Μπροστά σε νέες προκλήσεις βρίσκεται η ελληνική κυβέρνηση καθώς επιχειρεί τη σταδιακή αποκατάσταση της λειτουργικότητας στην οικονομία, εφαρμόζοντας σχέδιο κλιμακωτής επανένταξης της κοινωνίας σε εργασιακή κατάσταση, με ηλικιακά κριτήρια. Παράλληλα, γεμάτος προκλήσεις και “νάρκες” είναι και ο δρόμος σταθεροποίησης και επανεκκίνησης της οικονομικής δραστηριότητας, καθώς οι τράπεζες πλήττονται πολύπλευρα και η διαφορά ρυθμού και βηματισμού σε ευρωπαϊκό αλλά και εσωτερικό επίπεδο, αυξάνει την πολυπλοκότητα και περιορίζει τα περιθώρια έγκαιρης αντίδρασης.
Το σχέδιο που έχει εκπονηθεί και τίθεται σε εφαρμογή από σήμερα με την επαναλειτουργία υποθηκοφυλακίων, Ειρηνοδικείων και Πρωτοδικείων, καθώς και με την απόφαση τραπεζών για αύξηση της προσέλευσης του δυναμικού τους, βασίζεται στους εξής άξονες:
- την ηλικιακή ενεργοποίηση, όπου πρώρα αίρονται τα μέτρα σταδιακά ως ακολούθως
- 18-60 ετών,
- 16-18
- 12-16
- 4-12
- 60+
- Το είδος δραστηριότητας
- Συγκοινωνίες (αποκατάσταση συχνότητας δρομολογίων και σταδιακή άρση περιορισμών σε συνδέσεις με άλλες χώρες και εν τέλει και εσωτερικά)
- Δημόσιο (επιστροφή υπαλλήλων σε υπηρεσίες εξυπηρέτησης κοινού)
- Χρηματοπιστωτικός Τομέας (μετάβαση από το teleworking στη φυσική παρουσία)
- Δικαιοσύνη (εδώ υπάρχουν ζητήματα, λόγω αντιστροφής της πυραμίδας παρά τη μαζικότητα των κατώτερων βαθμών)
- Υγεία (προγραμματισμένα χειρουργεία, κλπ)
- Εκπαίδευση (με ηλικιακή κατανομή)
Ενώ κλειστά επ αόριστον παραμένουν Ξενοδοχεία, καταλύματα, εστίαση, καθώς αφενός δεν μπορεί να υπάρξει αποτελεσματικό σχέδιο προφύλαξης και αφετέρου εξετάζονται λύσεις παρατεταμένου οικειοθελούς lockdown.
Live εικόνα του Covid 19 στην Ελλάδα και τον κόσμο
Η εφαρμογή του σχεδιασμού μπορεί να ανασταλεί ή ακόμα και να αντιστραφεί με βάση την πληρότητα κλινών νοσηλείας κορονοϊού και εποχικής γρίπης, καθώς και των ΜΕΘ. Αυτή τη στιγμή το επίπεδο πληρότητας των λειτουργικών ΜΕΘ είναι κάτω από το 50%, αλλά όταν θα προσεγγίζει προσεγγίζει και υπερβαίνει το 55-60%, τότε η διαδικασία χαλάρωσης των μέτρων θα ανακόπτεται, ενώ αν υπάρχει έξαρση κρουσμάτων που θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερβάλλουσα πίεση στο σύστημα Υγείας, τότε θα λαμβάνονται νέα μέτρα.
Διαβάστε επίσης: Η “ακτινογραφία” του COVID-19 στην Ελλάδα και οι… συγκρίσεις
Αυτή τη στιγμή, γρίφος παραμένει η λειτουργία της προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης καθώς και των χώρων λατρείας.
Επανεκκίνηση της οικονομίας
Αν ένα πράγμα είναι σίγουρο για την επόμενη ημέρα του lockdown στην Ελλάδα, είναι ότι οι διαμορφωτές πολιτικής κινούνται σε αχαρτογράφητα ύδατα, καθώς ακόμα δεν έχει επιλεγεί στρατηγική απάντησης, ενώ καθώς περνούν οι ημέρες η ζημιά στη βαριά βιομηχανία του Τουρισμού μεγαλώνει και τα σχέδια για ανάσχεση της ύφεσης αργούν να σχηματοποιηθούν και να υλοποιηθούν.
Χωρίς αποτελεσματική φαρμακευτική αγωγή, με επίπεδο θνητότητας σοβαρών κρουσμάτων πάνω από 4%, περιορισμένες λειτουργικές Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, χωρίς προοπτική για εφεύρεση εμβολίου στο άμεσο μέλλον και με τον δεύτερο πιο γηρασμένο πληθυσμό στην ΕΕ, οι μεταβλητές στην εξίσωση είναι πολλές και αυτά που μπορούν να πάνε λάθος, σίγουρα περισσότερα απ’ όσα μπορούν να μην πάνε.
