap θα φτάσει περίπου στα 10 δισ.
Αν μη τι άλλο, τα στοιχεία, αυτά, σκιαγραφούν το λειτουργικό πλαίσιο της ελληνικής οικονομίας και τα περιθώρια δράσης της ελληνικής κυβέρνησης, ενώ προσδιορίζουν χρονικά το…. “margin call”, όταν δηλαδή η ΕΕ θα ζητήσει να γίνει η καταγραφή της κατάστασης και η έναρξη της διαδικασίας αποκατάστασης της δημοσιονομικής κανονικότητας.
Για την επενδυτική κοινότητα, η σύμπτωση του ΔΝΤ με την Κομισιόν, στις προβλέψεις για το βάθος της ύφεσης, σε συνδυασμό με τη διαφοροποίησης της ελληνικής κυβέρνησης, προδίδει επιδείνωση των σχέσεων της Ελλάδας με τις Βρυξέλλες και εν γένει με τους πιστωτές του επίσημου τομέα, που ελέγχουν το 80% του χρέους και κρατούν το κλειδί για το κεφαλαιακό απόθεμα. Επίσης, η διάσταση απόψεων για το είδος και τη δυναμική της ανάκαμψης μεταξύ του ΔΝΤ και της Κομισιόν αποτελεί μια ακόμη πηγή ρίσκου και ανησυχίας και αποτελεί ένδειξη του περιορισμένου ορίζοντα στις προβλέψεις.
Σε κάθε περίπτωση, το βάθος της ύφεσης και η απόσταση μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των εταίρων, επενδυτών και δανειστών, στις στα σενάρια ύφεσης και ανάκαμψης, αυξάνουν το ρίσκο και οδηγούν σε παρατεταμένο πάγωμα επενδύσεων.
Διπλωματικά, αποδεικνύεται ότι το lobbying της ελληνικής κυβέρνησης σε Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον ήταν κατώτερο των προσδοκιών, καθώς δεν πέτυχε να διαμορφώσει ενιαίο μέτωπο, έτσι ώστε να καθαρίσει ο επενδυτικός ορίζοντας.
Πολιτικά, η ρητορική της έκθεσης, οι επισημάνσεις για την αβεβαιότητα στην κοστολόγηση των μέτρων και οι αναφορές στις αποκρατικοποιήσεις, επιβεβαιώνουν την απόσταση που χωρίζει την κυβέρνηση με τους εταίρους και καταδεικνύουν την προδιάθεση των δανειστών να εφαρμόσουν πολυεπίπεδες πιέσεις.
Η έκθεση της Κομισιόν
Σύμφωνα με την έκθεση, η οικονομία της Ελλάδας αναμένεται να δεχθεί σοβαρό πλήγμα το 2020 από την πανδημία του κορωνοϊού και τα αντίμετρα που ελήφθησαν για να περιοριστεί η εξάπλωσή του, γράφει στις εαρινές της προβλέψεις η Κομισιόν. Όπως τονίζει, η επίπτωση της κρίσης αναμένεται να είναι μεγάλη λόγω της σημασίας του τομέα φιλοξενίας στην Ελλάδα και του υψηλού μεριδίου των μικρών επιχειρήσεων, που είναι ιδιαίτερα ευάλωτες. Παρά την ταχεία πολιτική αντίδραση, η ισχυρή συρρίκνωση της παραγωγής προβλέπεται πως θα έχει επιπτώσεις στην απασχόληση, γράφει η Κομισιόν, συμπληρώνοντας ωστόσο πως την κρίση αναμένεται να ακολουθήσει ανάκαμψη το 2021. Η ύφεση και το κόστος των δημοσιονομικών μέτρων για να αντιμετωπιστεί η κρίση θα οδηγήσουν σε τεράστιο έλλειμμα το 2020, σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιόν.
Παρατεταμένο πλήγμα
Ενώ οι βασικές επιπτώσεις του lockdown αναμένεται να είναι συγκεντρωμένες στο β’ τρίμηνο του έτους, ωστόσο ο μεγάλος τουριστικός κλάδος της Ελλάδας πιθανόν θα επηρεαστεί και το γ’ τρίμηνο, καθώς οι περιορισμοί στα ταξίδια αναμένεται να παραμείνουν σε ισχύ και η εξωτερική ζήτηση για ταξίδια στο εξωτερικό μπορεί να παραμείνει υποτονική. Αφού πάνω από το 70% των τουριστικών εσόδων συγκεντρώνονται στους βασικούς θερινούς μήνες, τα εμπόδια κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου θα έχουν μεγάλη επίπτωση στις συνολικές εξαγωγές υπηρεσιών το 2020.
Εν μέσω περιορισμένων ευκαιριών κατανάλωσης κατά τη διάρκεια του lockdown και του μειούμενου διαθέσιμου εισοδήματος, η ιδιωτική κατανάλωση προβλέπεται να βιώσει μια ισχυρή πτώση το 2020. Τα δημοσιονομικά μέτρα που εφαρμόζονται κατά τη διάρκεια της περιόδου του lockdown, για να προστατευθεί η οικονομία, αναμένεται πως θα αποτελέσουν «μαξιλάρι» για τις καταναλωτικές δαπάνες σε κάποιον βαθμό και θα ανοίξουν τον δρόμο για μια ταχύτερη ανάκαμψη το 2021.
Οι επενδύσεις αναμένεται να επηρεαστούν πολύ από την αυξημένη αβεβαιότητα και τον χαμηλότερο τζίρο το 2020, όμως η στήριξη ρευστότητας που παρέχουν η ελληνική κυβέρνηση και οι θεσμοί της ΕΕ θα βοηθήσουν τις εταιρείες να γεφυρώσουν την περίοδο του lockdown και να επιταχύνουν την ανάκαμψη.
