Η πανδημία του κορονοϊού εξαπλώνεται ραγδαία στις ΗΠΑ και σκορπά θύματα στην Ευρώπη, πλήττοντας την αξιοπιστία του όρου “κράτος” και θέτοντας εν αμφοβόλω την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας αρχών και θεσμών. Η εικόνα που παρουσιάζει, όμως, η δυναμική του θανατηφόρου ιού στην Ελλάδα, είναι αισθητά καλύτερη.
Το σκηνικό όμως είναι ιδιαίτερα ρευστό και δυναμικά μεταβαλλόμενο, καθώς η αποτελεσματικότητα των μέτρων είναι αντιστρόφως ανάλογη με τη χρονική διάρκεια και τον χαρακτήρα τους. Επίσης, υπό την τρέχουσα διαμόρφωσ, η κατάσταση του ΕΣΥ, ανάγεται σε μέτρο της προοπτικής οικονομικής ανάκαμψης της χώρας. Υπ΄αυτό το πρίσμα, ο νόμος της “φθίνουσας απόδοσης” δεν απέχει πολύ, καθώς ο συνδυασμός των ψυχολογικών επιπτώσεων του εγκλεισμού, του φόβου για τη ζωή και εργασιακής ανασφάλειας, δημιουργούν ένα ιδιαίτερα εκρηκτικό κοκτέιλ. Ενδεχόμενη έκρηξή του ασταθούς αυτού μίγματος, θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες.
Οι αντοχές και ανοχές του συστήματος Υγείας, βέβαια, εξαρτώνται και από την πρόοδο στους τομείς της αντιμετώπισης του covid-19 και της πρόληψής του. Μέχρι στιγμής, οι ενδείξεις από τον τομέα της ανάπτυξης φαρμακευτικής αγωγής είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές, ενώ αποτελέσματα αναμένονται εντός της Άνοιξης, Από την άλλη πλευρά, η ανακάλυψη εμβολίου είναι αρκετά πιο περίπλοκη διαδικασία που συνεπάγεται μεγαλύτερη καθυστέρηση.
Τα μέτρα και η καμπύλη του covid-19
Η καλύτερη εικόνα που παρουσιάζει η εξέλιξη ου ιού στην Ελλάδα οφείλεται, κυρίως, σε δύο παράγοντες: Την απόδοση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και του lockdown και στη διαφορά φάσης στην εξάπλωσης του ιού με άλλες χώρες. Ήτοι πρόκειται για ένα μίγμα που δεν αγγίζει -για την ώρα την αποτελεσματικότητα του συστήματος Υγείας.
Όπως καταδεικνύει η αναθεωρημένη έκδοση του μαθηματικού μοντέλου του συνέταξε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Πάτρας Γιώργος Ανδρουλάκης και η ομάδα του, τα μέτρα που έλαβαν οι ελληνικές αρχές εξασφάλισαν την παράταση της κορύφωσης κατά 8 έως 12 ημέρες, χωρίς ωστόσο να μεταβάλλεται ουσιωδώς ο εν δυνάμει αριθμός των κρουσμάτων που θα καταγράφονται τις ημέρες της κορύφωσης.
Το μαθηματικό μοντέλο, που χρησιμοποιείται, επισημαίνει τη διαφοροποίηση-επιμήκυνση της περιόδου επώασης, εκδήλωσης και αποδρομής του ιού μέσα στην κοινωνία, εξαιτίας των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης.
Έτσι, επιτυγχάνεται, σε αυτή τη φάση η προστασία του Εθνικού Συστήματος Υγείας από υπερφόρτωση, δίνοντας παράλληλα χρόνο στις αρχές να διορθώσουν δομικές και συστημικές αδυναμίες και ανεπάρκειες. Ωστόσο, η λείανση αυτή, της καμπύλης, εξέλιξης του ιού, σηματοδοτεί παράλληλα την αντίστοιχη επιμήκυνση της περιόδου αποδρομής.