Προσοχής χρήζει επίσης και το θέμα των tests, καθώς η Ελλάδα βρίσκεται πολύ πίσω στον έλεγχο του γενικού πληθυσμού, γεγονός που αποδίδεται τόσο στην έλλειψη διαγνωστικών ελέγχων, όσο και στην αποτελεσματικότητα των μέτρων πρόληψης.
Ωστόσο, για την υλοποίηση ολοκληρωμένης και αποτελεσματικής πολιτικής επιστροφής στη λειτουργικότητα, απαιτούνται -όπως έχει δηλώσει και ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας, Σωστήρης Τσιόδρας- τεστ αντισωμάτων. Μέχρι στιγμής, παγκοσμίως η αξιοπιστία των ελέγχων αυτών και ιδιαίτερα των λεγόμενων άμεσων τεστ (rapid tests) αμφισβητείται.
Σε αυτή τη φάση μάλιστα υπάρχει και διχογνωμία των ειδικών, όπως παραδέχθηκε και ο κ. Τσιόδρας, για την επίτευξη ανοσίας στον πληθυσμό, τη διάρκειά της και την επίδραση της αλλαγής των συνθηκών θερμοκρασίας και υγρασίας στον COVID-19.
Ωστόσο, σε πρώτη φάση, κυβέρνηση και μεγάλες επιχειρήσεις θα εστιάσουν στη δημιουργία θετικού κλίματος, την τόνωση της εσωτερικής κατανάλωσης και την ενίσχυση εξαγωγών, με την αποδέσμευση κεφαλαίων (δανείων και κρατικών χρηματοδοτήσεων) προς συγκεκριμένες κατηγορίες επιχειρήσεων, κατά προτεραιότητα ακόμα και πιο χαλαρά κριτήρια και εξασφαλίσεις. Σε αυτό το πλαίσιο άλλωστε κινούνται και οι ενέργειες αναδιάρθρωσης δανεισμού των μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων που έχουν ήδη ξεκινήσει και πολλές απ’ αυτές θα ολοκληρωθούν και τυπικά με την επαναλειτουργία των Δικαστηρίων.
Δείκτης Επιχειρηματικής Εμπιστοσύνης στην Ελλάδα
Ένα ακόμα πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η ελληνική κυβέρνηση, σε αυτή τη φάση, είναι η μεγάλη καθυστέρηση στη χορήγηση των επιδομάτων στήριξης, που έχει ως αποτέλεσμα να εξαντλούνται τα διαθέσιμα και να περιορίζονται οι κοινωνικές αντοχές και ανοχές. Η εξάντληση της κοινωνίας, θα μπορούσε να οδηγήσει σε αμφισβήτηση των περιοριστικών μέτρων, ανυπακοή, κοινωνικές αναταραχές και να υπονομεύσει εν τέλει το σχέδιο επιστροφής στην λειτουργικότητα.
Βιομηχανικός PMI στην Ελλάδα
Νέο Μνημόνιο;
Μαξίμου και οικονομικό επιτελείο δεν έχουν απορρίψει πλήρως την ιδέα προσφυγής στον ESM, αλλά θα επιθυμούσαν να οριστικοποιηθούν οι όροι και τα waivers πριν το πράξουν, ενώ ιδανικά για πολιτικούς και στρατηγικούς λόγους, θα ήθελαν να το πράξουν μετά την προσφυγή άλλων χωρών, ώστε να μην ισχύσει διαφορετικό καθεστώς και να είναι περιορισμένα τα περιθώρια ex post αναθεώρησης των όρων.
Μέσω της προληπτικής γραμμής του ESM, η Ελλάδα θα μπορούσε να αποκτήσει πρόσβαση σε ρευστότητα 4 δισ. ευρώ.
Συνολικά υπολογίζεται ότι ο προϋπολογισμός όλων των μέτρων στήριξης, από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, θα ξεπεράσει τα 24 δισ. ευρώ, σύμφωνα με κυβερνητικούς υπολογισμούς.
Παγκόσμια Τράπεζα: Μέτρα στήριξης των οικονομιών (interactive)
Σε κάθε περίπτωση, με βάση το ρυθμό που εξελίσσονται οι διεργασίες στην Ευρώπη, το σκηνικό για τον ESM φαίνεται ότι θα ξεκαθαρίσει από τα μέσα του καλοκαιριού και μετά, διαμορφώνοντας έναν νέο πολιτικο-οικονομικό οδικό χάρτη, στο πλαίσιο του οποίου δεν μπορεί να αποκλειστεί και η προσφυγή στις κάλπες. Οι πιθανότητες αυτού του σεναρίου αυξάνονται όσο καθυστερεί η επανεκκίνηση της οικονομίας και εφόσον κριθεί αναγκαίος ο δανεισμός από τον ESM.