Λόγω της παγκόσμιας φύσης της κρίσης, οι εξαγωγές αναμένεται να υποστούν σοβαρές επιπτώσεις το 2020. Οι κύριες εξαγωγικές αγορές της Ελλάδας αναμένεται να είναι μεταξύ αυτών που θα επηρεαστούν περισσότερο, οδηγώντας σε πτώση της ζήτησης για ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίες, κάτι που θα μεγεθυνθεί και από το μεγάλο μερίδιο που έχουν στις εξαγωγές ο τουρισμός και η ναυτιλία.
Αδύναμες οι παρεμβάσεις στήριξης
Ενώ λόγω των μέτρων που έλαβε η κυβέρνηση για να προστατεύσει την αγορά εργασίας αναμένεται να αποφευχθούν μεγάλης κλίμακας απολύσεις και χρεοκοπίες, ωστόσο θα μπορούσαν και πάλι να χαθούν περίπου 160.000 θέσεις εργασίας λόγω της κρίσης και το ποσοστό της ανεργίας θα μπορούσε να αυξηθεί στο 20% το 2020.
Η μερική ανάκαμψη το 2021 αναμένεται να έχει θετικές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας, φέρνοντας το ποσοστό της ανεργίας κοντά στο 16,5%. Η πτωτική πίεση από τους μισθούς, τις τιμές της ενέργειας και της βιομηχανικής παραγωγής αναμένεται να οδηγήσει σε μείωση των τιμών καταναλωτή κατά 0,6% το 2020 και σε περιορισμένη αύξηση το 2021.
Η μεγάλη έκθεση της Ελλάδας στους ταξιδιωτικούς περιορισμούς αποτελεί πηγή πτωτικών κινδύνων. Λόγω της ισχυρής συγκέντρωσης του τουρισμού στους θερινούς μήνες, ακόμα και μια μικρή παράταση των περιορισμών πέραν αυτού που θεωρείται βασικό σενάριο θα μπορούσε να έχει ισχυρή πτωτική επίπτωση. Επιπλέον, η επίπτωση της κρίσης στον μεγάλο τομέα των υπηρεσιών και στις μικρές επιχειρήσεις, που είναι πιο ευάλωτες, θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερη απ’ όσο αναμενόταν και να εμποδίσει την ανάκαμψη.
Μαύρη τρύπα 7 και πλέον δισ.
Η Κομισιόν αναφέρει στην έκθεσή της πως το ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας κατέγραψε πλεόνασμα 1,5% του ΑΕΠ το 2019, χάρη στις ισχυρές επιδόσεις των εσόδων καθώς και στις μεταφορές των κερδών SMP-ANFAs. Το πρωτογενές πλεόνασμα που παρακολουθείται στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας έφτασε το 3,5% του ΑΕΠ το 2019.
Το ισοζύγιο του προϋπολογισμού θα επιδεινωθεί σημαντικά το 2020, λόγω της λειτουργίας των αυτόματων σταθεροποιητών και του κόστους των μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης. Το μέγεθος των δημοσιονομικών μέτρων ανέρχεται στο 6,9% του ΑΕΠ. Το πακέτο περιλαμβάνει ειδικά επιδόματα ανεργίας, εξαιρέσεις στις συνεισφορές για την κοινωνική ασφάλιση για ορισμένους υπαλλήλους που επηρεάζονται από την κρίση, αυξημένες δαπάνες στην υγεία, επιστρεπτέα προκαταβολή για επιχειρήσεις και άλλα μέτρα. Ορισμένα από τα μέτρα θα υποστηριχθούν από την ΕΕ ή από τον ελληνικό προϋπολογισμό επενδύσεων.
Χωρίς κοστολόγηση τα μέτρα
Η κυβέρνηση υιοθέτησε επίσης μέτρα ύψους 1,9% του ΑΕΠ, που στόχο έχουν την ενίσχυση της ρευστότητας του ιδιωτικού τομέα. Η πληρωμή ορισμένων φορολογικών υποχρεώσεων αναβλήθηκε για το φθινόπωρο και οι αρχές δημιούργησαν ένα πρόγραμμα εγγυήσεων πιστώσεων που εφαρμόζεται μέσω της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, που μπορεί να «ξεκλειδώσουν» δάνεια έως 5% του ΑΕΠ. Τα μέτρα που υιοθετήθηκαν για την καταπολέμηση της πανδημίας έχουν προσωρινή μόνο επίπτωση το 2020.
Οι δημοσιονομικές προοπτικές υπόκεινται σε σημαντικά ρίσκα, περιλαμβανομένης της αναμενόμενης απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας για τα αναδρομικά στους συνταξιούχους, τις συνεχιζόμενες δικαστικές διαδικασίες κατά του ΤΑΙΠΕΔ και τα πιθανά κόστη της αναδιάρθρωσης των Ελληνικών Ταχυδρομείων. Τέλος, υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα ως προς το τελικό κόστος των έκτακτων δημοσιονομικών μέτρων που υιοθετούν οι αρχές.
Το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να φτάσει το 6,25% του ΑΕΠ το 2020 και να μειωθεί στο περίπου 2% το 2021, βάσει του σεναρίου στο οποίο δεν θα υπάρξει αλλαγή πολιτικής. Το δημόσιο χρέος αναμένεται να αυξηθεί στο περίπου 196% του ΑΕΠ το 2020, για να μειωθεί στο περίπου 183% το 2021, με τη στήριξη της οικονομικής ανάκαμψης.
Ακολουθεί η έκθεση της Κομισιόν