Με βάση τα μοντέλα του ΔΝΤ, τα οποία επικαλείται ο Πολ Τόμσεν, κάθε μήνας σε lockdown στοιχίζει έως και 2% του ΑΕΠ στις οικονομίες. Όπερ σημαίνει ότι η εξομάλυνση της καμπύλης είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ανάπτυξη. Βέβαια, δεν μπορεί να πιστοποιηθεί ότι ισχύει και το αντίστροφο, ότι δηλαδή η ανεξέλεγκτη και μαζική επιμόλυνση του πληθυσμού θα είχε περιορισμένες συνέπειες στην κοινωνία.
Σε κάθε περίπτωση, το συγκεκριμένο μαθηματικό μοντέλο και άλλα αντίστοιχα, καθώς και οι επιδημιολογικές παραλλαγές τους, αποτελούν στην ουσία τη μόνη “πυξίδα” που διαθέτουν οι αγορές για να πλοηγηθούν στην επόμενη ημέρα, υπολογίζοντας τον αντίκτυπο των πολιτικών που εφαρμόζονται και προβλέποντας τον χρόνο ολοκλήρωσης του αρχικού κύματος της κρίσης τους COVID-19.
Το δεύτερο κύμα
Η πρόκληση όμως, πλέον, έγκειται στο δεύτερο κύμα του ιού, το οποίο αναμένεται να ξεσπάσει το φθινόπωρο, είτε λόγω εποχικών συνθηκών, είτε εξαιτίας της άρσης των περιορισμών στην κίνηση και τα ταξίδια. Τότε, τα Συστήματα Υγείας θα κληθούν εκ των πραγμάτων να διαχειριστούν αυξημένους όγκους, καθώς οι κυβερνήσεις θα είναι πλέον λιγότερο δεκτικές στην υιοθέτηση νέων μέτρων περιορισμού της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας.
Η τέλεια καταιγίδα έρχεται: Τα μέτρα έχουν ημερομηνία λήξης, το κράτος χρειάζεται λύσεις, οι αγορές προοπτική και τα λεφτά πέφτουν σε λάθος σημείο.
Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι τα μέτρα που έχει λάβει η Ελλάδα για την αντιμετώπιση της κρίσης του κορονοϊού, δεν είναι τα αυστηρότητερα δυνατά, αλλά έχουν περιθώρια σύσφιξης. Ακόμα, είναι προφανής γ κλιμακούμενη είναι επιτήρησή τους, γεγονός που καταδεικνύει τη στρατηγική των αρχών για παρατεταμένη εφαρμογή τους, χωρίς ωστόσο την εξάντληση των αντοχών και ανοχών της κοινωνίας.
Για να αποφευχθεί όμως ενδεχόμενη ρήξη της ήδη αποδυναμωμένης κοινωνικής συνοχής, θα πρέπει να ενισχυθεί άμεσα το ΕΣΥ. Η στρατηγική αυτή όμως δεν πρέπει να περιορίζεται στη συντήρηση των δομών και της δυναμικότητας στα υφιστάμενα επίπεδα, αλλά στην επίτευξη ενός νέου medical standard, που θα ισχυροποιεί το σύστημα, θα διευρύνει τις δυνατότητές του και θα το καθιστά ικανό να διαχειριστεί τέτοια ξεσπάσματα με λιγότερα μέτρα ή ακόμα και χωρίς αυτά.
Το στοίχημα
Βέβαια, η αναβάθμιση της λειτουργικής ικανότητας του ΕΣΥ, σε περιβάλλον διεθνούς ανταγωνισμού για την απόκτηση ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού, αποτελεί μια ιδιαίτερα περίπλοκη και κοστοβόρα διαδικασία. Η Ελλάδα όμως, είναι μικρή χώρα, με ικανή παραγωγή γιατρών, καλά εκπαιδευμένο νοσηλευτικό προσωπικό και ικανοποιητική βάση εγχώριας φαρμακοβιομηχανίας.
Τα χρηματιστήρια παγκοσμίως, καταρρέουν, παρά τις πομπώδεις ανακοινώσεις για κρατική στήριξη και τις παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών, οι αντιδράσεις είναι πρόσκαιρες και το κλίμα διαρκώς επιδεινούμενο. Οι δείκτες φόβου-μεταβλητότητας ταυτίζονται -σχεδόν- με την πορεία των κρουσμάτων και θανάτων σε κάθε χώρα και διεθνώς.