Στο μεταξύ η ελληνική κυβέρνηση θα επιμείνει στα αιτήματα για αλλαγή χρήσης των κεφαλαίων του αποθέματος, τα οποία αποτιμώνται πέριξ των 30 δισ.
Οι τράπεζες
Αν και η κοινωνία παραμένει σε συνθήκες καραντίνας μέχρι τις 4 Μαΐου, οι τράπεζες παρέμειναν ανοιχτές όλο το διάστημα, ώστε να αποφευχθεί πανικός και συνθήκες που θα επέτειναν το κοινωνικό σοκ και θα υπονόμευαν την τήρηση των μέτρων.
Με την ανεργία να αυξάνεται εκθετικά ήδη από τον Μάρτιο, τα επιδόματα στήριξης να καθυστερούν και την επόμενη ημέρα να αργεί να ανατείλει, οι όποιες βραχυχρόνια σχηματισθείσες οικονομίες των νοικοκυριών, έχουν αρχίσει να συρρικνώνονται. Η S&P, ήδη στην αξιολόγησή της για την ελληνική οικονομία προβλέπει μείωση των καταθέσεων κατά 50% το 2020 και μικρότερη ανάκαμψη τους το 2020, συνδέοντάς τες με την εξέλιξη της απασχόλησης.
Ταυτόχρονα, άπαντες προβλέπουν έκρηξη των κόκκινων δανείων, η οποία ακόμα δεν έχει καταγραφεί, λόγω των προληπτικών μέτρων που έλαβε η Ένωση Ελληνικών Τραπεζών για την αναστολή καταβολής κεφαλαίου και τη στήριξη της κυβέρνησης με την επιδότηση επιτοκίου. Τα μέτρα αυτά όμως, έχουν περιορισμένη ισχύ. Όπερ σημαίνει ότι η δυναμική που διαμορφώνεται αναμένεται να καταγραφεί στις οικονομικές καταστάσεις από τα μέσα του καλοκαιριού και ιδιαίτερα τον Σεπτέμβριο.
Κυβέρνηση και τραπεζίτες είναι τώρα αναγκασμένοι να κάνουν lifting στον “Ηρακλή” και να βρουν συμπληρώματα πριν καν τεθεί σε λειτουργία. Η διαδικασία αναθεώρησης αυτή αυξάνει την πολυπλοκότητα, οδηγεί σε καθυστερήσεις και αποδυναμώνει τη βούληση και δυνατότητα έγκαιρης και δυναμικής συμμετοχής των τραπεζών στο σχέδιο ανάκαμψης της οικονομίας.
Θετικοί οιωνοί
Το αποτέλεσμα της ιδιαίτερα πολύπλοκης εξίσωσης για την εδραίωση της νέας κοινωνικής και οικονομικής πραγματικότητας θα μπορούσαν να επηρεάσουν καταλυτικά και μια σειρά νέων παραγόντων, η αξία των οποίων είναι άγνωστη και μένει να προσδιοριστεί ανεξάρτητα και συνδυαστικά, τόσο μεταξύ τους, όσο και σε επίπεδο ευρύτερης δυναμικής.
Η τηλε-εργασία στον ιδιωτικό τομέα, η επιτάχυνση της ψηφιοποίησης του Δημοσίου και η εμπέδωση της κοινωνικής αποστασιοποίησης, ως προς την αποφυγή συνωστισμού σε μαγαζιά, δημιουργούν νέο τοπίο αυξημένης παραγωγικότητας, αποτελεσματικότητας και μειωμένων δαπανών σε μια σειρά κλάδων. Έτσι, βελτιώνονται τα περιθώρια κέρδους και περιορίζονται τα λειτουργικά κόστη. Παράλληλα, όμως, επιταχύνεται η μετάβαση σε νέα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης.
Η κατακόρυφη πτώση της τιμής του πετρελαίου, σε αυτή τη φάση, αναμένεται να επιδράσει θετικά στον πληθωρισμό, το κόστος μετακινήσεων και να συμβάλλει εν γένει στην επανεκκίνηση της οικονομίας, βελτιώνοντας τις τιμές και αυξάνοντας τα περιθώρια κέρδους. Έτσι, πολλές επιχειρήσεις και το Δημόσιο θα έχουν δυνατότητα διαφοροποίησης της χρήσης των διαθέσιμων κεφαλαίων τους, ενισχύοντας την ανθεκτικότητά τους σε συνθήκες κρίσης. Η μείωση της τιμής του πετρελαίου αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο και για την κοινωνία και τα νοικοκυριά περιορίζοντας τις δαπάνες για θέρμανση και κίνηση και αποδεσμεύοντας ρευστότητας που θα αναπληρώσει ένα μέρος του απολεσθέντος εισοδήματος, δεδομένου ότι η σωρευτική μείωση του κατα κεφαλήν ΑΕΠ τη διετία 2019-2020 θα φτάσει το 15%, ενώ αναμένεται να ανακάμψει περί το 5-7% το 2021.