Τα στοιχεία αν και δεν είναι καταληκτικά, αποτελούν όμως ισχυρές ενδείξεις της κατεύθυνσης που θα έπερεπε να έχουν τα μέτρα στήριξης που εξαγγέλλουν οι κυβερνήσεις. Η αποκατάσταση του αισθήματος ασφάλειας των πολιτών είναι σε αυτή τη φάση η βάση της επανάκαμψης της αναπτυξιακής δυναμικής στις οικονομίες και αυτό σχετίζεται άμεσα με την πίστη του πολίτη στο σύστημα Υγείας και στο κράτος.
Η “κρυφή” κρίση
Η ενίσχυση της οριακής δυνατότητας του εκάστοτε συστήματος Υγείας, συμβάλλει καθοριστικά στην αποκατάσταση του αισθήματος ασφάλειας των πολιτών, βελτιώνει την αντίληψή των αγορών για την επόμενη ημέρα και συμβάλλει στην ταχύτερη επανάκαμψη της κοινωνίας και της οικονομίας. Ενδεχόμενη παρατεταμένη περίοδος σε καθεστώς περιορισμού, βαθαίνει την οικονομική κρίση, εντείνει την εργασιακή ανασφάλεια και δημιουργεί συνθήκες κοινωνικής έντασης. Παράλληλα όμως, τέτοιες συγκυρίας δοκιμάζουν την ισχύ και αντοχές του κράτους καθώς και τη δυνατότητά του να απορροφήσει κραδασμούς.
Σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, ενδεχόμενες κοινωνικές αναταραχές, αναζωπύρωση της εργασιακής ανασφάλειας και υπονόμευση του αισθήματος ασφάλειας των πολιτών θα μπορούσαν να αποδειχθούν άκρως επικίνδυνες για την βιωσιμότητα του υφιστάμενου πολιτικού συστήματος, με απολήξεις που είναι ορατές και ιδιαίτερα επικίνδυνες.
Οι αγορές αναζητούν προοπτική, ορίζοντα ολοκλήρωσης της κρίσης και επιστροφής στην κανονικότητα, κανείς όμως, ακόμα, δεν μπορεί να προβλέψει το πότε, ούτε να εγγυηθεί τη μη επανεμφάνιση του ιού. Αντιθέτως, οι επιδημιολόγοι και οι αρχές διεθνώς αντιμετωπίζουν την έξαρση του ιού περιοριστικά, προετοιμαζόμενοι για το επόμενο κύμα. Αυτή είναι η μόνη προοπτική που υπάρχει.
Τα μέτρα και το κράτος
Στην Ελλάδα και σε πολλές ακόμη χώρες, η ισχύς των μέτρων κοινωνικής απομάκρυνσης έχει παραταθεί μέχρι και μετά το Πάσχα, αναβάλλοντας κοινωνικές και θρησκευτικές τελετές, που συνεπάγεται ότι εκείνες τις ημέρες η πίεση για την ελαστικοποίηση των μέτρων θα ενταθεί. Για το λόγο αυτό οι παρεμβάσεις τόσο από τον πρωθυπουργό όσο και από το σύνολο του πολιτικού και επιστημονικού κόσμου εστιάζονται στην αναγκαιότητα τήρησης.
Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε και στην τελευταία ενημέρωση ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας για τον κορονοϊό, Σωτήρης Τσιόδρας, οι επόμενες εβδομάδες είναι κρίσιμες για την ανάσχεση της έξαρσης της πανδημίας. Η δήλωση αυτή, στο πλαίσιο των εντεινόμενων απαγορεύσεων και της αυξανόμενης εποπτείας τήρησής τους, στοχεύουν να στείλουν μήνυμα στην κοινωνία ώστε να αποφευχθούν περαιτέρω πιέσεις. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η τήρησή των μέτρων θα κρίνει και το επίπεδο αξιοπιστίας του κράτους, που σε αυτή τη φάση διακυβεύεται, ενώ η επιβεβαίωσή της θα αποτελέσει εχέγγυο για την πίστη των πολιτών προς την κεντρική διοίκηση στη διαμόρφωση της επόμενης μέρας.
